Pagpaniid sa Kalibotan
Mga Pasidaan sa Pagbiyahe
Aron mapugngan ang mga sakit sa tiyan, ang mga taga Kasadpang turista sa kanasoran sa Ikatulong Kalibotan gipasidan-an sa pagsagol ug alkohol sa lokal nga tubig o sa paglikay sa pag-inom ug tubig. Apan kining maong mga panagana dili garantisado, sumala sa mga tidukiduki sa University of Texas. Ang usa sa mga tigdukiduki, si Dr. Herbert L. DuPont, miingon nga “kinahanglang daghang alkohol ang ibutang” aron mapatay ang kagaw nga maoy hinungdan sa kalibang ug ang pagbutang ug alkohol sa tubig “dili praktikal nga rekomendasyon.” Gawas pa, miingon si DuPont, ang hugawng pagkaon imbes tubig ang dakong hinungdan sa impeksiyon sa tiyan sa mga tigbiyahe. Iyang gitambagan ang mga turista sa pagkaon ug mainit nga mga kalan-on, mga prutas, ugang mga kalan-on sama sa tinapay ug mga tortilya, ug nagsugyot ug mga substansiya sama sa gulaman.
Natukian ang Bag-ong mga Kodigo sa Genetic
“Sukad nga nadiskobrehan sa mga biyologo sa molekula ang genetic code o genetikanhong kodigo sa katuigan sa 1960, natagbaw sila sa pagkakaplag nga ang matag organismo nga ilang gituki nagagamit ug samang kodigo,” mitaho ang Science Digest. Apan karong bag-o ang mga biyologo sa Tinipong Bansa, Uropa, ug sa Japan tagsatagsang nakakitag duha ka lahi nga sukdanan sa kodigo sa labing menos lima ka espisye sa usay selula nga mga organismo. “Ang kamatuoran nga adunay panaglahi nakitang dakong hagit sa mga magtutuo sa teoriya sa ebolusyon,” miingon ang taho. Ngano? Tungod kay, miingon si John Preer, Jr., nangulo sa usa sa Amerikanong mga grupo nga nakatuki sa diskoberiya, “lisod nga handurawon kon sa unsang paagi ang usa ka kodigo mougmad nga mahimong laing kodigo nga dili gubton una ang tanan nga anaa sa selula.”
Napakyas sa Pagsukol sa Nazi
Ang mga hawas sa Iglesya Katolika nga nagtigom sa Düsseldorf, Alemanya, alang sa diskusyon sa grupo bahin sa ulohan sa pagsukol sa Nazi sa panahon sa pagmando ni Hitler nakurat sa 83-anyos nga obispo sa Düsseldorf si Carl Klinkhammer. Siya miingon, sumala sa gitaho sa Rheinische Post, nga siya “nahibalo kon kinsa diha sa iglesya ang napakyas sa pagsukol. Sa walay pagpanuko, iyang ginganlan ang pangunang mga membro sa kaobispohan niadtong panahona, si Kardinal Faulhaber sa Munich, si Bertram sa Breslau, ug si Schulte ug Frings sa Cologne nga ‘wala magpamembro sa grupo sa pagsukol.’” Ang taho sa pamantalaan bahin sa diskusyon nagpadayon: “Pinaagi sa tabang sa daghang mga kinutlo gikan sa mga sermon, mga sulat sa pastor, mga telegrama sa pagpahalipay kang Hitler, maingon man sa ubang mga pahibalo nga gikan sa mga obispong Aleman, milampos siya sa pagpakita nga, supak sa kabubut-on sa daghang mga pari ug pila ka layko, kining maong mga pangulo dili lamang supak sa pagpakitag pagsukol batok sa [mga Nazi] sa nakalingkod na sila sa gahom kondili naglantaw kanila ingon nga mao ‘ang bugtong paglaom sa kaluwasan gikan sa sosyalismo ug komunismo.’”
Ang Kakulangan sa Yuta sa Ehipto
Sa wala pa matapos ang Aswān High Dam sa 1966, “abunda kaayo ang mga binanlas [gikan sa suba sa tinuig nga baha sa Nilo] nga gumikan niini ang Ehipto walay kakulangan sa kinahanglanon sa pagtukod, gawas kon maghimo sila ug linain nga tinukod, sama sa mga piramide,” miingon ang New Scientist, Ang mga balay nga hinimo sa pulang bika—nga gihimo gikan sa gagmayng mga hudnohan nga gikan sa sinagol nga ibabawng yuta, balas, ug tubig—maoy talan-awon sa Ehipto. Apan karon ang gobyerno naglusad ug kampaniya batok sa paghimog mga bika sa lapok. Ngano? Tungod kay ang Ehipto, uban sa pagsulbong sa populasyon, nawad-an ug daghan kaayong yuta sa uma tungod sa paggamag bika. Sa karon, ang mga mag-uuma makakita ug napulo ka pilo nga kuwarta pinaagi sa pagbaligya ug usa ka akreng ibabawng yuta kay sa pagtikad niana. Apan ang pagpangalot makaubos sa lebel sa yuta, makadaot sa irigasyon, ug makadugang sa pagdaghan sa lebel sa asin sa yuta. Nakaupaw ang mga Ehiptohanon ug 20,000 ka akre (8,000 ha) sa ibabawng yuta sukad nga gitukod ang Aswān High Dam.
