Krimen—May Kasulbaran Ba?
SANGLIT kitang tanan apektado sa krimen, sa laktud kun dili laktud, ang pangutana nagapabilin, May kasulbaran ba? Si Huwes Richard Neely sa Korte Suprema sa Apelasyon sa West Virginia misugyot: “Aron maabot ang pangunang mga hinungdan sa krimen kinahanglang hikayon pag-usab ang katilingban sa gidak-ong pipila ra ang buot mohimo niana.” (Italiko amoa.) Siya miergo nga “walay siyentipikanhong kahibalo ni politikanhong determinasyon ang maghanaw sa pangunang mga hinungdan sa krimen.”
Nganong ingon man niana? Siya nangatarongang ang katawhang labing apektado sa krimen, kadtong “nagapuyo sa kabos nga mga dapit o nagkadaotang silinganan sa mga mamumuo,” mao ang labing diyutayg politikanhong gahom. Mipadayag si Huwes Neely: “Ang mga biktima sa krimen, angay pagamatikdan, maoy dili organisadong pundok nga samag interes.” Busa, sila nagbatog diyutay ra o walay politikanhong impluwensiya. Kadtong may politikanhong gahom nagkinabuhi ilabina sa gawas sa silinganan sa kasagarang kriminal nga kalihokan—wala sila magagamit ug publikong transportasyon o magpuyo sa kabos nga mga puluy-anan. Ug sa pila ka hitabo, siya nangatarongan, ang midakong pagpatuman sa balaod makapameligro sa ilang kaugalingong krimeng de altamar. Kini matuod ilabina sa kadaghanang bahin sa kalibotan. Sa ingon ang menos-ug-kinitaang mga masa labi pang subsob maoy mga biktima sa krimen ug sa politikanhong pagkasalingkapaw.
Apan ang laing hinungdan nagapugong sa pag-uswag sa pagpakig-away sa krimen—ang kinaiya mismo sa tawo. “Ang kaulag, kahakog, pagkamabingkilon, ug pagbayaw-sa-kaugalingon maoy kinaiyanhong bahin sa kahulmahan sa tawo,” matud ni Huwes Neely. Kanang kamatuorana dayag kaayo sukad gayod sa pagpatay ni Cain sa iyang igsoong si Abel.—Genesis 4:3-11.
Bisan pa niana, ang pagkadaotan diha sa tawhanong kinaiya maoy sulirang wala atubanga sa modernong sikolohiya. Sa usa ka interbiyo sa Pagmata!, si Dr. Samenow mipahayag: “Sa linangkob, daghan kaayong tawo diha sa propesyon sa maayong pangisip wala moatubang sa suliran nga may daotan.”
Bisan pa niana, daghang kriminal dili buot mosalikway sa ilang ‘kaulag, kahakog ug pagkamabingkilon.’ Busa dili sila mosanong sa terapiya ug sa mga programa sa rehabilitasyon. Pananglitan, sa California ang mga binilanggo misupak sa bisan unsang paagi sa terapiya. “Ang argumento sa mga binilanggo mao nga ang terapiya maoy usa ka handurawan tungod sa kulang siyentipikanhong kahibalo bahin sa rehabilitasyon . . . Walay sapayan sa rason nganong sila mihunong [sa pagkakriminal], ang argumento mao, kana dili tungod sa bisan unsang terapiya sa bilanggoan.” Sila nangatarongan nga, “ang tuyo sa bilanggoan sa laktud mao ang pagsilot. Busa, buot nilang hisayran sa tukma sa matag binilanggo kon unsang gidugayon siya mosilbi inigsulod niya sa bilanggoan aron dili kinahanglang iyang dulaon ang Kafkaesque [dili makataronganong] dula sa rehabilitasyon.”—Why Courts Don’t Work, Huwes R. Neely.
Makabag-o ba ang Kriminal?
