Mga Batan-on Nangutana . . .

Pagkapinaangkan—Mahitabo Kaha Kini Kanako?

Nagtuo si Robin nga ang iyang apendiks ang nagsakit. Ug sa wala mawala ang sakit, midesisyon siya nga magpatan-aw sa doktor. Apan wala siya maglaom ug “pregnancy test.”

Wala usab siya maglaom nga sultihan nga positibo ang resulta.

“Napalong ang akong hunahuna sa balita,” nahinumdom si Robin. “Naglingkod ako sa lamesa nga daw naalimukawan. Wala akoy nahunahunaan kon unsay nahitabo kanako. Wala akoy nahunahunaan kon unsaon nako sa pagsulti sa akong mama ug papa. Diha na lamang nga nakaamgo ako sa akong giteleponohan ang akong trato ug gisultihan siya nga nagsabak ako.”

KADA tuig sa Tinipong Bansa, kapin sa usa ka milyona nga dalagang tin-edyer makadawat sa makalilisang nga balita nga sila nagsabak. Miingon ang Teenage Pregnancy: The Problem That Hasn’t Gone Away: “Kapin sa usa sa 10 porsientong mga tin-edyer mamabdos sa usa ka tuig, ug nagatubo ang proporsiyon. Kon magpadayon kining situwasyona, labing menos upat sa 10 ka batan-ong babaye ang mamabdos samtang tin-edyer pa.”

‘Mahitabo kaha kini kanako?’ tingali matingala ang batan-ong babaye.

Mga Pinaangkan Nagakadaghan—Ngano?

Katingalahan kon nganong daghan kaayong mga batan-ong babayeng napaangkan. Ang matugotong mga balaod sa aborsiyon ug ang pagkadaling mabatonan sa mga igpamugong sa pagpanganak ang nakapukaw sa gitawag nga seksuwal nga kabag-ohan. ‘Sa kataposan,’ mangatarongan ang daghan, ‘matagamtam sa mga batan-on ang seksuwal nga kalihokan nga walay mahitabo.’ Apan ang pagsabak sa mga tin-edyer nagapadayon sa makalilisang nga proporsiyon. Unsay hinungdan niini? Dili ba kaha sa tagsaong pagkatawo o kahimtang sa pinaangkan?

Mao kini ang teoriya sa uban. Pananglitan, gikan ang kadaghanang pinaangkan sa kabus nga mga pamilya. Busa ang uban nakaingon nga ubos ang moral nga mga sukdanan niining mga babayehana. Apan gipasangil sa uban ang pagkapinaangkan sa dili maayong relasyon sa inahan ug anak o sa mga kalisod. Hinunoa, ang labing makalilisang mao ang pangangkon nga ang mga pinaangkan sa pagkatinuod buot nga mamabdos, nga ang pagbaton ug anak makahulip sa dakong panginahanglag pagmahal, o kaha ilang himoong kasangkapan ang pagsabak sa paglit-ag sa tawo sa kaminyoon.

Apan, si Robin, may dalang kasakit nga mikatawa sa maong opinyon. Kay bisag dili pa siya sakop sa Kristohanong kongregasyon sa miagi, siya nagtuo​—ug padayong nagtuo​—nga daotan ang seksuwal nga relasyon sa dili pa maminyo. (Ang panukiduki nagpakita nga ang nga pinaangkan nga gikan sa kabus nga mga pamilya sa pagkatinuod adunay moral nga mga sukdanan​—apan napakyas lamang sa pagkinabuhi sumala niana.) Dugang pa, wala siya makasinati ug pagkabungkag sa panimalay, ni misulay siya sa paglit-ag sa iyang trato sa pagpakasal. “Wala ako mahigugma kaniya,” siya miadmiter. Apan namabdos si Robin.

Sa pagkatinuod, tagsaon nga tin-edyer ang gustong magsabak. Nan, nganong adunay pinaangkan? Ang artikulo ni Jerome D. Paulker mihimo niining mapait nga konklusyon: “Ang mga batang pinaangkan dili resulta sa tulabong ni sa tinguha nga mapaangkan, kondili resulta sa seksuwal nga relasyoon.”​—Gikutlo gikan sa Unplanned Parenthood.

