MIQUEAS
1 Kini ang mensahe ni Jehova nga nadawat ni Miqueas*+ nga taga-Moreset, sa mga adlaw ni Jotam,+ Ahaz,+ ug Ezequias,+ nga mga hari sa Juda,+ ug nga gihatag kaniya diha sa usa ka panan-awon bahin sa Samaria ug Jerusalem:
2 “Patalinghog kamong tanang katawhan!
Pamati, Oh yuta ug ang tanang anaa kanimo,
Ug ang Soberanong Ginoong Jehova mahimong saksi batok kaninyo+
—Si Jehova kinsa anaa sa iyang balaang templo.
3 Kay si Jehova mogula gikan sa iyang dapit;
Siya manaog ug iyang tamakan ang tag-as nga dapit sa yuta.
4 Ang kabukiran mangatunaw ilalom sa iyang mga tiil,+
Ug ang mga walog* mangapikas
Samag talo* nga gibutang sa kalayo,
Samag tubig nga gibubo diha sa titip nga bakilid.
Kinsay mabasol sa kalapasan ni Jacob?
Dili ba ang Samaria?+
Ug kinsay mabasol sa tag-as nga dapit sa Juda?+
Dili ba ang Jerusalem?
6 Himoon ko ang Samaria nga usa ka tapok sa mga ginun-ob diha sa uma,
Usa ka dapit nga tamnanan ug ubas;
Akong isalibay* sa walog ang iyang mga bato,
Ug akong ipahinabo nga madayag ang iyang mga pundasyon.
7 Ang tanan niyang kinulit nga larawan dugmokon,+
Ug ang tanang gasa nga iyang nadawat ingong suhol* sunogon sa kalayo.+
Akong laglagon ang tanan niyang idolo.
Kay kini iyang natigom gikan sa suhol sa iyang pagpamampam,*
Ug kini kuhaon gikan kaniya ug isuhol sa ubang pampam.”
Ang akong pagminatay sama nianang sa mga irong ihalas,
Ug ang akong pagbangotan sama nianang sa mga ostrich.
Ang hampak miabot hangtod sa ganghaan* sa akong katawhan, sa Jerusalem.+
10 “Ayaw ninyo kinig ipahibalo sa Gat;
Ayaw gyod mog hilak.
Ligid mo sa abog didto sa Bet-apra.*
11 Lakaw nga hubo ug naulawan, Oh mga molupyo sa Sapir.
Ang mga molupyo sa Zaanan wala mogula.
Didto sa Bet-ezel dunay pagminatay, ug kini dili na mosuportar kaninyo.
12 Kay maayo ang gipaabot sa mga molupyo sa Marot,
Apan daotan ang miabot gikan kang Jehova diha sa ganghaan sa Jerusalem.
13 Itaod ang karo ngadto sa mga kabayo, Oh mga molupyo sa Lakis.+
Kamo ang sinugdanan sa sala sa anak nga babaye sa Zion,
Kay nakaplagan diha kaninyo ang kalapasan sa Israel.+
14 Busa maghatag kamog mga gasa sa pagpanamilit ngadto sa Moreset-gat.
Ang mga balay sa Akzib+ napamatud-an nga dili kasaligan sa mga hari sa Israel.
15 Akong dad-on kaninyo ang mopukan* kaninyo,+ Oh mga molupyo sa Maresah.+
Ang himaya sa Israel makaabot hangtod sa Adulam.+
16 Tupihi ang inyong buhok ug pagpaupaw mo alang sa inyong minahal nga mga anak.
Pagpaupaw mo nga sama sa agila,
Kay sila gikuha gikan kaninyo ug gidestiyero.”+
2 “Alaot kadtong naglaraw sa makadaot,
Kadtong nagplanog daotan diha sa ilang mga higdaanan!
Inigkabuntag ila kining buhaton,
Kay anaa kanila ang gahom sa paghimo niini.+
2 Ilang ginatinguha ang kaumahan ug ginasakmit kini;+
Ingon man ang mga balay, ug ginakuha kini;
Ginatikasan nila ang usa ka tawo aron mailog ang iyang balay,+
Ug aron mailog ang iyang panulondon.
