Sa Dihang Nagun-ob ang mga Damgo sa Kalinaw
DIYUTAY ra kaayong tawo nagdahom nga ang 1914 mahimong dili usa ka kasagarang tuig. Sa pagkamatuod, morag talagsaon ang kamasanagon sa umaabot alang sa mga tawo sa nangaging katuigan. Ang siyensiya nagmauswagon batok sa sakit. Ug gubat? Aw, sumala sa giingon sa Batikanong mantalaang L’Osservatore Romano sa Pebrero 1991, sa wala pay 1914 ang publiko “nagtuo nga ang gubat nahiklin sa kinahilitang mga dapit sa panumdoman sa kasaysayan” ug ang tawo sa kataposan nagkinabuhi sa “usa ka yugto diin gidili sa nahayagang mga tawo ug mga kagamhanan ang gubat.”
Bisan pa niana, ang 1914 ug ang sunod nga katuigan nagbatog pila ka pintas nga mga sorpresa nga gitagana alang sa matagbawon-sa-kaugalingon nga katawhan. Ang una mao ang gitawag Dakong Gubat sa 1914-18 nga migun-ob sa mga damgo sa kalinaw. Sa pagkamatuod, ang L’Osservatore Romano nagtawag niana “ang unang dakong pagpamatay sa modernong kasaysayan, nga tiniman-an, apil sa ubang butang, sa teknikal nga mga diskobre nga gituohan sa dagkong mga siyentipiko sa kanhing mga kaliwatan gigahin alang sa malinawong mga tumong.” Ang gubat nagtamay sa siyensiya ingong usa ka paagi sa pagkab-ot sa kalinaw; hinunoa, gihatag sa siyensiya sa gubat ang iyang walay-ingon nga katakos sa pinakyawng pagpamatay.
Ug sa dihang natapos ang pagpamatay sa gubat, misugod ang laing pagpamatay. Ang trangkaso Espanyola sa 1918-19 mipatayg kapin sa 20 milyong tawo—labaw kaayo kay sa makalilisang nga gidaghanon sa gipatay sa Dakong Gubat mismo. Ang desperadong mga lakang gihimo; ang pagkaylap sa sakit gipahayag nga usa ka krimen diha sa pila ka nasod. Gidakop pa sa kapolisan ang mga tawo tungod sa pagpangatsi sa publiko! Apan kana walay kapuslanan. Sama sa usa ka unos, mihuros ang sakit nga walay nakasagang hangtod milurang kana. Tibuok nga kalungsoran nangapapha. Gilut-od ang mga patayng lawas diha sa mga morge sa siyudad.
Ang yugto sa kausaban nga dala sa 1914 nakapalipong sa tawo. Ang iyang mga handurawan sa gubat ug sakit, ang iyang mga damgo sa kalinaw sa kalibotan nga gipahinabo sa kaalam sa tawo, sa makaluluoy nagusbat. Ug samtang migrabe ang kahimtang, samtang napaus-os ang Dakong Gubat ngadto sa pagka Gubat sa Kalibotan I tungod sa misunod niini nga labihan ka dako, ang Gubat sa Kalibotan II, samtang ang sakit, kakabos, kagutmanan, ug pagkamalapason nagpadayon sa pagsilaob sa gidak-ong epidemya sa tibuok kalibotan, ang mga historyano misugod sa pag-ila nga ang 1914 maoy kinasang-an sa kasaysayan sa tawo.
Apan lahi sa kalibotan sa katibuk-an, ang Internasyonal nga mga Estudyante sa Bibliya (ingon nga nailhan niadto ang mga Saksi ni Jehova) nagdahom nga ang 1914 maoy usa ka tuig sa kausaban dugay na una kana moabot. Ug sa katuigan sukad niadto, ang mga Saksi ni Jehova wala matingala sa pagkakita nga ang kalibotan mius-os ngadto sa dili-matabang nga kayanangan sumala sa kahimtang niini karong adlawa. Ang mga tagna sa Bibliya mitabang nila sa pagdahom sa maong mga panghitabo ug sa pagkakita pa sa usa ka mahimayaong panahon sa paglaom sa unahan. Sa unsang paagi kana posible? Sa sunod panahong moduaw kanimo ang mga Saksi ni Jehova, basin buot nimo nga suknaon sila mahitungod niana. O makasulat ka ngadto sa mga magpapatik niining magasina.
[Picture Credit Line sa panid 32]
Gidibuho na usab gikan sa dibuho ni Franklin Booth