Magapugas nga Walay Maani?

Busa ang pagdaghan sa pinaangkan nagpalig-on sa kaalam sa tambag sa Bibliya diha sa Buhat 15:​29 nga ‘dumilian ang pakighilawas.’ Makaikag, kanang bersikuloha sa Bibliya dugang nagaingon: “Kon maglikay kamo niining mga butanga, mouswag kamo. Maayong panglawas kaninyo!” Matuod, diyutay lamang sa mga batan-on ang nagasunod ning maayong tambag. Mitaho ang Alan Guttmacher Institute: “Sa kasarangan, magsugod ang tin-edyer sa seksuwal nga kalihokan sa mga panuigong 16. Tagsaong tin-edyer lamang ang dili makasinatig seksuwal nga relasyon sa dili pa maminyo sa panuigong 19.” Apan unsay daotan sa pagkahimong “tagsaon” o lahi? Siempre, ang babaye nga dunay kaisog sa pagdumili sa sekso sa dili pa maminyo dili makasinati sa kasakit sa usa ka wala kinahanglanang pagsabak.

Apan, ang uban mibati nga posibleng makalingkawas sa mga kadaot sa paglapas sa moral nga mga sukdanan sa Diyos. Ang Alan Guttmacher Institute pananglitan, nagsugyot ug programa sa “realistikong edukasyon sa sekso, kaylap nga ahensiya sa mga serbisyo sa pagkontrolar aron dili makaanak . . . sa pagkaanaa ug pagkaduol sa mga serbisyo sa legal nga aborsiyon.” Apan praktikal ba ang pagpaluyo sa pagkamatugoton? Tinuod, walay hibangkaagan ang kadaghanang mga batan-on sa mga kamatuoran sa kinabuhi. Sa kasagaran mapakyas ang mga ginikanan sa paghisgot sa personal nga mga butang uban sa ilang mga anak. Ug nakitang kulang usab ang mga programa sa edukasyon sa sekso.

Ang pagkaignorante sa seksuwal nga mga butang dili mohatag kalipay. Sa iyang dakong pagtuon sa kapin sa 400 ka mabdos nga mga tin-edyer, si Frank Furstenberg, Jr., miingon nga “ang kanunayng pabalikbalik nga pulong sa mga interbiyo mao, ‘Wala ako magtuo nga mahitabo kini kanako.’” Ngano? Tungod kay gihatagan sila ug sayop nga mga ideya. Tungod kay ang kadaghanan kanila may nailhang mga higalang wala mamabdos bisag nakigbahin sa seksuwal nga mga relasyon, ug sila nagtuo nga dili usab sila mamabdos. Si Furstenberg dugang mipahayag: “Ubay-ubay ang miingon nga wala sila magtuo nga mamabdos ‘dayon’ sila. Gituohan sa uban nga kon makigsekso lamang sila ‘matag karon ug unya’ dili sila mamabdos. . . . Kon dili dayon sila magsabak, mas moisog sila sa pag-atubang sa dakong kapeligrohan.”b

Bisan pa niana, dili makasanta ang edukasyon sa sekso ni ang pamugong sa pagpanganak sa mga maglalapas sa Pulong sa Diyos sa ‘pag-ani sa ilang gipugas.’

Dili Garantiya

Sa matin-aw, ang mga batan-on nagkinahanglag tukmang kahibalo bahin sa pagsanay. Ug labing maayo nga makuha nila kining impormasyona sa ilang mga ginikanan. Tingali malisod alang kanila ang paghisgot bahin sa sekso, apan maningkamot ang daghang mga ginikanan.

Apan, ang yanong kahibalo dili makapugong sa babaye sa pagkahimong pinaangkan​—kon makigbahin siya sa haluag nga kagawian sa sekso. Si Robin, pananglitan, nahibalo bahin sa pagsabak ug sa pamugong sa pagpanganak. Apan wala siyay gigamit aron mapungan ang dili pagsabak. Ngano? Una, siya nahadlok​—sama sa kadaghanang batan-on​—nga ang paggamit sa pildoras makadaot sa iyang panglawas. Apan, siya dugang miadmiter: “Kon moggamit ako ug pamugong sa pagpanganak, kana maoy pagdawat nga daotan ang akong gihimo. Dili ko kana mahimo. Busa gipalong ko lang ang akong hunahuna sa akong gihimo ug nagpaabot nga walay mahitabo.”