3 Busa kini ang giingon ni Jehova:
‘Ania, ako naglaraw batok niini nga katawhan ug usa ka katalagman+ diin kamo dili makaikyas.+
Dili na mo makalakaw nga mapahitas-on,+ kay kini maoy panahon sa katalagman.+
4 Nianang adlawa ang mga tawo mosultig usa ka panultihon bahin kaninyo,
Ug sila magminatay tungod kaninyo.+
Sila moingon: “Kami bug-os nalaglag!+
Ang bahin sa among katawhan iyang gikuha kanamo ug gihatag ngadto sa uban!+
Iyang gihatag sa dili matinumanon ang among kaumahan.”
5 Busa wala nay usa kanimo ang magsukod pinaagig pising pangsukod,
Aron bahinon ang yuta diha sa kongregasyon ni Jehova.
6 “Hunong na sa pagsangyaw!” sila nag-ingon,
“Dili nila angayng isangyaw kining mga butanga;
Dili gayod kita maulawan!”
7 Oh panimalay ni Jacob, nag-ingon ba mo:
“Nawad-an na bag pailob ang espiritu ni Jehova?
Kini ba ang iyang binuhatan?”
Dili ba ang akong mga pulong makaayo man niadtong mga matul-id?
8 Apan dili pa dugay, ang akong katawhan mirebelde ingong kaaway.
Inyong gikuha sa dayag ang nindot nga dayandayan uban ang* besti
Niadtong mga nangagi nga nagtuong layo sila sa kadaot, sama niadtong namauli gikan sa gubat.
9 Inyong gipapahawa ang kababayen-an sa akong katawhan gikan sa ilang mga balay diin sila nagpuyo nga malipayon;
Inyong gikuha gikan sa ilang mga anak ang maayong mga butang nga akong gihatag kanila, ug wala gyod ninyo kini ibalik.
10 Lakaw na mo, kay dili na ninyo kini yuta ug puy-anan.
Tungod sa kahugawan,+ dunay kalaglagan, grabeng kalaglagan.+
11 Kon ang usa ka tawo maggukod sa hangin ug manglimbong ug moingon niini nga bakak:
“Sangyawan mo nako bahin sa bino ug sa alkoholikong ilimnon,”
Nan siya magsasangyaw lang alang niini nga katawhan!+
Hiusahon nako sila, sama sa mga karnero diha sa toril,
Sama sa panon sa kahayopan diha sa sibsibanan niini;+
Kini mahimong saba tungod sa mga tawo.’+
13 Ang usa nga maghimog gawang mag-una kanila;
Ila kining padak-on; sila mangagi sa ganghaan ug manggawas agi niini.+
Ang ilang hari mogula una kanila,
Ug si Jehova mag-una kanilang tanan.”+
3 Ako miingon: “Palihog, patalinghog kamong mga pangulo sa panimalay ni Jacob
Ug kamong mga magmamando sa panimalay ni Israel.+
Dili ba angay unta nga nahibalo mo kon unsay matarong?
2 Apan kamo nagdumot sa maayo+ ug nahigugma sa pagkadaotan;+
Inyong gilaksi ang panit sa akong katawhan ug ang unod gikan sa ilang mga bukog.+
3 Gikaon usab ninyo ang unod sa akong katawhan+
Ug inyo silang gipanitan,
Gigupok ninyo ang ilang mga bukog ug gidugmok kini,+
Samag karne ug bukog nga giluto diha sa kulon.*
4 Nianang panahona sila magpakitabang kang Jehova,
Apan siya dili motubag kanila.
5 Kini ang giingon ni Jehova batok sa mga propeta* kinsa nagpahisalaag sa akong katawhan,+
Kinsa nagpahayag ug ‘Pakigdait!’+ samtang sila dunay giingkib* sa ilang mga ngipon+
Apan nagdeklarar ug* gubat batok kaniya nga walay ikahungit sa ilang baba:
6 ‘Ang kagabhion modangat kaninyo;+ wala unyay panan-awon;+
Walay laing modangat kaninyo kondili kangitngit, ug kamo dili na makapanag-an.
Ang adlaw mosalop sa mga propeta,
Ug ang adlaw mongitngit alang kanila.+
Silang tanan magtabon sa ilang baba,*
Kay walay tubag gikan sa Diyos.’”
8 Sa akong bahin, napuno ko sa gahom sa espiritu ni Jehova,
Ug sa hustisya ug kaisog,
Aron isulti kang Jacob ang iyang kalapasan ug kang Israel ang iyang sala.
