CALEB
[Iro].
1. Anak nga lalaki ni Hesron, nga igsoon ni Jerameel ug apo-sa-tuhod ni Juda ug Tamar (1Cr 2:3-5, 18); gitawag usab ug Kelubai (1Cr 2:9). Usa sa iyang mga kaliwat mao si Bezalel, ang batid nga artesano nga gitudlo sa pagdumala sa pagtukod sa tabernakulo. (1Cr 2:19, 20; Ex 35:30) Lagmit ang Num. 2 sa ubos maoy iyang kaliwat.
2. Anak nga lalaki ni Jepune nga Kenizihanon sa tribo ni Juda, uyoan ni Otniel, ug lagmit kaliwat sa Num. 1. (Num 32:12; Jos 15:17; 1Cr 4:13, 15; tan-awa ang OTNIEL.) Sa dihang 40 anyos, si Caleb maoy usa sa 12 ka espiya nga gipadala ni Moises sa 40-ka-adlaw nga pagsuhid sa yuta sa Canaan, ug sa paghibalik, si Caleb ug Josue mibarog batok sa pagsupak niadtong tanang uban pa aron sa paghatag ug paborableng taho, nga nag-ingon: “Manungas kita gilayon, ug manag-iya gayod niini.” (Num 13:6, 30; 14:6-9) Tungod kay siya ‘bug-os nga nagsunod kang Jehova nga iyang Diyos,’ siya lamang taliwala sa maong hamtong nga kaliwatan gawas kang Josue ug sa pipila ka Levihanon ang nakasulod sa Yutang Saad niadtong 1473 W.K.P. Unom ka tuig sa ulahi, sa dihang 85 anyos na, si Caleb miingon: “Ania karon, si Jehova nagtipig kanako nga buhi, ingon sa iyang gisaad, niining kap-atag-lima ka tuig sukad nga si Jehova misaad niini ngadto kang Moises sa dihang ang Israel naglakaw didto sa kamingawan, ug ania karon, ako karong adlawa kawaloag-lima ka tuig na ang panuigon. Apan ako karon ingon ka kusgan sa adlaw nga si Moises nagpadala kanako. Kon unsa ang akong kusog kaniadto, ingon usab ang akong kusog karon alang sa gubat, sa paggula ug sa pagsulod.”—Jos 14:6-11.
Ang siyudad sa Hebron (ang salipdanan nga gitawag ug Kiriat-arba, nga gihuptan sa higante nga mga Anakim) maingon man ang naglibot nga teritoryo niini, lakip ang kasikbit nga Debir, gihatag kang Caleb ingong iyang panulondon. Sa 1 Samuel 30:13, 14, nga naghisgot bahin sa mga Amalekanhon nga misulong “sa habagatan sa Caleb,” tin-awng wala kini magtumong sa usa ka siyudad nga ginganlag Caleb kondili, niini nga dapit nga gihatag kang Caleb ug gitawag sumala sa iyang ngalan; busa ang pagsulong maoy ‘sa habagatan sa teritoryo sa Caleb.’
Sa pagkadawat niini nga panulondon, si Caleb miingon: “Bisan kinsa nga mohampak sa Kiriat-seper [gitawag usab ug Debir] ug makailog niini, ihatag ko kaniya si Aksa nga akong anak nga babaye ingong asawa.” Si Otniel nga iyang pag-umangkon (ang unang maghuhukom sa Israel human mamatay si Josue) nag-ilog sa siyudad ug nakaangkon sa ganti. Unya tungod sa hangyo sa iyang anak nga babaye, gihatag ni Caleb ang Ibabaw ug ang Ubos nga Gulot ingong regalo sa kasal, gawas pa sa “luna nga yuta sa habagatan.”—Jos 15:13-19; Huk 1:11-15; 3:9-11.
Si Aksa gitala ingong anak nga babaye ni “Caleb nga igsoong lalaki ni Jerameel” (Num. 1), kinsa nabuhi mga usa ka siglo ug tunga sa wala pa si “Caleb nga anak nga lalaki ni Jepune.” (1Cr 2:42, 49) Ang pipila ka komentarista nag-ingon nga usa lamang ang Caleb. Apan ang dakong kal-ang sa panahon tali kang Hesron nga apo ni Juda ug sa pagpuyo sa Canaan magsalindot niana nga panghinapos. Ang uban nag-ingon nga kining duha ka Caleb aduna gayoy mga anak nga babaye nga parehog ngalan. Apan, ang mga babaye hisgotan lamang sa mga talaan sa kagikan kon sila may dakong papel sa kasaysayan sa katawhan sa Diyos. Ug sanglit usa lamang ang iladong Aksa, posible gayod nga siya ang anak nga babaye sa ikaduhang Caleb, ang anak nga lalaki ni Jepune. Bisan pa niana ang ubang mga komentarista wala maglakip niining mga pulonga bahin kang Aksa niini nga bersikulo (1Cr 2:49) ingong sayop nga pagdugang sa eskriba, apan sila walay awtoridad sa teksto. Hinunoa, mas makataronganong hunahunaon nga ang orihinal nga magsusulat sa tinuyo naglakip niining kalit nga pagpaila diha sa bersikulo 49 alang sa usa ka linaing katuyoan, nga naggamit sa “anak nga babaye” diha sa mas sangkad nga diwa niini nga nagpasabot sa usa ka kaliwat aron ipasiugda nga si Aksa dili lamang mao ang bugtong anak nga babaye ni Caleb nga anak ni Jepune kondili usa ka direktang kaliwat usab ni Caleb nga anak nga lalaki ni Hesron.
Si Nabal gipaila usab ingong usa ka kaliwat ni Caleb.—1Sa 25:3.