Ako Naluwas sa Pagkalunod sa Bismarck
ANG labihan ka dakong siga misulbong gikan sa ulin sa Britanikong bapor de guerra nga Hood. Dayon ang haligi sa kalayo misutoy sa pagpataas abot sa tingali 300 metros, nga nagbulhot sa panganod sa itom nga aso. Samtang ang panganod miulbo ug milukop sa kalangitan, ang nagsigang mga guba nangahulog gikan niana ngadto sa dagat.
Sa nalinaw ang panganod, walay nahibilin sa 37,800-metrikong tonelada Britanikong bapor de guerra nga Hood, ang garbo sa Royal Navy. Ang usa ka bala sa Alemang bapor de guerra nga Bismarck nakaigo sa usa ka tipiganan sa himan sa gubat. Busa, sa alas sayes sa buntag sa Mayo 24, 1941, sa duol sa baybay sa Iceland, kapin sa 1,400 ka Britanikong marinero ang namatay, nga 3 lamang ang naluwas.
Kon kaha higala o kaaway, walay usang nakasaksi sa maong makalilisang nga talan-awon ang makapabiling dili matinagdanon. Tinuod, ang tripulante sa Bismarck, diin ako mao ang nagdumala sa antiaircraft battery, nangalipay tungod sa kadaogan. Bisan pa niana, akong namatikdang ang pila ka marinero alirong nako may mga luha sa ilang mga mata samtang nalunod ang Britanikong barko. Sila naluoy sa mga marinero nga nawad-an sa ilang mga kinabuhi.
Ang “Bismarck” Giatake
Sa gabii sa Mayo 18 kami mibiya sa Gotenhafen, nga karong adlawa mao ang Baltic nga dunggoanan sa Gdynia, sa Polandiya. Ang among grupo sa mga barko may misyon sa pagsulong sa komersiyal nga mga barko sa Alyado sa Norte Atlantiko. Kadto bahin sa “Operation Rheinübung,” o Rhineland Exercise, nga gilaraw sa Alemang buhatan sa almirante.
Ang nagdumala sa among misyon mao ang Almirante sa Fleet Lütjens. Ang iyang bapor mao ang garbo sa Alemang Navy, usa sa labing gamhanang mga bapor de guerra nga naglutaw, ang Bismarck. Kini naghaw-as sa tubig nga kapin sa 45,000 metrikong tonelada ug may tripulante nga kapin sa 2,000. Sa pagkahibalong kami nakasulod sa Norte Atlantiko, ang Britanikong mga barko milayag duha ka adlaw sa ulahi sa pag-atang sa Bismarck.
Sa dihang among nalunod ang Hood niadtong Mayo 24, ang matag Britanikong barko nga magamit milayag aron sa paglunod sa Bismarck. Niadtong gabhiona ang Britanikong barkong kargahanag ayroplanong pangguerra nga Victorious milansad sa pag-atake pinaagig torpedo. Ako nagdumala sa usa ka 20-milimetrong antiaircraft nga kanyon nga nahimutang sa dapit sa tuo nga dulong. Hangtod karong adlawa ako pang makita kadtong Britanikong mga ayroplano nga naglupadlupad ibabaw ra sa mga balod, nga laktud nag-atubang sa among gamhanang pagpabuto. Kami naigo sa usa ka torpedo apan gamay ra ang nadaot niadto. Kami nakalikay sa pagpangita sa kapin sa 30 oras.
Ugaling, sa buntag sa Mayo 26, ang usa ka Britanikong Catalina reconnaissance nga ayroplano nakakaplag na usab kanamo. Ang Britanikong bapor nga kargahanag ayroplanong pangguerra nga Ark Royal naglansad sa duha ka mag-aatake nga mipalupad sa 13 ka torpedo punting kanamo. Sa maong panahon ang Bismarck naigo sa duha niana, nga ang usa niana grabeng nakadaot sa timon. Ingong resulta, wala na kami makakontrolar sa among agi ug nagsugod sa paglibotlibot. Bisan pa niana, ako kombinsidong dili kami maunsa. Apan ako napamatud-ang sayop sa misunod nga mga oras.
Ang “Bismarck”—Usa ka Sayon nga Target
Sa buntag sa Mayo 27, kami gilibotan sa Britanikong mga bapor de guerra. Sila nagpabuto, sa literal nagpaulan sa kamatayon ug kadaot. Kami naigo sa labing menos walo ka torpedo ug ginatos ka bala. Bisan tuod nahimo na lang nga sayon nga target, ang Bismarck nagmagahi sa pagpabiling naglutaw.
