“Ako Tigpangitag Criadilla de Tierra!”

“KINI ang kinabuhi sa usa ka iro!” Ang akoa tinuod nga kinabuhi sa usa ka iro—nga hiniktan sa tibuok adlaw sa pinakahugawng suok sa tugkaran. Ako mopaghot sa mga estranghero tungod lang kay kana ang dinawat nga butang buhaton, tungod kay usa man ka iro. Apan bisag giunsa nakog paningkamot, bisan ang mga manok dili mahadlok kanako.

Kon dili malimot ang akong agalon, ako hatdag pagkaon kas-a sa usa ka adlaw, uban ang usa o duha ka gagmayng bukog nga ilabay sa ubang adlaw. Imposible ang paghanduraw ug labaw pa sa kinabuhi sa usa ka iro kay sa akoa.

Unya miabot ang dakong kausaban. Kadto maoy sa dihang akong nadiskobrehan kanang tinagoang bahandi—ang mga criadilla de tierra o susama sa libgos!

‘Apan unsa ba ang criadilla de tierra?’ tingali mangutana ka. ‘Ug sa unsang paagi kana makausab sa kinabuhi sa usa ka iro?’ Ang criadilla de tierra o truffle maoy makaon nga fungus, nga hipalgan sa ilalom sa yuta ug giila pag-ayo diha sa pila ka nasod ingong lamiang pagkaon. Kana maglainlain sa gidak-on gikan sa gisantes ngadto sa kahil. Apan ang dakong suliran mao ang pagkaplag kanila—ug dinha ako moapil sa estorya.

Usa ka Nabansayng Tigsimhot sa Criadilla de Tierra

Sa pagkamatuod, ang kinamanghorang anak lalaki sa akong agalon, si Giovanni, ang unang nakahunahuna sa pagbansay kanako aron mahimong irong tigpangitag criadilla de tierra. Dayag, kon walay mas maayo, bisan ang pobreng guwardiyang iro, nga natawo ug nabansay sa usa ka balangay sa Langhe dinhi sa Italya, puwede na. Maayo gani alang kanako, kanang bahina sa Piedmont nahitabong mao ang dapit diin hikaplagan ang labing maayong Italyanhong yuta sa criadilla de tierra. Ug lain pang punto: Ang mga tawo maglisod sa pagpunting sa mga dapit diin nagatubo ang mga criadilla de tierra.

Niadtong panahona ako usa pa ka itoy nga pito ka bulan, ang maayong edad sa pagbansay. Busa ang akong agalon nagsugod pinaagi sa pagtudlo kanako sa pagkutkot sa bisan unsa nga natago sa ilalom sa yuta. Ako daling nakakutkot sa mga bukog nga iyang gitagoan alang kanako. Tingali ang akong mga adlaw sa kagutom sa nangagi nakatabang nako niana. Dayon iyang giilisan ang mga bukog sa mga hiwa sa kesong Gorgonzola. Ang halang nga baho sa keso mao ang mag-andam kanako sa pagkaplag sa itom nga mga criadilla de tierra pinaagi sa baho.

Lagmit maayo ang akong nahimo. Sa matag panahong ako makakaplag, makabaton akog ekstrang kalan-on ug mahigalaong pikpik. Busa akong gihatag ang bug-os nga pagtagad sa trabaho, sa kasingkasing ug sa kalag. Kasamtangan, ang akong dungog ingong usa ka iro dako kaayog kausaban. Sa maong panahon ako may tangkal na nga akong kaugalingon sa hardin sa utanon. Ako dili na hiniktan sa daplin sa tapok sa hugaw nga pagatamayon sa mga manok ug sa mga koneho.

Ang Una Kong Criadilla de Tierra

Sa pagkatinghunlak ako andam nang mangitag mga criadilla de tierra. Sa pagkamatuod ang labing maayo hikaplagan gikan sa Oktubre hangtod Enero. Ako misubay sa usa ka agianan nga gikuptan sa akong agalon ang hikot. Kami nagpaingon sa haduol nga kakahoyang oak sa kiliran sa bungtod. Sa nagsingabot kami, ako nakamatikod sa dili-hisaypang baho—nga samag ahos apan may lahing kahumot. Ako mihunong sa paglakaw, nanimhot sa kahanginan, ug dayon nagbira sa higot samtang nagkakusog ang baho. Ako nahinam, ug mao usab ang akong agalon—kadto mahimong mao ang akong unang tinuod nga pagkaplag ug criadilla de tierra! “Pangitaa kana, Flik, hala pangitaa kana . . . pangitaa kana!” miagda ang akong agalon.

Ako miurong sa tiilan sa usa ka linghod pang oak, nga nakatino sa bug-os sa akong kaugalingon. Ang criadilla de tierra didto sa ilalom sa akong mga tiil—kinahanglang tua gayod kini! Misugod ako sa pagkutkot sa yuta, apan halos dihadiha ako gibira sa daplin sa akong agalon ug siya misugod sa pagkalot pinaagi sa iyang mubog-puloan nga pala. Dili niya buot nga ako kapoyon. Akong gipunting ang akong mga mata niadtong bangag samtang ang akong agalon mikalot nga mas lalom ug mas lalom. Apan walay nakitang criadilla de tierra.