Oo, ang mga babayeng makigbahin sa sekso sa dili pa maminyo makakaplag nga hasolon sila sa ilang mga konsensiya! Ang Bibliya, sa Roma 2:​14, 15, nagpakita nga bisan ang dili mga Kristohanon tulisokon usab sa ilang mga konsensiya kon ilang lapason ang mga sukdanan sa pamatasan. Sa gihisgotan sa ibabaw nga pagtuon ni Furstenberg, “hapit katunga sa mga tin-edyer miingon nga importante kaayo alang sa babaye nga maghulat hangtod nga makasal sa pagsugod sa pakigsekso . . . Dili ikalimod, adunay dakong panagsumpaki sa mga pulong ug sa mga buhat . . . Sila may mga sukdanan apan nakakat-on sa pagkinabuhi sa lahi nga sukdanan.” Kining panag-away sa emosyon “nakadugang sa kalisdanan niining mga babayehana sa pag-atubang sa realistikanhong paagi sa mga resulta sa ilang seksuwal nga batasan.”

Tinuod, nakahimo ang daghang batan-on sa pagpahilom sa mga pagtulisok sa ilang mga konsensiya ug migamit ug pamugong sa pagpanganak. Apan garantiya ba kini nga makalingkawas ang usa sa nga mapaangkan? Ang librong Kids Having Kids nagpahinumdom kanato: “Ang tanang paagi may proporsiyon sa kapakyasan. . . . Bisan pag mapinadayonong mogamit ang dili minyong mga tin-edyer sa mga paagi sa pamugong sa pagpanganak . . . 500,000 gihapon ang namabdos sa usa ka tuig.” Ang 16-anyos nga pinaangkang ginganlag Pat gikutlo nga nag-ingon: “Matinumanon gayod akong mitomar ug [pildoras sa pamugong sa pagpanganak]. Wala gayoy adlaw nga akong gisipyatan.”

‘Imong Anihon ang Imong Ipugas’

Ang mga pulong nga gisulat sa Bibliya sa milabayng mga duha ka libo ka tuig kanhi nakitang tinuod: “Ayaw pagpahisalaag: Ang Diyos dili mabiaybiay. Kay bisan unsay igapugas sa tawo, mao usab kini ang iyang pagaanihon.” (Galacia 6:7) Sa pagkatinuod, ang pakighilawas ang gihukman sa Pulong sa Diyos​—dili ang pagsabak sulod sa kaminyoon. Ang pagsabak maoy usa lamang sa mga paagi nga maani ang daotang ani gumikan sa pakighilawas.

Ang pakighilawas mohatag epekto nga mas malaglagon kay sa pagsabak. Kini makasanta sa tawo sa pagbaton ug hinlo, kahimut-anang baroganan atubangan sa Diyos. “Kay mao kini ang kabubut-on sa Diyos,” miingon ang Bibliya, “nga inyong dumilian ang pakighilawas.” (1 Tesalonica 4:3) Apan adunay paglaom alang niadtong nalaang sa imoralidad. Makahimo sila sa pagbag-o ug sa pagdangat sa mahinulsolong tinamdan ni Haring David, nga misulat: “Maluoy ka kanako, O Diyos, sumala sa imong mahigugmaong kalulot. Sumala sa imong kadagaya sa imong mga kaluoy palaa ang akong kasal-anan. Hugasi ako sa akong kalapasan, ug hinloan mo ako gikan sa akong mga sala.”​—Salmo 51:​1, 2.

Ang kapeligrohan sa sekso sa dili pa maminyo​—sa pisikal ug sa espirituwal—dako. Ayaw padala niadtong moingon nga dili ka madaot.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 14]

‘Matinumanon akong mitomar ug pildoras. Wala gayoy adlaw nga akong gisipyatan.’—Usa ka 16-anyos nga pinaangkan.

[Letrato sa panid 13]

Daghang batan-on modumili sa pag-atubang sa kalagmitang mga sangpotanan sa ilang mga buhat