Epidemiya sa Panikas
“Ang epidemiya pinaagi sa kompiyoter—nga nagkahulogan sa paggamit sa kompiyoter sa ilegal nga mga katuyoan—nahimong epidemiya tali sa mga tin-edyer,” mitaho ang New York Daily News. “Ang mga batang tiggamit sa kompiyoter sa ilegal nga katuyoan nagkinahanlan lamag kompiyoter sa balay, modernong [gamit nga nagtugot sa mga kompiyoter nga makasulti sa mga linya sa telepono], usa ka teleponong pushbutton ug 10 minutos nga instruksyon sa usa ka higala aron makasulod sa daghang mga pundohanan sa impormasyon, aron panilngan ang uban sa ilang tawag sa telepono sa halayo, o pabayran sa credit card sa uban ang ilang mga gipamalit.” Midugang ang taho: “Ang mga eksperto nag-ingon nga pipila ka sistema ang makasukol sa pag-atake sa batang adunay kompiyoter ug sa panahon sa hinapos sa semana.” Ang mga awtoridad nag-ingon nga ang krimen sa kompiyoter nahimong epidemiya tali sa mga batan-on tungod kay gibale-wala sa ilang mga ginikanan ang ilang ginabuhat.
“Ang Papa: Sa Katunga nga Prisyo”
Mao kana ang mensahe sa bentana sa tindahag handumanan sa siyudad sa Montreal nga nagpakita sa situwasyon sa tigbaligya human sa pagduaw sa papa sa Canada. Ang Pranses nga pinulongang pamantalaang La Presse miingon nga ang mga tigbaligya ‘wala tagda’ sa katilingban bahin sa pagpalit ug salin nga mga T-shirt, mga kayril sa yawi, mga kalendaryo, mga baraha, ug mga hulagway sa papa. Daghang tigbaligya aduna pay daghang igbabaligya nga wala mahalin. Bisag ang halin sa mga opisyal nga handumanan mikabat ug mga $4.6 milyones, ang kinatibuk-ang palakaw wala kaayoy ganansiya, miingon ang La Presse.
Mga Babayeng Tigtabako
Ang pagpiit sa mga babaye sa pagsagop sa batasan sa pagtabako miuswag. Ang Daily Post sa Liverpool nagtaho nga ang mga magasin sa kababayen-an sa Britanya adunay aberids nga 12 ka panid sa paanunsiyo sa sigarilyo sa kada gula. Apan, unsa ka peligroso ang maong batasan? Ang kanser sa baga, nga sagad nalangkit sa pagtabako, mao karon ang numero unong pumapatay sa mga babayeng kapin sa 55 sa Scotland. Gipasangil sa British Medical Association ang kamatayon sa mga 33,000 ka babaye sa Britanya sa 1983 tungod sa mga sakit nga gipahinabo sa pagtabako. Dugang pa, kini nagpasidaan nga adunay bag-ong ebidensiya nga makakanser sa cervix ang pagsigarilyo. Apan daghang babaye dili mohunong sa pagtabako, miingon ang tigdukiduki nga si Dr. Bobbie Jacobson, ang uban tungod sa kahadlok nga sila motambok.
Pag-opera—Samag Paagi sa Linya nga Asembolanan
Lima ka siruhano sa mata, naglingkod ibabaw sa mga mikroskopyo sa sinawng lawak nga stainless steel ug nagsul-ob ug maskara sa pag-opera ug besti, naghulat sa linya nga asembolanan aron magsugod. Inigpislit sa buton, moabri ang bildong mga pultahan, ug ang padayong agos sa mga pasyente sa mga lamesa nga operahanan modailos sa mga barandilya sa kada buhatan. Tapos sa 15 minutos ang mga lamesa mogawas sa laing bildong pultahan, ang lima ka ang-ang nga operasyon sa mga pasyente sa myopia, o hanap ug panan-aw sa duol, natapos. Ang esena niining tagsaong paagi sa pag-opera makita sa Moscow Research Institute of Eye Microsurgery nga gidumala ni Dr. Svyatoslav Fyodorov. “Sukad sa miaging tinghunlak [1984] kami adunay lima ka siruhano nga nagahimog usa ka operasyon,” miingon si Dr. Fyodorov sa Soviet Life. “Ang matag usa maoy responsable sa usa sa mga ang-ang, nga mokabat ug tulo o lima ka minuto. . . . Gigamit kining paagiha, ang among mga siruhano sa mata nakahimog mga 100 ka pag-opera sa usa ka adlaw.” Ginahimo usab sa klinika ang paagi sa linya nga asembolanan nga pag-opera sa katarata, glaucoma, ug sa pagsumbak ug mga lente sa mata.