Ang kahimtang sulod sa bapor nahimong walay paglaom. Ang mga bote sa pagsalbar dili na magamit, kay grabeng nadaot sa subsob nga pagkanyonaso ug pag-atake pinaagi sa ayroplano. Ang bug-os nga kagun-oban naghari sa tanang andana. Nalukop ang tanang dapit sa nagum-ot nga metal. Mibuga ang itom nga aso gikan sa dagkong mga lungag sa salog sa bapor. Kusog ang pagdilaab sa kalayo nga dili kapugngan. Ang mga patay ug mga angol nahadiindiin.
Ang mando gihatag nga biyaan ang bapor. Ang mga naluwas tanan naghuot sa dapit sa luyo sa bapor, nga gitaod ang mga salbabida ug mga bakos pang-emerhensiya. Ako nahiapil niadtong milukso ngadto sa dagat, uban sa hangin sa among luyo aron malikayan nga mahilamba sa kasko sa bapor tungod sa mga balod. Sa didto na sa dagat, ang bugtong namong hunahuna mao nga modali sa paglangoy pahilayo aron dili masuyop samtang ang bapor inanayng naunlod ug sa kataposan nahanaw.
Nag-inusara sa Dagat sa Tulo ka Adlaw
Sa wala madugay ang among grupo natibulaag tungod sa mga balod sa dagat. Ang adlaw talisalop na. Ang Britanikong mga bapor nahanaw sa kapunawpunawan. Sa tanang direksiyon, kutob sa makita sa mata, dihay nanglutawng mga guba. Sa pagtikyop sa kagabhion si Hermann lamang, kinsa nagtrabaho sa lawak sa makina, ug ako ang nahibilin sa tubig.
Ang dagat nahimong gubot ug midagko ang mga balod. Sa kalit akong naamgohang wala na si Hermann. Walay timailhan kaniya sa bisan diin. Ako nalisang. Ako gitugnaw ug nahadlok. Kami nabansay nga maandam mamatay alang sa yutang-natawhan, apan niadtong gutloa ang hunahuna nga mamatay isip bayani dili madanihon alang kanako. Buot kong mabuhi, bisan nag-inusara sa tunga sa gubot, masuk-anon, nangitom nga dagat.
Ang sunodsunod nga mga handom miabot sa akong kaisipan. Ako nahinumdom sa akong pagkabata sa Recklinghausen, usa ka lungsod sa minahan sa karbon sa North Rhine-Westphalia. Ako nakahunahuna sa akong minahal nga amahan, kinsa usa ka minero, ug sa akong inahan, akong igsoong babaye, ug sa tulo nako ka igsoong lalaki. Ang among pamilya tanan Protestante, apan si Papa kanunay nag-ingon nga ang mga iglesya wala magpadapat sa mga pagtulon-an sa Bibliya. Sa natin-edyer na ako, ako mipuyo sa akong tiyo sa banika, ug ako iyang gipatungha sa usa ka kolehiyo sa agrikultura, diin ako migraduwar.
Sa miulbo ang gubat, ako misulod sa navy sa Gotenhafen, diin nagsugod ang akong pagbansayng militar. Sa misakay ako sa “Bismarck,” ako ang bugtong anak lalaki nga nahibilin sa pamilya. Usa sa akong mga igsoong lalaki namatay sa sakit, ang lain namatay sa minahan, ug ang lain pa namatay sa dihang gisulong ang Polandiya.
Ang katugnaw nakapabalik nako sa matuod nga panghitabo. Didto ako sa tunga sa dagat. Sa kalit gibati ko ang agda sa pag-ampo, kay dili ko buot mamatay. Kay nahupong sa kahadlok ug nanakit ang tibuok kong kalawasan, ako nahinumdom nga gitudloan ako sa akong lola sa Pag-ampo sa Ginoo. Kadto lamang ang pag-ampong akong nahibaloan, ug ako kadtong gibalikbalik sa tibuok gabii. Sa paglabay sa mga takna, ang akong mga kahadlok nahupay ug mikalma ako.
Sa dihang sa kataposan ang adlaw namanagbanag, ako gikapoy sa labihan. Ang dagat mas mabaloron ug misugod ako sa pagsuka. Dayon, kay gidaog sa kakapoy, ako nagduka ug sa kataposan nakatulog. Ang laing adlaw miaginod, uban ang nagpulipuling mga yugto sa pagmata ug pagkatulog. Dayon miabot ang ikaduhang gabii. Niadto gibati ko na ang grabeng kauhaw, nga ang akong mga tiil ug mga bukton nanggahi tungod sa katugnaw, ug nagsugod ang akong pagpamikog. Sa akong hunahuna ang gabii dili na matapos.
Ako misugod na usab sa pag-ampo, nga nangaliya sa Diyos nga tabangan ako nga maluwas. Sa kataposan miabot ang banagbanag, nga miabot ang ikatulong adlaw. Akong naagoman ang semicoma, nga nawad-an sa tanang ideya sa oras, ug sa maong kahimtang igo ra nakong nabatian ang dahunog sa makina una ako mawad-ig panimuot.
