Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong ang mga Hamtong Dili Mosabot Kanako?

“DIYUTAY rang mga hamtong ang makasabot sa mga suliran sa mga batan-on.” Tinuod kun bakak? Usa ka grupo sa batan-ong mga Aleman, nga nag-edad ug 15 ngadto 24, gipangayoag komento. Kawhaag-tulo ka porsiento miingong “bug-os tinuod,” 25 porsiento, “lagmit tinuod,” ug 37 porsiento, “sa bahin tinuod.”

Bisan unsa manang imong tubag, dayag nga daghang batan-on mobati nga dili sila hisabtan sa mga hamtong. Pihong daghan ang hinungdan nga kana ang pagbati sa mga batan-on. Atong hisgotan ang tulo kanila.

Magkalain sa mga Kagikan ug mga Kasinatian

“Ako mahadlok,” maoy mulo sa 18-anyos nga si Heike, “dihang moingon ang mga hamtong: ‘Hulat lang nga mapareho na ang imong edad sa ako ug makaagi ka sa tanan nga akong naagian—unya imong masayran kon unsa ang kinabuhi.’” Sinati bang pamation? Ang 16-anyos nga si Frances may susamang reklamo: “Ang dakong butang bahin sa mga ginikanan mao nga sila moingon, ‘Batan-on kami kaniadto,’ apan dili sama dihang sila pareho namog edad. Lahi gayod kaayo. . . . Nabatonan nila ang pipila sa among mga suliran apan kami may bag-ong mga suliran nga wala silay alamag.”

Kining duha ka batan-ong babaye may maayong punto. Ang pila ka hamtong tinuod malisdan sa pagsabot sa mga suliran sa mga batan-on. Apan hinumdomi nga ang balit-ad tinuod usab. Maingon nga ang mga hamtong wala makaagi sa pagtubo diha sa inyong kalibotan, kamo wala makaagi sa pagtubo sa ilang kalibotan. Ikaw malisdan sa paghanduraw sa mga kalisang sa gubat nga tingali naagian sa inyong mga tigulang; samang sila malisdan sa pagsabot sa bug-os sa mga kapit-osan ug mga tentasyon sa eskuylahan, sa trabahoan, o sa inyong pagpahimulos sa kalingawan.

Apan sayop ang paghunahuna nga kining pagkadili-makaarang sa pagsabot sa usag usa iya lang sa mga hamtong batok sa mga batan-on. Bisan ang mga batan-on dili kanunay magkasinabtanay sa usag usa. Pananglitan, nagapuyo ka ba sa usa sa Kasadpanhon industriyal nga kanasoran, nga ilado sa ilang tulin-paso, tigpanglabay, pagtagbaw-dihadiha nga kapunongan? Nan basin malisdan ka nga makiglabot sa mga batan-on nga nagtubo sa kanasoran sa Ikatulong Kalibotan. Ang mga kinaiya nga giisip nga normal sa usa ka nasod basin daw katingad-anan ug lisod hisabtan sa laing nasod.

Ang pagtuon sa kultura nga nagtandi sa Amerikanhong mga batan-on sa mga batan-on sa India nagpadayag nga “ang pagkalingkit sa pamilya maoy labaw sa India ug ang Indian nga mga tin-edyer mas nailalom sa pamilyahanong pagbulot-an.” Ang maong pagtuon mihinapos nga ang bisan unsang paghukom kon kaha ang mga batan-on gitagad nga masinabtanon o dili “nagadepende sa gipalabing kultura sa usa.” Busa, ang kakulang sa pagsabot kadaghanan dili kay butang maylabot sa edad kondili butang maylabot sa kultura, kasinatian, ug kagikan.

Kakulang sa Komunikasyon

Ang usa ka dalaga nga ginganlag Inge mipunting sa ikaduhang hinungdan. Sa paghinumdom sa iyang pagkatin-edyer, siya miingon: “Ang akong mga ginikanan dili maayong makigsulti. Sila puliki kaayo sa ilang kaugalingong mga kahikayan.” Ug ang mga ginikanan ni Ludwig puliki usab kaayo sa ilang negosyo nga sila diyutay lamag panahon alang kaniya. “Dihang akong naamgohan,” siya miingon, “nga dili nila tubagon ang akong mga pangutana, ako mihunong sa pagpangutana. Nadaot ang among relasyon. Dihang kami magsultiay, kana mosangpot dayon sa panaglalis.”

Si Kathleen McCoy, sulod sa siyam ka tuig feature editor sa ’Teen nga magasin, nagpasiugda niining puntoha, nga nagsulti sa mga ginikanan nga “ang igasulti kaninyo sa usa ka tin-edyer dili kanunay mao ang buot nimong hibatian, apan, sa pag-ugmad sa maayong komunikasyon ug sa normal nga pagtubo, ang pagpamati ug pagkaanaa alang sa imong anak—bisan unsay mahitabo—bililhon kaayo.” Oo, ang pagkadili-andam o pagkadili-makaarang sa pagkomunikar modaot gayod sa ginikanan-anak nga relasyon.

Wala-Hisabting mga Motibo

Basin imong bation sa dugang nga ang mga hamtong—ilabina ang mga ginikanan o mga magtutudlo—estrikto kaayo kanimo, nga tingali mapintas pa. Unsa kaha ang ilang motibo?

Usa ka posibleng hinungdan gihisgotan ni Kathleen McCoy, samtang siya nakigsulti ngadto sa mga ginikanan: “Inyong makita ang inyong tin-edyer, nga nagbarog sa ganghaan sa daghan kaayong kapilian ug daghan kaayong kahigayonan, nga wala manumbaling, wala magtagad o wala makaamgo sa iyang maayong higayon—ug kamo masuko. Tingali inyong gibutang ang daghan ninyong paglaom, mga damgo ug mga pagbati sa kaugalingong katakos nganha sa inyong anak ug masuko kamo kon siya dili molampos sumala sa gidahom.”

