Terorismo—May Luwas Ba?

Ang mga pagbomba, asasinasyon, pag-hijack—daw naandan na kining tanan. Ug daghang mga dapit sa kalibotan daw dili na luwas. “Ang terorismo,” miingon si William J. Casey, direktor sa U.S. Central Intelligence Agency, “nahimong mabangis nga gubat nga walay mga utlanan.”

Karon lang sa 1971, hapit kawhaan ug upat ka tawo sa usa ka tuig ang nangamatay sa mga pag-atake sa terorismo. Sa pagka 1983 ang gidaghanon sa nangamatay sa usa ka tuig milukso ngadto sa kapin sa napulo ka libo! “Ang terorismo midaghan halos sama sa pagdaghan sa AIDS,” misulat ang miaging hawas sa HK, si Jeane Kirkpatrick.

Ug kining porma sa kapintasan nakahatag ug mabangis nga kausaban sa kasaysayan. “Ang mga manalaysay hilig sa paghatag mga ngalan sa nagkalainlaing mga panahon,” miingon ang The Wall Street Journal, “ang Panahon sa Pagtuo kun Panahon sa Katarongan.” Apan kini nagtapos: “Ang atoa matawag nga Panahon sa Terorismo, kay kita wala na mag-atubang sa panagsang mga buhat sa mga tulisan kun nalisoag pangutok nga mga mamumuno; kini na ang kanunay natong naangkon. Ang atong gikinabuhian karon maoy pag-alsa batok sa tanang organisadong katilingban, usa ka gubat sa sibilisasyon mismo.”

Ilabina kon mobiyahe nga mobati ang kadaghanan nga mameligro—ug may maayong katarongan. Sa miaging Hunyo 23, ang pagbuto sa sulod sa ayroplano nakahagsa sa Air-India Flight 182 sa dagat duol sa Ireland. Ang tanang 329 ka pasahero nangamatay, lakip sa 83 ka bata. Gituohang mga terorista ang nagbutang sa bomba sa ayroplano sa Toronto, Canada, nga maoy gigikanan sa panaw.

Milabay lang ang pipila ka adlaw, ang panaw sa TWA Flight 847 gi-hijack samtang nagpaingon gikan sa Atenas, ngadto sa Gresya, Roma, Italya. Ikatulo kadto nga pag-hijack sa maong dapit sulod sa tulo ka adlaw, ug mao ang labing dramatiko. Ang Amerikanong mga bihag nakita sumala sa gitermino sa magasing Time nga “ang labing unang napasalida sa telebisyon sa kalibotan may labot sa Kulbahinam nga Kalihokan sa Terorista.”

Nalisang sa mabangis nga pagpatay sa usa sa mga bihag sa Flight 847 ug sa posibilidad nga mapatay ang uban, si Presidente Reagan sa U.S. miingon: “Napakyas ako sama sa uban. Kon mag-inusara ako, wala akoy nahunahunaang paagi sa pagsulbad niini.”

Sa kataposan, naabot ang kasabotan, ug gibuhian ang mga bihag. Apan ang direktor sa CIA si Craig miingon: “Ang pag-hijack sa TWA sinugdanan lamang.”

Ug busa mao kadto ang nahitabo. Bisan sa wala pa buhii ang Amerikanong mga bihag, mibuto ang bomba sa Alemanya sa internasyonal nga tugpahanan sa Frankfurt. Tulo ka tumatan-aw ang namatay, ug daghan ang nasamdan.

Sa Oktubre 1985, sa panahon sa lulinghayaw nga paglawig sa Mediteraneo, ang Italyanong barkong Achille Lauro gi-hijack sa mga terorismo. Upat ka adlaw sa kawalay paglaom ug kalisang ang misunod. Sa wala pa kadto matapos, nakapatay ang mga terorismo ug usa ka bihag nga Amerikano.