Nahibalik sa Mamala
Ako naulian sa dili-sinati nga palibot. Sa inanay ang mga butang akong nakita, ug akong nailhan ang usa ka nars nga nagtikubo ibabaw nako ug nadungog nga dili klaro nga siya miingon: “Natulog ka sa tulo ka adlaw. Naseguro kong buot mo nang mokaon karon.” Sa inanay akong nasabot nga ako buhi pa. Milabay ang unom ka adlaw: tulo sa dagat, diin ako gianod-anod latas sa 121 kilometros una ako hibagti sa usa ka Alemang bapor ug tulo pa nga walay panimuot sa usa ka ospital sa La Baule-Escoublac, usa ka Pranses nga dapit lulinghayawan sa Baybayong Atlantiko.
Gidangtag usa ka bulan una mahibalik sa normal ang akong lawas; miburot ang tibuok kong lawas tapos sa tulo ka adlaw sa dagat. Ako gihatagag bakasyon, ug sa akong pagpaingon sa balay sa Alemanya, akong nasayrang 110 lamang sa kapin sa 2,000 nga tripulante sa Bismarck ang naluwas. Ang kadaghanan giluwas sa Britanikong barkong Dorsetshire.
Pagpauli sa Balay
Sa nagkaduol ako sa balay, ang akong dughan misugod sa pagkubakuba. Ako wala masayod nga ang mga awtoridad nagpahibalo sa akong mga ginikanan nga ako nawala sa dagat. Ang akong amahan mao ang unang nakakita kanako. Gigakos niya ako sa hugot, gikuptan ang akong nawong sa iyang gahing mga kamot ug miingon: “Anak ko, ikaw patay na, ug karon ikaw nahibalik kanamo!” Siya mihilak, ug nga nagbakho, kami naghalog. Ako iyang gidala ngadto sa akong inahan, nga naghigda sa sopa, nga paralisado. Kay dili makalihok o makalitok sa usa ka pulong, ang iyang mga ngabil nag-ingon: “Anak ko, anak ko . . .” Ako miluhod sa iyang kiliran ug mihilak samag bata.
Sa sunod tulo ka tuig, akong gisunod ang sumbanan nga mao ang pagpauli sa bakasyon ug dayon pagbalik sa gubat. Dayon, sa Nobyembre 24, 1944, ang akong rehimento, ang Marine Light Infantry, nadakpan sa mga Amerikano. Ako nagpabiling dinakpan hangtod 1947 ug sa pagkabuhi mipauli sa balay. Upat ka adlaw sa ulahi si Mama namatay. Siya daw nagpakabuhi aron lamang makita ako pag-usab una siya mamatay.
Akong namatikdan ang daghang kausaban sa Alemanya. Nahadiindiin ang kagutmanan ug kawalay-trabaho. Ang katawhan gigamhan sa black market. Misulbong ang implasyon. Nag-antos kami sa kakabos sa daghang tuig.
Sa Pranses Langyawng Lehiyon
Sa kataposan, niadtong 1951, ako mihimo sa usa ka desisyon nga nag-impluwensiya sa akong kinabuhi sa sunod 18 ka tuig. Misakay ako sa tren paingon sa Strasbourg, usa ka Pranses nga lungsod sa tabok lang sa Rhine gikan sa Alemanya. Didto ako miduyog sa Pranses Langyawng Lehiyon. Ako gibansay nga usa ka tigparasiyot ug gipadala ngadto sa Indotsina, nga niana usa ka bahin ang Vietnam karong adlawa.
Sa Hulyo 1954 ang among rehimento milarga para Algeria, diin ang kahimtang naandam sa gubat alang sa independensiya. Kami giparasiyot sa tibuok teritoryo, adlaw ug gabii, sa pagbulig sa mga sundalo sa Pranses nga grupo. Niadtong 1957 ako nasamdan ug naobligar sa pag-estar ug tulo ka bulan sa usa ka ospital sa Constantine, sidlakan sa Algeria. Sa Mayo 1961 ang akong rehimento gisibog gikan sa Algeria, ug kami mipadulong sa bag-ong destinasyon, ang Madagascar.
Usa ka Nabag-ong Kinabuhi
Ang akong kinabuhi sa Madagascar dili gayod sama sa akong mga kasinatian sa miaging 20 ka tuig. Ako hapit nang mahikalimot kon sama sa unsa ang kalinaw ug kahilom. Sa Madagascar napabilhan ko na usab ang kinabuhi. Ako naikag sa akong palibot: ang asul nga dagat uban sa mga duut sa kaisdaang lainlaig bulok, ang lokal nga mga asyenda, ug ang habog nga kabukiran. Didto akong nahibalag si Marisoa, ang babaye nga nahimong akong asawa.
