Ang Akong Amahan Niadto Usa ka Doktor sa Lungsod

“ANG akong amahan niadto usa ka doktor sa lungsod.” Pinaagi nianang pulonga daghan ang gipamulong bahin sa usa ka pundok sa propesyonal nga tawo sa sinugdanan sa ika-20ng siglo. Sila usa ka klase sa ilang kaugalingon. Daghan kanila ang dedikado sa ilang propesyon, dili kapoyon, ug sa linain maluluton sa ilang mga pasyente. Ang mga doktor sa lungsod kaayohan sa ilang komunidad ug sa mga kabos ug mga masakitong ilang gitambalan.

Sila maorag may ikaunom nga sentido sa pagrekonosir sa mga sakit; tingali tungod kadto sa ilang dakong kasinatian sa daghan kaayong sakit. Kadto ilang gibuhat nga wala ang modernong teknolohiya. Dili ingon nga sila dili-edukadong pundok o wala mabansay sa ilang natad. Ang akong amahan naedukar sa sinugdan ingong magtutudlo ug sa kaulahian mitungha sa Starling Medical School sa Columbus, Ohio, nga sa ulahi nahimong bahin sa Ohio State University.

Pasaysaya ako sa daklit kon sama sa unsa ang usa ka doktor niadtong panahona​—nga walay antibiotiko ug milagrosong mga droga. Ngani, sa kadaghanang panahon sila nagdalag mga pildora ug mga ilimnong medisina sulod sa gamay itom nga bag. O, kon anaa sa ilang opisina, sila makahatag kanimog berde nga toniko, puti nga banyos, sumala sa kaso. Ang mga tambal ibaligya kang Daddy sa usa ka “drug drummer” sa usa sa iyang subsob nga mga pagduaw sa opisina sa akong amahan. Busa ang doktor sa lungsod may natun-an sa parmasyotika, ug talagsa rang moadto ang pasyente sa kadaghanan halayong botika aron sa pagpalit sa tambal.

Sa sinugdan si Dad mipanaw pinaagig kabayo ug kalesa. Sa ulahi siya nakapanag-iyag usa ka Model T Ford, nga kinahanglang paandaron pinaagi sa tuyokan sa ligid (cranking). Ako makahinumdom sa tugnawng mga buntag ug kon giunsa niya pagpaandar sa Ford​—nga dili gayod buot moandar! Ingong lagda ang akong amahan malumo nga tawo, apan ang maong paningkamot nagpatunghag mga pulong nga angay untang makapainit dayon sa makina aron moandar dihadiha.

Apan sa madugay o madali ang karaang Ford moandar, ug si Dad makalakaw na sa pagduaw sa masakiton. Bisan sa mga takna sa kaadlawon ang telepono motililing, ug siya motimbukawas sa komportableng higdaanan aron molakaw sa magabii sa pagsulay sa pagtabang sa masakiton. Oo, niadtong mga adlawa ang doktor moadto kanimo, bisan pag tingali maayo ra ang imong lawas sa pag-adto kanila!

Ug talagsaon ang ilang kagawian sa kiliran sa masakiton! Kon mosulod ang doktor sa lungsod sa kuwarto sa pasyente ipatungha niya ang pagkamasaligon, siya mabination, tinuod mabalak-on. Tingali iyang lipayon ang usa ka batan-ong babaye si kinsa, kay nahadlok ug gisakitan, talianak sa una niyang anak. O iyang idaitol ang bugnaw niyang kamot sa imong agtang kon kusog ang imong hilanat. Ikaw masakiton, ug mianha siya sa paghatag sa iyang personal nga pagtagad, nga mahisamag balsamo sa imong kasakitan. Unya mokuot siya sa iyang gamayng itom nga bag, mangarawkaraw sa mga sulod niana, magpagawas sa pildora, ug ingnan ka nga tomaron kana ug siya mobalik ra kon imo siyang kinahanglan.

Ang kahibalo sa doktor sa lungsod kompleto. Dili lamang siya makapasig-uli sa nabali nga bukog o makapanabang sa mga inahan sa pagpahimugso sa ilang mga anak sa kalibotan, kondili may mga panahong kinahanglang bugnoon niya ang mananakod nga mga sakit. Sa gamayng lungsod nga among gipuy-an sa West Virginia, kas-a may epidemya sa tipos, nga kasagaran niadtong mga adlawa. Natambalan ni Dad ang daghan nga sila nahibalik sa maayong panglawas. Ngani, sa kaulahian kami giingnang ang iyang ngalan narekord ingong talagsaon kay wala mamatyig pasyente tungod sa tipos!

Ug Makaibot Usab Siyag Ngipon!

Oo, ug siya makaibot usab ug ngipon, ug kana sa bayad lang nga 50 cents. Tingali sobra pa ang gibayad kaniya kon tagdon nimo kon unsa ka sakit kadto kon itandi sa modernong pag-ibot ug ngipon. Usa ka matugnawng gabii usa ka tawo mianha sa balay ug mihangyo kang Daddy sa pag-adto ug pag-ibot sa nagsakit nga ngipon sa iyang amahan. Daot kaayo ang dalan padulong sa iyang balay bisan alang sa kabayo ug kalesa mao nga si Dad misakayg kabayo padulong sa balay sa tawo nga unom ka milya (10 km) patungas sa dalan nga dili sementado. Kadto iyang gihimo alang sa 50 cents!