9 Palihog, patalinghog niini, kamong mga pangulo sa panimalay ni Jacob
Ug kamong mga magmamando sa panimalay ni Israel,+
Kinsa nagdumot sa hustisya ug nagtuis sa tanan nga matul-id,+
10 Kinsa nagtukod sa Zion pinaagi sa pag-ula ug dugo ug nagtukod sa Jerusalem pinaagi sa pagkadili-matarong.+
11 Ang iyang mga pangulo naghukom alang sa hiphip,+
Ang iyang mga saserdote nagtudlo alang sa suhol,+
Bisan pa niana sila nagasalig* kang Jehova, nga nag-ingon:
“Dili ba si Jehova nag-uban man kanato?+
Walay katalagman nga modangat kanato.”+
12 Busa tungod kaninyo,
Ang Zion pagadarohon samag uma,
Ang Jerusalem mahimong tapok sa kagun-oban,+
Ug ang bukid sa Balay* mahisama sa tag-as nga dapit diha sa lasang.*+
4 Sa kaulahiang bahin sa mga adlaw,*
Ang bukid sa balay ni Jehova+
Lig-ong matukod ibabaw sa tumoy sa kabukiran,
Ug kini igatuboy ibabaw sa kabungtoran,
Ug ang mga katawhan magpanon paingon didto.+
2 Ug daghang nasod ang moadto ug moingon:
“Ari mo, manungas kita sa bukid ni Jehova
Ug sa balay sa Diyos ni Jacob.+
Siya magtudlo kanato bahin sa iyang mga dalan,
Ug kita maglakaw sa iyang mga alagianan.”
Kay ang balaod* mogula gikan sa Zion,
Ug ang pulong ni Jehova gikan sa Jerusalem.
3 Siya magpakanaog ug hukom sa daghang katawhan+
Ug magtul-id sa mga butang labot sa gamhanang mga nasod sa duol ug sa layo.
Ilang salsalon ang ilang mga espada ug himoong mga punta sa daro
Ug ang ilang mga bangkaw himoong mga galab.+
Ang nasod dili mobakyaw ug espada batok sa laing nasod,
Ug sila dili na magkat-on sa pagpakiggubat.+
4 Sila manglingkod,* ang tagsatagsa ilalom sa iyang punoan sa ubas ug sa iyang kahoyng igos,+
Ug walay usa nga makapahadlok kanila,+
Kay ang baba ni Jehova sa mga panon* maoy nagsulti.
5 Kay ang tanang katawhan maglakaw, ang tagsatagsa sa ngalan sa iyang diyos,
Apan kita maglakaw sa ngalan ni Jehova nga atong Diyos+ hangtod sa kahangtoran.
6 “Nianang adlawa,” miingon si Jehova,
“Akong tigomon ang katawhan* nga nagtakiang,
Ug akong tapokon ang katawhan nga natibulaag,+
Lakip niadtong akong gisilotan.
7 Akong tigomon pag-usab ang nahibilin sa katawhan* nga nagtakiang,+
Ug ang katawhan nga gidala sa layo akong himoon nga gamhanang nasod;+
Ug si Jehova magmando kanila ingong hari sa Bukid sa Zion,
Sukad karon ug hangtod sa hangtod.
8 Bahin kanimo, Oh torre sa panon,
Ang bungdo sa anak nga babaye sa Zion,+
Kini mobalik kanimo, oo, ang unang* pagmando mobalik kanimo,+
Ang gingharian sa anak nga babaye sa Jerusalem.+
9 Karon nganong misinggit man kag kusog?
Wala ba kay hari,
O nalaglag ba ang imong magtatambag,
Mao nga mibati kag kasakit samag babayeng nanganak?+
10 Paglimbaglimbag ug pag-agulo, Oh anak nga babaye sa Zion,
Samag babayeng nanganak,
Kay karon ikaw mogula gikan sa siyudad ug mopuyo sa kaumahan.
Ikaw makaabot hangtod sa Babilonya,+
Ug didto ikaw pagaluwason;+
Didto ka lukaton ni Jehova gikan sa kamot sa imong mga kaaway.+
11 Karon daghang nasod ang magtigom batok kanimo;
Sila moingon, ‘Mahugawan unta siya,
Ug makita unta sa atong mga mata nga mahitabo kini sa Zion.’
12 Apan wala sila mahibalo sa mga hunahuna ni Jehova,
Wala sila makasabot sa iyang katuyoan;*
Kay iyang tigomon sila sama sa mga binangan sa bag-ong pinutol nga mga uhay nga tigomon ngadto sa giokanan.