Sa akong nadawat ang akong pensiyon sa militaryo sa 1969, kami mipuyo sa gamayng isla sa Nosy-Be, otso kilometros gikan sa amihanan-kasadpang baybayon sa Madagascar. Kami mipuyo didto sa lima ka tuig apan unya mibalik sa Pransiya tungod sa pamilyahanong mga hinungdan. Kami mipuyo sa Saint-Chamond, usa ka industriyal nga lungsod 48 kilometros gikan sa Lyons.
Wala madugay tapos niadto, gidawat ni Marisoa ang usa ka pagtuon sa Bibliya uban sa duha ka batan-ong Saksi ni Jehova nga miduaw. Ako molingkod sa duol nga kuwarto ug mamati sa tanang gipamulong. Apan, sa dihang dapiton ako sa akong asawa sa pag-apil, ako siyang sultihan: “Daghan kaayong daotang butang ang akong nahimo. Ako nahibalo nga ang Diyos dili na gayod magpasaylo kanako tungod sa akong gibuhat ingong sundalo.” Wala madugay ang akong asawa naghatag kanako sa usa ka Bibliya sa Aleman, ang akong kaugalingong pinulongan, ug nagbaton ug suskrisyon sa Bantayanang Torre alang kanako.
Apan ako mapaagihong midumili sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom, kay naghunahuna nga ang mga tawo lamang nga nakahimog gagmayng mga sala ang makatambong kanila o makaduol sa Diyos sa pag-ampo. Bisan pa niana, mipugos si Marisoa nga ako mokuyog kaniya sa saulog sa Memoryal sa kamatayon ni Kristo, nga himoon kas-a sa usa ka tuig. Sa kataposan ako misugot, nga siya akong gipasaad nga dili na niya hisgotan pa ang ulohan inigkauli namo sa balay. Apan, pagaangkonon ko nga ako natandog sa dulot sa mainitong pag-abiabi nga akong nadawat niadtong gabhiona.
Sukad niadtong panahona, kasukwahi sa tanan kong intensiyon, ako miuban sa akong asawa ngadto sa mga tigom sa lokal nga Kingdom Hall. Ngano? Kay gibati ko ang karelaks uban sa maong mga tawo. Ako nakadayeg sa ilang mainitong gugma sa usag usa ug sa ilang mga tigom, nga gibase sa Bibliya. Gidawat ko ang usa ka pagtuon sa Bibliya, ug sa 1976 ang akong asawa ug ako nagsimbolo sa among pahinungod kang Jehova pinaagi sa bawtismo sa tubig. Tapos niadto, ako dili na kaayo maghunahuna sa nangaging mga kasinatian, ug akong gigugol ang akong panahon sa pagtabang sa uban nga makakat-on sa mga kamatuoran sa Bibliya. Busa, uban ang hunahunang pauswagon namo ang among buluhaton sa pagsangyaw, kami mibalik sa Madagascar niadtong 1978.
Ang mga karsada diyutay ug lagyo sa pila ka bahin sa isla, apan kami mangayaong nagbaktas sa abogong mga agianan, kay nahibalong sa pag-abot sa among destinasyon adunay daghang magpatalinghog. Kami magbaktas gikan sa napulo ngadto napulog-unom kilometros sa matag adlaw sa mga temperatura nga kapin sa 40° C. Usahay sa pag-abot namo sa balay, ang among mga tiyan ug mga sudlanan sa basahon sa Bibliya wala nay sulod! Sa tulo ka bulan ako nakapahimutang ug usa ka libong libro, ug among natabangan ang daghang tawo nga makaambit sa among pagtuo. Ikasubo, kinahanglang mobiya kami sa Madagascar niadtong 1982 tungod sa mga suliran sa panglawas, ug kami mibalik sa Pransiya.
Ang mangilngig nga mga hitabong akong naagian usahay moabot pa sa akong hunahuna. Apan ako nahibalo nga moabot ang panahon dihang ang maong mga panumdoman, apil kadtong makalilisang nga mga adlaw ug mga gabii nga gigugol panahon ug tapos sa pagkalunod sa Bismarck, dili na moabot sa akong hunahuna. Ang saad ni Jehova mamatuman: “Kay ania ako nagalalang sa bag-ong mga langit ug sa usa ka bag-ong yuta; ug ang unang mga butang dili na mahinumdoman, ni motungha pa sa kasingkasing.”—Isaias 65:17.—Sumala sa gisugid ni Wilhelm Wieck.
[Letrato sa panid 13]
Akong asawa ug ako, nga nag-uban sa pagbasa sa Bibliya
[Tinubdan sa Letrato sa panid 10]
Mga Letrato: Bundesarchiv, Koblenz, Alemanya