Karon, sa bug-os nga pagkamatinud-anon, sa inyong pamati kana ba ginikanan nga walay pagtagad kaninyo? Hunahunaa ang usa ka amahan kansang anak, ang sanglitanang “karbon copy sa amahan,” nakapanunod dili lamang sa pipila sa maayong mga kinaiya sa iyang amahan kondili hasta usab sa pipila sa iyang mga kahuyangan ug daotang mga kiling. Ang amahan, kay nakita ang banaag sa iyang kaugalingong pagkadili-hingpit diha sa iyang anak, dili moangay sa iyang makita. Buot niyang ang iyang anak mahimong mas maayo. Makabasol ka ba kaniya tungod sa pagsingkamot nga makab-ot kini, bisan pag ang iyang mga paningkamot tingali usahay sabtong pagkadili masinabtanon?

Si Andrew wala makigbisog sa maong matang sa amahan. Siya miingon: “Walay si bisan kinsang mibalda kanako. Akong gibuhat kanunay ang mga butang sa akong paagi.” Bisan pa niana siya miangkon, “Ako wala makapaneguro kon kana maayo ba.” Sa laing bahin, si Ramon, laing tin-edyer, mitaho: “Ang akong mga ginikanan estrikto kaayo kanako. Ako dili makalakaw sa tanang panahon ug buhaton bisan unsay akong gusto.” Nayugot ba siya tungod niadto? Sa kasukwahi. “Kon imong hunahunaon kana,” siya midawat, “ikaw mahimong mas maayong tawo.” Busa hain sa maong mga batang lalaki ang mahimong mas maayo sa kataposan?

Walay pagduhaduha unsaon pagtubag sa usa ka karaang hari, nga ilado sa iyang kaalam, ang maong pangutana. Siya misulat: “Ang binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka batang lalaki [o batang babaye]; ang bunal sa pagbadlong maoy magalabay niana gikan kaniya.” (Proverbio 22:15) Busa dili maalamon ug dili matarong ang kanunay pag-isip sa pagkaestrikto ingong pamatuod nga ang usa ka hamtong kulang sa pagkamasinabtanon. Bisan pag tingali malisdan ka sa paghatag niyag “A” alang sa kaalam, pangutan-a ang imong kaugalingon kon kaha siya dili angay sa labing menos “A” alang sa pagkamatinagdanon.

Walay Katarongan nga Mawad-ag Paglaom

Ang pagbati nga ang mga tawong atong gihigugma dili mosabot kanato mahimong masakit, alang sa mga batan-on ug alang sa mga hamtong. Kon kini ang imong suliran, ayaw wad-a ang paglaom, kay kini dili suliran nga dili masulbad. Basin kini nagakinahanglan lamag mas maayong komunikasyon o labawng konsiderasyon sa kamatuoran nga kitang tanan maoy produkto sa atong mga panahon, atong silinganan, ug atong edukasyon, ingon man sa atong rasanhon, sosyal, relihiyoso, ug politikanhong pagmatuto. Tingali kinahanglang maningkamot kita sa dugang aron makita ang maayong mga motibo sa luyo sa salikwaot nga mga paningkamot.

Ang pagpasangil sa bug-os sa maong kakulang sa pagkamasinabtanon sa mga hamtong, hinuon, mopakyas sa kaugalingong paglaom. Apan dili angay ikaw moadto sa laing pagpasobra ug mawad-ag kadasig, nga maghunahuna nga ang tanan imong sayop. Ayaw itugot nga ang negatibong mga kasinatian uban sa pila ka tawo motultol kanimo sa paghinapos nga walay makasabot kanimo. Magmasaligon nga ang pila ka hamtong makasabot.

Batoni ang paglipay gikan sa panig-ingnan ni David si kinsa sa pagkabayong nagpatay sa higanteng si Goliat. Wala madugay human niadto, siya nakighigala kang Jonathan, usa ka hamtong nga 30 anyos ang kamagulang niya, ang anak ni Haring Saul. Samtang ang hari wala magpakitag pagkamasinabtanon kang David—usa ka kamatuoran nga nakapaguol ug dako kang David—ang anak sa hari si Jonathan nagpakitag pagkamasinabtanon. Ngani, giingong “ang kalag mismo ni Jonathan nabugkos uban sa kalag ni David, ug si Jonathan nahigugma kaniya ingon sa iyang kaugalingong kalag.” (1 Samuel 18:1) Tiaw na nga makabatog masinabtanong higala—ug usa pa ka hamtong!

Labaw sa tanan, si David nagkalipay sa kamatuoran nga bisan pa sa pagkadili-masinabtanon sa tawo ug bisan pa sa iyang kaugalingong mga pagkadili-hingpit ug mga sayop, may Usa nga kanunayng nakasabot. “Sabta ang akong panghupaw,” siya nangamuyo sa Diyos sa pag-ampo. Siya nagkalipay—maingon nga ikaw makahimo niana usab—sa kahibalo nga ang Diyos “nasayod kaayo sa atong pagkahulma,” o sumala sa pagpahayag niana sa mga tawong moderno, ‘siya makasabot gayod kon unsay makapaandar kanato.’—Salmo 5:1; 103:14.

Busa dili kinahanglang mobati nga ang mga hamtong ug mga batan-on dili makasabot sa usag usa, nga may kal-ang sa kaliwatan nga dili masumpay. Kon andam kang mohimo sa imong bahin, kini—sa pagkamatuod mahimong molampos.

[Letrato sa panid 18]

Bisan pag ang pila ka hamtong dili makasabot sa mga batan-on, may uban nga makasabot