Sundon ba Nimo ang Tambag sa Doktor?
KON mahitungod sa pagpanabako, unsay kaakohan sa doktor? Pagtambal ba lamang kanilang nag-antos sa langkit-panabako nga mga sakit? Si Dr. Louis Sullivan, sekretaryo sa Departamento sa Panglawas ug Tawhanong Serbisyo sa T.B., mibati nga ang mga doktor kinahanglang mohimo ug labaw pa niana. Siya misulat ning bag-o pa sa The Journal of the American Medical Association: “Ang mga doktor may responsabilidad sa pagpahibalo sa mga pasyente sa sangpotanan sa panglawas sa pagpanabako, sa pagtabang sa mga pasyente nga wala magtabako sa dili pagsugod, ug sa pagtabang sa mga nagpanabako sa paghunong sa bisyo.”
Nganong ang mga doktor malangkit pag-ayo sa mga kinabuhi ug kapilian sa ilang mga pasyente? Si Dr. Sullivan miangkon: “Ang pagpanabako usa ka pagpili, apan usa nga daotan.” Siya mihatag ug makakombinsi nga kalig-onan: “Kada tuig, ang pagpanabako mopatay ug hapit 400,000 ka mga Amerikanhon; kana maoy kapin sa 1000 ka tawo sa usa ka adlaw, nga miangkon ug kapin sa usa sa matag unom ka kamatayon sa atong nasod. Ang gidaghanon sa mga Amerikanhon nga mamatay matag tuig sa mga sakit nga gipahinabo sa pagpanabako molabaw sa gidaghanon sa mga Amerikanhon nga namatay sa Gubat sa Kalibotan II.”
Naghisgot bahin sa mga babaye, si Sullivan nagpunting sa dugang makapabalakang mga diskobre: “Ang kanser sa baga minglabaw kaysa kanser sa tutoy ingong ang labing kaylap nga hinungdan sa kamatayon gumikan sa kanser sa mga babaye. Ang mga babaye nga manabako maoy tulo ka pilo ang kalagmitan nga atakehon sa kasingkasing kaysa mga babaye nga wala magtabako, ug ang nagpanabakong kababayen-an mameligro sa huyang nga panglawas ug kamatayon gikan sa emphysema ug ubang langkit-panabako nga mga sakit. Ang kababayen-an nga manabako sa panahon sa pagsabak may dakong kalagmitan nga mahulogan, magbaton ug gaan-timbang nga mga bata, ug kabataan nga mamatay samtang bata pa.”
Sa atubangan niining makalilisang nga mga kamatuoran, miingon si Dr. Sullivan nga may dako gihapong panuklod sa mga tawo sa pagpanabako. Siya mireklamo ingong “dulumtanan” ang mga pamaagi sa panganunsiyo sa sigarilyo nga nagtumong sa minoriyang mga pundok. Siya usab nagpahayag ug kahangawa tungod sa malipatlipatong paggamit ug batan-on, maanyag nga mga modelo sa sanag, hayag nga mga dapit sa pagsugyot sa mga batan-on nga ang pagpanabako makaayo sa panglawas ug madanihon. Sa pagkatinuod, kon ang dagan sa pagpanabako dili mausab, lima ka milyon nga kabataan nga buhi karong adlawa mamatay gumikan sa langkit-panabako nga mga sakit. “Kana,” aghat ni Dr. Sullivan sa iyang isigka doktor, “maoy katalagman nga kinahanglang atong masanta.”
Kon kaha ang mga doktor sa pagkatinuod makasanta niining katalagmana nagpabiling kaduhaduhaan. Sama sa giasoy ni Dr. Sullivan: “Alaot, kay ang pila ka mga doktor nagpadayon sa pagpanabako, naghatag ug dili maayong panig-ingnan sa ilang mga pasyente ug kawani ug naghatag ug batok-panglawas nga mensahe sa tanan nga nakaila kanila.”