Pagsira sa Operasyon Pinaagig sa Siper
“Gipulihan sa usa ka siruhano sa University of Maryland ang ordinaryong mga siper sa sayal sa pagtahi sa 28 ka operasyon sa pancreas, nga dramatikong nakapakubos sa proporsiyon sa mangamatay sa masakiton kaayong mga pasyente,” mitaho ang New York Daily News. Ang siruhano, si Dr. H. Harlan Stone, miingon nga migamit siyag 7-pulgada 60-sentabos [U.S.] nga mga siper—ang samang matang nga gigamit sa mga sayal nga polyester sa mga babaye—nakapasayon sa pag-ilis sa mga bendahe sa sulod. Ang sukod sa pagkaayo sa masakiton kaayong mga pasyente nga nakaagi niining delikadong mga operasyon misaka sa 90 porsiento gikan sa 10 porsiento pinaagi sa paggamit sa mga siper, sanglit mawala na niini ang balikbalik nga pagdisdis aron sa pag-ilis sa mga bendahi.
Higdaanan nga Tubig—Peligroso Alang sa mga Masuso?
Peligroso ba ang higdaanan nga tubig alang sa mga masuso? Ang kamatayon sa lima-ug-tunga ka bulang kaluha samtang nangatulog sila sa higdaanang tubig maoy nagpabangon nianang pangutanaha, miingon ang The Globe and Mail sa Toronto, Canada. Nakita sa pagsusi sa patayng lawas sa mga masuso nga ang hinungdan sa kamatayon mao ang asphyxiation. “Kon mag-ubo ang bata ug dili makaginhawa, makaliso siya kon naghigda siya sa magahi,” miingon ang doktor sa bata, apan “kon maghigda siya sa mahumok, sama sa higdaanan nga tubig, mameligro siya.” Gipamatud-an sa doktor nga misusi sa patayng lawas sa bata nga kining kamatayona dili tungod sa Sudden Infant Death Syndrome. Lima ka kamatayon nga sama niini diha sa higdaanan nga tubig gitaho sa Canada sa miaging duha ka tuig, miingon ang tigpamaba sa kagamhanan.
‘Bomba sa Ilalom’ nga Pagtambal
Ang urologist o espesyalista sa sangkap sa pang-ihi sa Tohoku University sa Japan nakahimo ug gamit sa pagpulpog sa bato sa rinyon pinaagi sa shock waves. Ibutang ang pasyente sa sulod sa tangke nga may tubig kutob sa ilang dughan. Dayon, sa pipila ka oras, 200 ka gagmayng mga bomba pabuthon ilalom sa tubig. Ang shock waves moagi nga walay kadaot sa lawas, apan ang enerhiya nga gikan sa mga balud mapundo diha sa langyawng mga butang sa sulod sa lawas ug busa makapulpog sa mga bato sa rinyon ug sa pantog. Ang pagsulay sa 16 ka pasyente miresulta sa pagkapulpog sa kadaghanan sa ilang mga bato. Apan, ang maong pagtambal gamiton lamang alang sa mga bato nga anaa sa mga rinyon, ug sa ibabawng bahin sa agianan sa ihi, nga layo gikan sa mga baga ug bat-ang, nga daling maapektohan sa shock waves.
Kanser ug Trabaho
Human sa pag-analisar sa sukod sa lawas sa 415,000 ka lalaki nga nahibaloan ang ilang trabaho, nakita sa National Cancer Institute of Canada ang kalangkitan sa kanser ug sa trabaho. Pananglitan, ang mga serbidor maoy pito ka pilo nga mamatay sa kanser sa lungag sa ngipon ug sa tilaokan kay sa kinatibuk-ang populasyon. Ang mga matansadero adunay upat ka pilo nga kapeligrohang mamatay sa kanser sa butbot. Ang epidemiolohista si Joan Lindsay nagtuo nga ang pagkaladlad sa trabaho maoy hinungdan sa pagtakboy sa kanser. Siya nag-ingon nga ang mga serbidor daling matakboyan sa kanser sa tutunlan tungod sa pagkaladlad sa aso sa tabako. Maingon man, ang mga kanser sa butbot, nga sagad nalangkit sa pagkaon ug daghang tambok, maoy tungod sa sayon nga pagbaton sa matansadero ug karne. Bisan pa, ang proporsiyon sa nangamatay sa mga trabahanteng taga Canada kon tiponon maoy 20 porsiento nga ubos kay sa wala magtrabaho nga populasyon. Kana nagkahulogan, miingon si Lindsay, “kon himsog kang makahawid ug trabaho mas himsog ka kay sa populasyon nga dili makahimo niana.”