Dayon miabot ang trangkaso Espanyola sa 1918-19. Sa literal puliki ang akong amahan sa adlaw ug gabii. Ang katawhan nagkinahanglan pag-ayo sa tabang sa doktor. Usahay kon ang balay tua sa tumoy sa dalandalan, tapos sa pagduaw niana, siya mohapit sa halos tanang balay nga iyang maagian balik sa dakong dalan. Sa among pamilya mismo, upat kanamo ang gitrangkaso, ug sa kataposan si Dad naluya kaayo nga siya nasakit usab. Apan salamat kaniya, kaming tanan naluwas.

Ang Doktor sa Lungsod—Dakog Suweldo

Ug ang bayad nianang tanan? Sa usa ka diwa, si Dad dakog suweldo. Iyang nadawat ang dakong katagbawan sa pagtabang sa uban. Siya giangayan pag-ayo, ug daghang bata ang ginganlan sa iyang ngalan. Ngani, ang pipila nagngalan pa sa ilang mga anak babaye sumala sa ngalan sa iyang batang babaye nga usahay ikuyog niya.

Bahin sa salapi, aw, si Dad nabuhi ra sa maorag gamayng suweldo karong adlawa. Ang kadaghanang doktor sa lungsod sa usa ka paagi maorag may igo pang kusog sa pag-atiman sa usa ka hardin ug pagbuhig baka ug mga manok aron makaabag. Sa ting-ani, ang ibayad sa mga pasyente kanila maoy sa dagway sa mga mansanas, patatas, soriso, hamon, ug bisan unsa nga gitanom o gibuhi sa mga mag-uuma. Kon ang pasyente dimalason, sama sa dili maayong ani, aw, si Daddy makapaabot ug nagpaabot sa iyang bayad. Ug dili lamang kas-a nga mihatag siyag salapi sa pasyente sa pagtabang kaniya panahon sa iyang pagkasakit dihang siya dili makatrabaho.

Usa ka adlaw si Dad nahibalik gikan sa usa ka pagduaw ug gipagawas kaming mga bata ngadto sa kalesa aron may tan-awon. Iyang gibuksan ang usa ka kahon, ug migawas ang usa ka itoy​—iyang bayad sa usa ka pagduaw sa balay. Walay iro ang labi pang minahal kay kang Bruno, kinsa nahimong bahin sa pamilya.

Sa among balay sa Elm Grove, West Virginia, ang opisina sa akong amahan, uban ang suplay niana sa medisina, maoy bahin sa balay. Bisan kinsay moanha sa opisina panahon sa pagpangaon, sila maimbitar nga mokaon uban kanamo sa among lamesa. Si Dad maabiabihon kaayo, ug walay mausang mobiya sa among balay nga gigutom. Usahay kon sila nagpuyo sa layo ug nag-ulan sa niyebe, sila makapalabay sa gabii uban kanamo.

Ang Dakong Tambal

Gabii kadtong matugnaw sa 1929. Samtang si Dad nagpauli gikan sa usa ka pagduaw ug balay, ang iyang kotse nabanggaan sa usa ka bus. Tapos sa duha ka semana sa ospital, siya namatay; siya 57 anyos lamang. Daghan ang mianha sa paghatag ug pagtahod sa doktor sa lungsod nga utangan pa kaniya tungod sa iyang mga pagduaw. Bisan pa niana, kami wala gayod maglisod tungod sa kalulot ni Dad sa uban. Ngani, kon ako pakitaag kalulot, akong bationg kana balos sa pagbatog usa ka amahan nga kaniadto usa ka doktor sa lungsod.

Karon, kining tanan dili pagpakamenos sa modernong doktor ug sa kahibulongang mga butang iyang mahimo. Karong bag-o pa lamang ang usa nako ka batang higala, nga diyes anyos pa lamang, may operasyon sa utok. Ang operasyon mikabat sa unom ug tunga ka oras​—nga wala gamita ang abuno sa dugo. Ang akong amahan, sa labing dili katuohan niyang mga damgo, dili gayod makatabang nianang bataa uban sa kahibalo ug kasinatiang iyang naangkon.

Apan bisan ang modernong doktor dunay iyang mga limitasyon. Iyang nakita usab ang kasakitan ug kamatayon. Ang doktor sa lungsod ingon man ang modernong doktor matag usa nahisakop sa usa ka panahon. Apan umaabot ang bulahang panahon dihang ang Dakong Mananambal mopatunghag malungtarong tambal, ug “walay molupyo ang magaingon: ‘Ako masakiton.’” (Isaias 33:​24) Ako nakabaton sa bug-os nga katarongan sa pagtuo nga ang akong amahan, ang doktor sa lungsod, maatua didto ug mahatagag higayon sa pagkalipay sa walay-kataposang kahimsog sa tanang katawhan.—Tinampo.

[Blurb sa panid 22]

Niadtong mga adlawa ang mga doktor ang moanha kanimo, bisan pag tingali ikaw maayog lawas sa pag-adto kanila!

[Blurb sa panid 23]

Gibuksan ni Dad ang usa ka kahon, ug migawas ang usa ka itoy—ang iyang bayad sa usa ka pagduaw sa balay