Apan ang pila ka kriminal masinugtanong mikooperar sa mga programa sa reporma. Sa programa ni Dr. Yochelson ug Dr. Samenow, gigamit ang usa ka estriktong paagi. Mitaho sila: “Gitin-aw namo nga gikan sa among punto de vista walay bahin sa pagkinabuhi sa kriminal ang pagapreserbahon. Ang pagsul-ob ug bag-ong sinina nga isapaw sa daan ug mantsadong sinina dili paigo; ang daang sinina kinahanglang isipong nahugawan ug kagawon ug dayon ilabay ug laglagon, Kinahanglang hanawon sa kriminal ang daan niyang mga sumbanan ug mahimong kasaligan sa tanang paagi.”
Sa susama, sa Bibliya mitambag si apostol Pablo: “Hukasa ninyo ang daang pagkatawo uban sa mga batasan niini, ug isul-ob ninyo ang bag-ong pagkatawo, nga pinaagi sa tukma nga kahibalo ginabag-o sumala sa dagway sa Usa nga naglalang niini.”—Colosas 3:9, 10.
Ang kamatuorang mahimo ang mga kausaban gipadayag sa kaugalingong komento ni Pablo tapos sa pagtala sa mga matang sa mga tawong dili magapanunod sa Gingharian sa Diyos—mga makihilawason, mga kawatan, mga tikasan, ug uban pa. Siya miingon: “Apan ang pipila kaninyo ingon niana sa nangagi. Apan kamo gihinloan na . . . sa ngalan sa atong Ginoong Jesu-Kristo ug sa espiritu sa atong Diyos.” (1 Corinto 6:9-11) Karong adlawa adunay halos tulo ka milyong aktibong mga Saksi ni Jehova, nga kadaghanan kanila kinahanglang mohimog kausaban sa ilang panghunahuna. Ang pipila nagkinabuhi pang kriminal hangtod sila nagbag-o.
Ang usa ka kaso mao ang iya sa kanhi kawatag brilyante kansang kasaysayan mipatim-aw sa isyu sa Pagmata! sa Marso 8, 1984. Siya sa nangagi maoy propesyonal nga kriminal sa London, Inglaterra. Dihang sa kataposan iyang gidawat ang usa ka pagtuon sa Bibliya ug gisul-ob ang “bag-ong pagkatawo,” misurender siya ngadto sa kapolisan ug gikompisal ang iyang mga krimen. Tapos sa pagsilbig lima ka tuig nga sentensiya sa bilanggoan, siya migawas sa pagkinabuhig nabag-ong kinabuhi. Kadto ba masayon alang kaniya? Siya mitubag:
“Ang kausaban sa akong panud-ong sa kinabuhi dili sayon himoon. Gawas sa pagpakig-away, ang labing hagong trabaho nga akong sukad nabuhat mao ang paglimpiyo sa akong kotse. Karon kinahanglang ako mopahimutang sa pagtrabahog walo ka oras sa usa ka adlaw . . . Sa nangagi ako wala gayoy pagtagad sa rutina diha sa akong kinabuhi. Karon hinungdanon ang mahapsay nga pagkinabuhi. Ako magarbohong nagtamay kanunay sa bisan unsang matang sa disiplina. Karon kinahanglanon ang pagdawat sa kamatuorang ang akong paagi mahimong dili sa kanunay husto.”—Itandi ang “Dagway sa Usa ka Mangtas nga Kriminal,” panid 9.
Apan iyang gihimo ang kausaban. Takos ba kadto sa paningkamot? “Dili ako magpakaaron-ingnong kadto sayon,” mitubag siya. “Apan kadto mapuslanon gayod.”
Apan nganong may buot magbag-o sa iyang kinabuhi aron ipahiuyon kana sa mga prinsipyo sa Bibliya? Kay adunay kusganong panukmod—ang higayon sa kinabuhing walay kataposan sa usa ka paraisong yuta. Kana ang saad nga gihimo ni Jesus ngadto sa kriminal nga himalatyon sa iyang kiliran sa miingon Siya: “Sa pagkamatuod ako magaingon kanimo karong adlawa, Ikaw magauban kanako sa Paraiso.” (Lucas 23:43) Hinuon, ang mamumuhat ug daotan dili makapabilin sa yutan-ong Paraiso ingong kriminal kondili ingon lamang nga mahinulsolon, nabag-o nga tawo.
