Ang Krimen Tinuod Bang Hulga Alang Kanimo?

Ikaw ba naatake na, o may nailhan ka bang naatake na?

Mahadlok ka bang mogawas sa kadalanan inigsalop sa adlaw? O kon mahadlok ka, ikaw ba mohimog mga panagana?

Nagalikay ka ba sa pagsakay sa subway o publikong sakyanan sa tinong mga oras sa adlaw?

Kon ikaw may mga bata, gipasidan-an mo ba sila bahin sa pagpakig-estorya sa mga estranghero?

Nabalaka ka ba nga basin atakehon ang imong mga anak samtang anaa sa eskuylahan?

Ikaw ba dunay kapin sa usa ka kandado sa inyong pultahan? May alarma ka ba sa kawatan o espesyal nga trangka sa imong kotse? Imo bang trangkahan ang imong bisikleta inigparking nimo niini sa dalan?

Kon motubag kag oo sa bisan hain niining mga pangutanaha, imong giila nga ang krimen maoy tinuod nga hulga alang kanimo.

SA BAG-O pang katuigan ang katawhan labawng nakaalinggat sa krimen. Ngano man? Kay kini nag-apektar sa ilang silinganan, ilang mga higala, ilang pamilya, ilang kaugalingon. Sumala sa gihimong pangunang-ulohan sa The New York Times, “Ang Pagkahadlok sa Krimen Natagik sa Kahikayan sa Kinabuhi sa Siyudad.” Ang artikulo mipadayon sa pag-ingon: “Alang sa mga molupyo sa New York City, ang datog pobre, ang krimen dili na butang mahitabo lamang sa ubang tawo. Nalukop kini sa siyudad, ug mipugos kinig mga kausaban—ang pipila malalangon, ang pipila dramatikanhon—diha sa mga kinabuhi sa mga tawo.” Ug kana mapadapat dili lamang sa New York kondili ngadto sa daghan pang ubang siyudad sa tibuok kalibotan.

Krimen—Usa ka “Mauswagong Industriya” sa Kalibotan

INDIA: Ang krimen dili gayod Amerikanhon lamang nga suliran. Kini usa ka hampak sa kalibotan. Pananglitan, ang magasing India Today namulong mahitungod sa amihanang estado sa Bihar ingong “Gingharian sa mga Kidnaper.” Matud sa usa ka igsoong lalaki sa usa ka gikidnap nga biktima: “Anaa ang bug-os nga kalisang. Mihunong na kami sa paggawas sa among mga balay inigsalop sa adlaw. Kami nagkinabuhi nga mahadlokon sa kanunay.” Ang laing pangunang-ulohan sa prensa mao, “Usa ka Mauswagong Industriya ang Organisadong Krimen sa India.”

ITALYA: Ang Italya may mga suliran usab sa krimen—ug dili lamang tungod sa Mafia. Anaa usab “ang Camorra, usa ka kriminal nga imperyo nga gitukod kapin sa usa ka siglo nga miagi nga susama sa Sicilianong Mafia, usa ka estado sulod sa usa ka estado,” sumala sa The Washington Post. Ang maong kriminal nga kapunongan “gituohang maoy responsable sa duolag 1,000 ka pagbuno latas sa miaging tulo ka tuig,” matud sa samang basahon.

HAPON: Ang krimen maoy usa ka hinungdan sa kabalaka sa Hapones nga katilingban. Ang usa ka peryodiko karong bag-o mitaho nga ang Hapon dunay 2,330 ka kriminal nga pundok nga nailhan sa kapolisan, nga may total nga duolag 100,000 ka gangster.

TSINA: Gihimo sa gobyerno ang dinaliang mga lakang sa paningkamot sa pagkunhod sa kaugalingon niining “nagadakong suliran sa krimen,” sumala sa Far Eastern Economic Review. Ang mga mamumuno ug manglulugos usahay patyon sa dayag, ug ang ubang kriminal isuroy sa kadalanan nga may mga karatulang gikulentas sa ilang mga liog nga nagpahibalo sa ilang mga ngalan ug ilang mga krimen.

BRAZIL: Ang usa ka surbing gikuha sa São Paulo ug Rio de Janeiro nagapailang 65 porsiento sa populasyon tinuyong nagalikay sa mga dapit nga nasayrang peligroso; 85 porsiento dili na mosul-ob ug alahas o magdalag mahalong mga butang iniggawas nila sa balay. Kapin sa 90 porsiento niadtong gisurbi nagtuo nga sila mahimong atakehon sa bisan unsang panahon.

NIGERIA: Ang krimen bahin usab sa kinabuhi sa Aprikanhong kanasoran. Sa pagsulat diha sa New Nigerian, ang koresponsal nga si A. Adamu misaysay: “Ang panglungkab, armadong panulis, tinuyong panunog, pagbuno ug pagpamiang, ang mananapong kapintasang uban niana kini sila gibuhat karong adlawa maghimo sa usa ka tawo nga dili makatingog ug dili makaarang sa pagbatbat nga labing maayo sa kahimtang sa kalisang ug sa pagkatarantar nga gimugna sa krimen diha sa kaisipan sa kadaghanan.”

Ang kamatuoran mao, ang pagkahadlok sa krimen kaylap sa kadaghanang dagkong siyudad. Kining kanat nga pagsabot sa krimen nagapugong sa masundanon-sa-balaod nga bahin sa katilingban. Ug ang katawhan gipul-an na sa pagkagihadlok ug pagkawalay igong proteksiyon. Busa dihang mobalos ang usa ka lungsoranon sa mga kriminal, maangkon niya ang dakong simpatiya.

Apan nganong daghan kaayong tawo ang moliso sa krimen? Mahimo kahang, supak sa karaang panultihon, ang krimen mapuslanon gayod?