Sa pagkataudtaod siya mitindog ug milantaw nga mabadlongon kanako, nga daw miingon, “Flik, imo akong gitinontohan!” Apan ako nasayod nga ang akong ilong wala maglimbong kanako. Ako milukso ngadto sa bangag ug mikutkot sa dugang pa. Nadayag ang abohon nga butang. Tapos ang pila ka hapak sa pala, diha na ang akong unang maanindot nga criadilla de tierra! Kadto mitimbag ug duolag libra (0.5 kg) ug kadto lingin ug lapad ang porma, nga samag patatas. Bisan tuod kadto ubay-ubayng pulgada sa ilalom sa yuta, ako nakasimhot niadto.

Kana ang sinugdanan sa usa ka masanagong karera ingong tigpangitag criadilla de tierra. Human sa upat ka tuig, akong ginaisip karon ang akong kaugalingon nga eksperto bahin niining lamian, pormag-patatas nga fungus. Ug salamat niana, ako pinakaon ug tinagad pag-ayo kay sukad masukad. May si bisan kinsa bang buot sa kinabuhi sa usa ka iro?

[Kahon sa panid 19]

Criadilla de Tierra—Pilia ug Idulot

ANG mga criadilla de tierra o truffles maoy usa ka matang sa fungus nga motubo sa ilalom sa yuta nga makigduyog sa mga gamot sa pila ka kahoy, sama sa beeches, poplars, willows, oaks, ug nut trees. Apan ang yuta mao ang mahukmanong butang, ug kana ang hinungdang ang mga criadilla de tierra dili makita sa tanang dapit. Ang ilang maayong dapit mao ang calcareous o apogon nga yuta.

Ang labing ilado ug giila pag-ayo nga criadilla de tierra sa Italya mao ang puti, o Alba nga criadilla de tierra (Tuber magnatum). Moangay ang mga Italyano niini tungod sa iyang kahumot. Ang laing klase, apan menos ug kalidad, mao ang criadilla de tierra nga Tuber Borchii. Kini dili regular ug porma, nga may pution, balhiboon nga dagway ug dili mokapin sa duha ngadto tulo ka pulgada (5 ngadto 8 cm) sa diametro. Kini usa ka kinaham sa tingtugnaw nga motubo sa mas halapad nga dapit sa Italya, ug bisan sa Sicily.

Ang ikatulong matang mao ang gimahal itom nga criadilla de tierra (Tuber melanosporum) o sumala sa pagtawag niini sa Pranses, Truffe du Périgord. Bisan tuod menos kay sa puting criadilla de tierra, kini mas angayang delatahon ug pinangita kaayo.

Bisag pinaagi sa usa ka maayong tigpangitang iro o baboy (oo, ang mga baboy maayong manimhot ug criadilla de tierra), dili ka kanunayng makakaplag kanila. Ikaw basin mosangpot sa pagkakitag makahilog diyutay nga criadilla de tierra, usahay gitawag criadilla de tierra sa baboy. Kini daling hiilhan. Kon gulang na, kini may hamis, hilaw nga kapehong nawong nga napunog putiong mga marka ug dili maayong baho nga mopaila niini gikan sa makaong mga klase. Kon ugaling masayop ka sa pagkaon niini, ang mga resulta dili hinuon makapatay. Madaot lamang ang imong tiyan o, sa labing grabe, magsuka ka. Apan labi pang maayo magbaton ug hait nga mata ug maayong-manimhot nga ilong!

Mahalong Kinaham nga Pagkaon

Bisan pag ang mga criadilla de tierra may ubos kaayong sinugdanan, kana mahal sa baligyaan. Apan unsaon nimo pagluto kana? Kasagaran kana gamitong hilaw, hiwaon sa nigpis nga mga hiwa, o kagoron nga ibudbod sa mga potahe sama sa macaroni, risotto, ug inasal nga mga karne.

Kon ikaw makaabot niana, kana maayong idugang sa nagkalainlaing resipe. Pananglitan, buot ba nimong sulayan ang Truffes à la Provençal? Nan ibutang ang pila ka hiwa sa bacon sa usa ka kalaha uban ang diyutayng puting bino ug usa ka lusok nga ahos. Idugang ang hiniwang criadilla de tierra ug lutoa kana. Unya haona ang kalaha ug ibubo ang diyutayng dekalidad nga lana sa olibo ibabaw sa criadilla de tierra. Idugang ang pila ka tinulo sa duga sa lemon, idulot nga init, ug sumala sa among igaingon sa Italya . . . buon appetito!

[Tinubdan sa Letrato sa panid 18]

Agnelli nga hulagway, Alba, Italya

Agnelli nga hulagway, Alba, Italya