13 Bangon ug paggiok, Oh anak nga babaye sa Zion;+
Kay ang imong mga sungay himoon nakong puthaw,
Ug ang imong mga kuko himoon nakong tumbaga,*
Ug imong pulpogon ang daghang katawhan.+
Imong ihalad kang Jehova ang mga butang nga ilang nakuha pinaagig panglimbong,
Ug ang ilang mga kahinguhaan ngadto sa matuod nga Ginoo sa tibuok yuta.”+
5 “Karon ikaw nagsamadsamad sa imong kaugalingon,
Oh anak nga babaye nga gisulong;
Kita gilibotan sa kaaway.+
Ilang hampakon ug bunal ang aping sa maghuhukom sa Israel.+
2 Ug ikaw, Oh Betlehem Eprata,+
Nga kinagamyan sa mga linibo* sa Juda,
Maggikan kanimo ang usa nga mahimong magmamando sa Israel kinsa mobuhat sa akong kabubut-on,+
Kansang kagikan maoy gikan pa sa karaang kapanahonan, gikan sa mga adlaw nga dugay na kanhi.
3 Busa sila biyaan sa Diyos
Hangtod sa panahon nga kadtong manganakay makapanganak na.
Ug ang uban niyang kaigsoonan mamalik sa katawhan sa Israel.
4 Siya mobarog ug magbantay sa panon pinaagi sa kusog ni Jehova,+
Sa pagkalabaw sa ngalan ni Jehova nga iyang Diyos.
Ug sila magpuyo sa kasegurohan,+
Kay karon ang iyang pagmando moabot hangtod sa mga kinatumyan sa yuta.+
5 Ug siya magdalag pakigdait.+
Kon sulongon sa Asiryanhon ang atong yuta ug tamakan ang atong lig-ong mga torre,+
Kita magpatindog batok kaniya ug pito ka magbalantay, oo, walo ka prinsipe* gikan sa katawhan.
6 Ilang silotan ang yuta sa Asirya pinaagig espada,+
Ug ang yuta ni Nimrod+ diha sa mga utlanan niini.
Ug siya magluwas kanato gikan sa Asiryanhon,+
Dihang iyang sulongon ang atong yuta ug tamakan ang atong teritoryo.
7 Ang mga nahibilin sa panimalay ni Jacob maanaa taliwala sa daghang katawhan
Samag yamog gikan kang Jehova,
Samag ulan diha sa katanoman
Nga wala mag-agad sa tawo
O maghulat sa mga anak sa mga tawo.
8 Ang mga nahibilin sa panimalay ni Jacob maanaa taliwala sa kanasoran,
Taliwala sa daghang katawhan,
Samag leyon taliwala sa mga mananap sa kalasangan,
Samag batang leyon* taliwala sa mga panon sa karnero,
Nga moagi ug moatake ug magkuniskunis;
Ug walay moluwas kanila.
9 Ang imong kamot igabayaw ibabaw sa imong mga kaaway,
Ug ang tanan nimong kaaway malaglag.”
10 “Nianang adlawa,” miingon si Jehova,
“Akong pamatyon ang imong mga kabayo ug gub-on ang imong mga karo.
11 Akong gun-obon ang mga siyudad sa imong yuta
Ug pukanon ang tanan nimong kuta.
12 Akong pahunongon ang pagpamarang nga imong ginahimo,*
Ug walay salamangkero nga magpabilin diha kanimo.+
13 Akong gun-obon ang imong mga kinulit nga larawan ug ang imong mga haligi,
Ug dili na ka moyukbo sa binuhat sa imong mga kamot.+
15 Tungod sa kasuko ug kapungot ako magpahamtang ug panimalos
Sa mga nasod nga wala magmasinugtanon.”
6 Palihog patalinghogi ang giingon ni Jehova.
Tindog, ipresentar ang imong legal nga kaso atubangan sa kabukiran,
Ug hinaot patalinghogan sa kabungtoran ang imong tingog.+
2 Oh kamong kabukiran, patalinghogi ang kaso ni Jehova,
Kamong mga lig-ong pundasyon sa yuta,+
Kay si Jehova dunay legal nga kaso batok sa iyang katawhan;
Siya makiglantugi batok sa Israel:+
3 “Akong katawhan, unsay akong nahimo kaninyo?
Sa unsang paagi mo nako gipakapoy?+
Pagtestigo mo batok kanako.