Apan bisan unsa ka malamposon ang usa ka programa sa reporma, ang karaang panultihon matuod gihapon: “Makaguyod ka sa usa ka kabayo paingon sa tubig, apan dili ka makalugos sa pagpainom niana.” Ang kinabag-an sa propesyonal nga mga kriminal dili interesadong magbag-o. Nan wala ba gayoy kasulbaran ang suliran sa krimen sa kalibotan? Adunay kasulbaran—usa nga maharason.
Kon sa Unsang Paagi Matapos ang Krimen
Gipaila sa Bibliya nga moabot ang panahon dihang aduna unyay pag-uswag sa mga katalagman diha sa tawhanong banay. Sa ingon, giapil ni Jesus ang “pag-uswag sa pagkamalapason.” (Mateo 24:12) Gitagna ni apostol Pablo nga “sa kataposang mga adlaw moabot ang lisod nga panahon. Kay ang mga tawo mahimong mahigugmaon sa ilang kaugalingon, mahigugmaon sa salapi, . . . masukihon sa mga ginikanan, . . . dili maunongon, walay gugma nga kinaiya, . . . walay pagpugong sa kaugalingon, mabangis, walay gugma sa pagkamaayo.”—2 Timoteo 3:1-5.
Bisan tuod ang katawhan sa tanang panahon gisakit sa krimen ug pagkadaotan sa dako o gamay nga paagi, maoy sukad sa hinungdanong petsa sa 1914 nga ang mga tagna sa Bibliya nga maylabot sa kataposan sa dunot nga sistema sa mga butang sa kalibotan sa talagsaon nangatuman. (Itandi ang Mateo 24, Lucas 21, Marcos 13, ug Pinadayag 6:1-8.) Busa, haduol na ang panahon nga ang matarong Ginghariang kagamhanan sa Diyos molihok batok sa iyang mga kaaway. Kini nagaapil sa mga kriminal nga nagapalabi sa kriminal nga paagi sa kinabuhi, kay “ang mga dili-matarong dili magapanunod sa gingharian sa Diyos.”—1 Corinto 6:9.
Busa, kon ang usa ka tawo dili buot magbag-o, unsay kapaingnan? Ang Bibliya nagatubag: “Ang mga mamumuhat ug daotan mismo pagaputlon . . . Sa makadiyut lamang nga panahon, ug ang daotan mawala na.” Oo, ang yuta duol nang hinloan sa tanang kriminal nga elemento—kon kaha relihiyoso, politikanhon, o sosyal. Ang mohinlo nga gubat sa Armageddon sa Diyos magbilin nga buhi sa yuta niadtong “nagalaom lamang kang Jehova . . . nga magapanunod sa yuta . . . Ug sila makakaplag sa ilang tumang kalipay sa kadagaya sa pakigdait.”—Salmo 37:9-11; Pinadayag 16:14, 16.
Kini mao ang bugtong paagi, kay sumala sa ginaingon sa Bibliya: “Bisan pag ang daotan pagakaluy-an, siya yanong dili makakat-on sa pagkamatarong. Sa yuta sa katul-id siya molihok nga dili makataronganon.” (Isaias 26:10) Ang “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta” sa Diyos nga niana “ang pagkamatarong magapabilin” mao lamang ang moobra nga kasulbaran sa mga suliran sa krimen ug sala sa katawhan—ug diha sa maong sistema lamang nga magapuyo kadtong nagapalabi sa pagkamatarong.—2 Pedro 3:13.
[Blurb sa panid 10]
“Aron maabot ang pangunang mga hinungdan sa krimen kinahanglang hikayon pag-usab ang katilingban sa gidak-ong pipila ra ang buot mohimo niana”
[Blurb sa panid 11]
“Ang daghan kaayong tawo diha sa propesyon sa maayong pangisip wala gayod moatubang sa suliran nga may daotan”
[Blurb sa panid 11]
‘Walay bahin sa kinabuhi sa kriminal ang pagapreserbahon. Kinahanglang iyang hanawon ang daan niyang mga sumbanan ug mahimong kasaligan sa tanang paagi’