Haras nga mga Pulong, Kahiubos

“Hungog nga patayg-lihok!”a Usa ka Haponesa ang nahinumdom pag-ayo nianang mga pulonga​—kini gisinggit kanunay kaniya sa dihang gamay pa siyang bata. Ni kinsa? Mga bata sa eskuylahan? Mga igsoon? Dili. Sa iyang mga ginikanan. Siya nahinumdom: “Maguol ako niadto tungod kay ang pagpanginsulto makapahiubos kaayo kanako.”

Usa ka lalaki sa Tinipong Bansa nahinumdom nga sa bata pa, siya mibatig kahadlok ug kabalaka kon mouli ang iyang amahan. “Hangtod karon mahinumdoman pa nako pag-ayo ang sinagirit sa ligid diha sa dalan sa among tugkaran,” siya nahinumdom, “ug mahinumdoman pa gihapon nako ang kahadlok nga akong gibati. Ang akong igsoon nga batang babaye motago. Ang akong amahan perpeksiyonista ug kanunayng mangasaba kanamo tungod kay dili maayo ang pagkatrabaho sa tanang buluhaton nga angay namong buhaton.”

Ang igsoong babaye niining tawhana midugang: “Wala gayod ako mahinumdom nga si bisan kinsa sa among mga ginikanan migakos kanamo, mihalok kanamo, o misulti sa mga pulong sama sa ‘Gimahal ko ikaw’ o ‘Mapasigarbohon ako kanimo.’ Ug alang sa usa ka bata, ang dili gayod pagkadungog ug ‘Gimahal ko ikaw’ sama rang nakadungog ug ‘Gidumtan ko ikaw’​—matag adlaw sa iyang kinabuhi.”

ANG pipila moingon tingali nga ang kaguol nga giantos niining mga tawhana sa bata pa gamay ra. Siyempre dili talagsaon alang sa mga bata nga makadawat ug haras, dili-malulotong mga pulong ug dili-maayong pagtratar. Wala kini ipasiugda diha sa makalilisang nga mga ulohang balita sa mantalaan ug sa makapaukyab nga sumaryo sa mga salida sa TV. Ang kadaot dili dayag. Apan kon ang mga ginikanan momaltratar sa ilang mga anak sa maong mga paagi sa matag adlaw, ang mga epekto mahimong makadaot gihapon​—ug magpabilin sa tibuok kinabuhi.

Tagda ang 1990 nga sumpay sa 1951 nga pagtuon nga nagsusi sa mga batasan sa ginikanan nga gigamit diha sa grupo sa singko-anyos nga mga bata. Ang mga tigdukiduki nakahimo sa pagbantay sa daghan niining mga bataa, nga karon edaran na, aron masabtan ang tagdugayng mga epekto sa pagmatuto kanila. Ang bag-ong pagtuon mihinapos nga ang mga bata nga sa ulahi nakasinati sa kinalisdang panahon sa kinabuhi, kinsa walay maayong emosyonal nga kahimtang, ug kinsa nakasinatig malisod nga panahon diha sa kaminyoon, panaghigalaay, ug bisan sa trabahoan, dili awtomatikong mga anak sa kabos nga mga ginikanan ni sa adunahang mga ginikanan ni bisan sa dayag daghag-sulirang mga ginikanan. Sila maoy mga bata kansang mga ginikanan dili-matinagdanon ug dili mabination ug nagpakitag diyutayng pagbati o wala magpakitag pagbati.

Kining maong kaplag susama lang ug diyutay sa kamatuoran nga gisulat duolan sa 2,000 ka tuig kanhi: “Kamong mga amahan, ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili magminghoy.” (Colosas 3:21) Ang binaba ug emosyonal nga pag-abuso gikan sa mga ginikanan sa pagkatinuod makapalagot sa mga anak ug makapaminghoy gayod kanila ingong sangpotanan.

Sumala sa librong Growing Up Sad, bag-o pa lang nga ang mga doktor naghunahuna nga wala maglungtad ang depresyon sa bata. Apan ang panahon ug kasinatian nagpamatuod nga naglungtad kana. Karong adlawa, ang mga awtor nagpamatuod, ang depresyon sa bata giila ug komon kaayo. Lakip sa mga hinungdan niini mao ang pagsalikway ug pagmaltratar sa mga ginikanan. Ang mga awtor nagpatin-aw: “Sa pipila ka kaso ang ginikanan nagpaagom sa bata sa kanunayng nagpusotpusot nga pagsaway ug pagpakaulaw. Sa ubang mga kaso yanong walay ginikanan-anak nga relasyon: ang gugma sa ginikanan alang sa anak wala gayod ipahayag. . . . Ang resulta maoy ilabinang makapaguol alang sa mga anak sa maong mga ginikanan tungod kay alang sa usa ka bata​—o alang sa usa ka hamtong, nianang bahina​—ang gugma sama ra sa adlaw ug tubig ngadto sa tanom.”

Pinaagi sa gugma sa ginikanan, kon gipahayag sa tin-aw ug sa dayag nga paagi, ang mga bata makakat-on sa hinungdanong kamatuoran: Sila hiligugmaon; sila adunay bili. Nasaypan sa daghan kining ideyaha ingong matang sa garbo, paghigugma una sa kaugalingon inay sa uban. Apan niining kontekstoha, dili kana maoy gipasabot. Usa ka awtor ang nag-ingon diha sa iyang libro bahin sa ulohan: “Ang hunahuna sa imong anak sa iyang kaugalingon nag-impluwensiya sa mga matang sa mga higala nga iyang pilion, kon sa unsang paagi siya makigsandurot sa uban, ang matang sa tawo nga iyang minyoan, ug kon unsa siya ka mabungahon.” Ang Bibliya nag-ila kon unsa ka hinungdanon ang pagbaton ug timbang, dili-mapagawalong hunahuna sa kaugalingon sa dihang gisulat niini ang ikaduhang kinadak-ang sugo: “Higugmaon mo gayod ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.”​—Mateo 22:38, 39.

Lisod handurawon nga si bisan kinsang normal nga ginikanan buot nga mobungkag sa usa ka butang nga sama ka hinungdanon ug ka huyang sa pagtamod sa kaugalingon sa usa ka bata. Nan, nganong subsob kanang mahitabo? Ug sa unsang paagi kana masanta?

[Footnote]