Sa Nobyembre, ang gi-hijack nga EgyptAir Flight 648 natapos sa wala hitupnging katalagman. Usa-usa nga gipatay sa walay kaluoy sa mga hijacker ang mga pasahero ug nanghulga sa pagpatay pa kon dili masunod ang ilang hangyo sa pagtubil sa ayroplano. Dihang gisulong sa mga komandong Ehiptohanon ang ayroplano, namatay halos ang tanang pasahero. Tanantanan, 60 ang nangamatay ug 27 ang nasamdan. Sugod sa sunod nga panid, imong mabasa ang asoy sa usa ka naluwas.

Dayon, pagkatapos lang sa Pasko, diha sa mapintas nga pag-atake sa mga tugpahanan sa Roma ug sa Vienna, gipatay sa mga terorista ang 19 ka tawo ug kapin sa 110 ang nasamdan. Ug kini nagapadayon. Dihang matapos ang usa ka aksidente, lain na usab ang motungha. Halos kada adlaw, moatake ang mga terorista sa laing dapit.

Tapos nagtaho sa pagbomba sa Pransiya, ang The New York Times sa Pebrero 6 miingon: “Ikatulo kadto nga hitabo diha sa daghag tawong lugar sa Paris sama sa daghang mga adlaw, ug napatin-aw nga kining siyudara naunlod sa kampaniya sa walay gipiling terorismo nga gipunteriya diha sa labing ilado ug daghang tawong komersiyal nga mga dapit.”

Kahadlok sa Pagkaluwas

Ang kahadlok nga resulta sa terorismo makita sa nahitabo dihang ang Achille Lauro nakadawat ug hulga sa bomba sa bag-o pa nga pagbiyahe. Gilabay sa mga tripulante, tungod sa pagkatarantar, ang kahonkahon sa bag-ong mga gamit sa sugal nga balor ug usa ka milyong dolyares, sa kahadlok nga ang usa niini nasudlan ug bomba! Dili diay tinuod ang maong hulga.

Ang mga tugpahanan nangahimong armadong mga kampo. Ang tagsatagsang mga bagahi ginasusi sa mga dapit sama sa Ben Gurion Airport sa Israel. Dihang nakakapkap ang inspektor didto ug gikatahapang tubo sa toothpaste, kinomedyang miingon ang biyahedor: “Kon imong pisliton kana, malisdan ka sa pagpasulod niana pagbalik.” Walay mga paagi ang makagarantiya ug 100-porsiento sa pagkaluwas.

“Bahin ning puntoha, daw walay tugpahanan nga tinuod gayod nga luwas,” miingon si Michael Barron, kaabag nga manedyer sa usa ka ahensiya sa pagbiyahe sa U.S. “Mobayad ka ug mamasin.”

Gibag-o sa libolibo ang ilang plano sa pagbiyahe tungod sa kahadlok sa terorismo. Hapit 850,000 ka Amerikano gikataho nga mikanselar sa ilang mga panaw sa gawas sa nasod sa miaging ting-init tapos sa usa ka dakong pag-hijack. Ang ahensiya sa pagbiyahe sa New York karong bag-o miingon: “Bisag ang mga ahente sa pagpanaw dinhi dili gustong mobiyahe sa Uropa karon,” ug midugang, “ug makabiyahe pa kami nga libre.”

Ang situwasyon seryoso. Mihatag ug mga instruksiyon sa komite sa Senado sa U.S., ang direktor sa CIA si Casey miingon: “Nahimutang kita sa tunga sa wala ideklarar nga gubat.” Apan ang suliran mao ang pag-ila sa kaaway. Mahimong pasahero kini sa sunod nga lingkoranan sa ayroplano.

Buot ka bang masayod kon unsay kahimtang sa pagkahimong bihag sa nangawad-ag paglaom nga mga hijacker? Nan basaha ang mosunod nga sugilanon ni Elias Rousseas, kinsa naluwas sa pag-hijack sa Egypt Air Flight 648.

[Letrato sa panid 4]

Ang pagpamatay sa tugpahanan sa Roma

[Credit Line]

Reutera/Bettmann Newsphotoa

[Credit Line]

AGI photo, Rome, Italy