4 Kay kamo akong gipagawas gikan sa yuta sa Ehipto,+
Gikan sa balay sa pagkaulipon kamo akong gitubos;+
Akong gipadala kaninyo si Moises, si Aaron, ug si Miriam.+
5 Akong katawhan, palihog hinumdomi kon unsay giplano ni Balak nga hari sa Moab,+
Ug kon unsay gitubag kaniya ni Balaam nga anak ni Beor+
—Kon unsay nahitabo gikan sa Sitim+ hangtod sa Gilgal+—
Aron kamo mahibalo sa matarong nga mga buhat ni Jehova.”
6 Unsay akong dad-on dihang moatubang ko kang Jehova?
Unsay akong dad-on dihang moyukbo ko sa Diyos sa kahitas-an?
Magdala ba ko sa iyang atubangan ug mga tibuok halad nga sinunog,
Ug nating baka nga usa ka tuig ang kagulangon?+
Ihatag ba nako ang akong panganay nga anak nga lalaki alang sa akong kalapasan,
Ang bunga sa akong lawas alang sa akong sala?+
8 Oh tawo, iyang gisulti kanimo kon unsay maayo.
Ug unsa ba ang gipangayo ni Jehova kanimo?
9 Ang tingog ni Jehova nagtawag diha sa siyudad;
Kadtong dunay praktikal nga kaalam mahadlok sa imong ngalan.
Patalinghogi ninyo ang bunal ug ang usa nga nagtudlo niini.+
10 Anaa pa ba ang mga bahandi sa pagkadaotan sa balay sa daotan
Ug ang kulang nga takos sa epah* nga dulumtanan?
12 Kay ang iyang dato nga mga tawo punog kapintasan,
Ug ang iyang mga molupyo nagsultig kabakakan;+
Ang ilang dila malimbongon.+
13 “Busa ikaw akong samaran pinaagi sa paghampak kanimo,+
Ug ikaw himoon nakong biniyaan tungod sa imong mga sala.
Ang imong gikuha, dili nimo madala nga luwas,
Ug ang imong madala, akong itugyan sa espada.
15 Ikaw magpugas ug binhi, apan dili ka makapangani.
Ikaw magpuga ug mga olibo, apan dili ka makagamit sa lana;
Ug ikaw maghimog bag-ong bino, apan dili ka makainom sa bino.+
16 Kay inyong gisunod ang mga lagda ni Omri ug ang tanang buhat sa panimalay ni Ahab,+
Ug kamo naglakaw sumala sa ilang tambag.
Mao nga kamo akong silotan, ug ang mga tawo mangahadlok tungod niana
Ug ang iyang mga molupyo tamayon;*+
Ug inyong antoson ang pagbiaybiay sa mga katawhan.”+
7 Alaot ko! Nahisama ko sa usa ka tawo nga,
Human sa pagpamupo sa mga bunga sa ting-init
Ug sa pagpanghagdaw human sa tingpamupo sa ubas,
Walay nakitang pungpong sa ubas nga makaon
Ug lamiang igos nga akong gipangandoy.
Silang tanan nangatang aron sa pag-ula ug dugo.+
Sila samag mangangayam nga nagbutang ug mga bitik* sa paglit-ag sa ila mismong mga igsoon.
3 Ang ilang mga kamot hanas sa paghimog daotan;+
Ang prinsipe nagapangayog gasa,
Ang maghuhukom nagapangayog ganti,+
Ang inilang tawo nagapahayag sa iyang mga gitinguha,+
Ug silang tanan nagkunsabo.
4 Ang labing maayo kanila nahisamag mga sampinit,
Ang labing matul-id kanila mas daotan pa kay sa koral nga sampinit.
Ang adlaw sa imong mga tigbantay ug sa paghukom kanimo moabot.+
Unya sila matarantar.+
Pagbantay sa imong isulti kaniya nga nagpauraray sa imong dughan.
6 Kay ang anak nga lalaki magtamay sa iyang amahan,
Ang anak nga babaye mosukol sa iyang inahan,+
Ang binalaye mobatok sa iyang ugangang babaye;+
Ang mga kaaway sa usa ka tawo mao ang mga sakop sa iyang panimalay.+
7 Apan alang kanako, ako padayong magbantay nga naghulat kang Jehova.+
Mapailobon kong magpaabot* sa Diyos, ang akong manluluwas.+
Ang akong Diyos mamati kanako.+
8 Ayaw pagsadya tungod kanako, Oh akong kaaway.*
Bisan tuod ako napukan, ako mobangon;
Bisan tuod ako nagpuyo sa kangitngit, si Jehova mahimong akong kahayag.
9 Akong agwantahon ang kasuko ni Jehova
—Kay ako nakasala batok kaniya+—
Hangtod nga siya molaban sa akong kaso ug mopahamtang ug hustisya alang kanako.
Iya kong dad-on sa kahayag;
Akong makita ang iyang pagkamatarong.
10 Ang akong kaaway makakita usab,
Ug maulawan siya nga miingon kanako:
“Hain na si Jehova nga imong Diyos?”+
Ang akong mga mata motan-aw kaniya.
Unya siya pagayatakan samag lapok sa kadalanan.
11 Adlaw kana sa pagtukod sa imong mga paril nga bato;
Nianang adlawa ang imong mga utlanan pasangkaron.
12 Nianang adlawa sila manganha kanimo
Gikan mismo sa Asirya ug sa mga siyudad sa Ehipto,
Gikan sa Ehipto hangtod mismo sa Suba;*
Gikan sa usa ka dagat ngadto sa laing dagat ug gikan sa usa ka bukid ngadto sa laing bukid.+
14 Bantayi ang imong katawhan pinaagi sa imong sungkod, ang panon sa imong panulondon,+
Ang usa nga nag-inusarag puyo sa lasang—taliwala sa prutasan.
Pakan-a sila sa Basan ug sa Gilead+ sama sa kanhing mga adlaw.
15 “Sama sa mga adlaw sa inyong paggula gikan sa yuta sa Ehipto,
Pakitaan mo nakog katingalahang mga butang.+
16 Ang kanasoran makakita ug mangaulaw bisan pa sa ilang gahom.+
Isampong nila sa ilang baba ang ilang kamot;
Ang ilang mga dalunggan mangabungol.
17 Sila magtilap sa abog sama sa mga halas;+
Sama sa mga reptilya sa yuta, sila manggula sa ilang mga kuta nga nagpangurog.
18 Kinsa nga Diyos ang sama kanimo,
Nga nagapasaylo sa kasaypanan ug nagapalabay sa kalapasan+ sa mga nahibilin sa imong panulondon?+
Ang imong kasuko dili magpabilin hangtod sa hangtod,
Kay ikaw malipay sa pagpakitag maunongong gugma.+
19 Imo ming pakitaan pag-usab ug kaluoy;+ imong daogon* ang among mga kasaypanan.
Imong itambog sa kahiladman sa dagat ang tanan namong kasal-anan.+
20 Ikaw magmatinud-anon kang Jacob,
Ug magpakitag maunongong gugma kang Abraham,
Sama sa imong gipanumpa sa among mga katigulangan sa kanhing mga adlaw.+
Laing porma sa ngalang Miguel (kahulogan, “Kinsay Sama sa Diyos?”) o Micaias (kahulogan, “Kinsay Sama Kang Jehova?”).
O “ubos nga patag.”
Dayag nga nagtumong sa substansiya nga gipatungha sa putyukan sa paggamag tipiganan ug dugos ug kini daling matunaw.
Literal, “ibubo.”
O “ang tanang suhol sa iyang pagpamampam.”
Tan-awa sa Glossary ang “Pampam.”
Iningles, gate.
O “sa balay sa Apra.”
O “mangagaw.”
O posible, “gikan sa.”
O “dakog baba nga kulon.”
O “manalagna.”
O posible, “giusap.”
Literal, “nagbalaan sa.”
O “bigote.”
O “plata.”
O “sila nangangkon nga nagasalig.”
O “bukid sa templo.”
O “mahisama sa bukid nga daghag kahoy.”
O “Sa kataposang mga adlaw.”
O “instruksiyon.”
O “magpuyo.”
Literal, “kasundalohan.”
Literal, “siya.”
Literal, “niya.”
O “kanhing.”
O “tambag.”
Iningles, copper.
O “banay.”
O “pangulo.”
O “may lambungay nga batang leyon.”
Literal, “gikan sa imong kamot.”
Tan-awa sa Glossary.
O “sa kon unsay makataronganon.”
O “ang pagbaton ug gugma nga maunongon ug mahunahunaon sa uban.” Literal, “ang paghigugma sa maunongong gugma.”
O “makasaranganon.”
Tan-awa ang Apendise B14.
O “inosente.”
Literal, “pagataghoyan.”
Literal, “baling.”
O “Magpakita kog mahulatong tinamdan.”
Sa Hebreohanon, ang pulong alang sa “kaaway” nagtumong sa babaye nga kaaway.
Ang Euprates.
Literal, “bunga.”
Literal, “kanimo.”
O “yatakan.”