Depresyon: Anaa ba Lang sa Hunahuna?

GIBATI ang tawo ug depresyon dihang iyang gisugdan pag-ayo ang iyang 200-anyos nga daang balay. Dili maayo ang iyang pagkatulog ug nalisdan sa padayong paghunahuna. Nahibulong ang iyang pamilya kon taw-an ba ang iyang balay! Iyang namatikdan nga ang iyang grabeng mga simtoma, nga naglakip sa sakit nga tiyan, mitungha human nanangtang sa daang pintal sa bungbong sa sulod sa balay. Nadiskobrehan sa doktor nga ang pagkahilo sa tingga diha sa napatongpatong nga daang pintal nga iyang gikuskus maoy nakaingon sa iyang depresyon.

Oo, may mga panahon, nga bisan ang makahilong mga materyal mopahinabog depresyon. Sa pagkatinuod, matingala ka sa pagkasayod nga mapukaw ang depresyon pinaagi sa pila ka pisikal nga mga hinungdan.

Sa milabayng mga tuig mainampingong gisusi sa mga tigdukiduki ang 100 ka tawo nga gipasulod sa ospital sa siyudad nga may problema sa pangisip, lakip sa depresyon. Taliwala 46 ka kaso, ang emosyonal nga mga simtoma nakaplagang nalangkit direkta sa pisikal nga mga sakit. Sumala sa taho diha sa American Journal of Psychiatry, dihang natambalan kining pisikal nga mga sakit, 28 “ang nakitang dramatikong naayo ug kalit nga nawala ang ilang mga simtoma sa diperensiya sa hunahuna,” ug 18 “miarang-arang ug diyutay.”

Apan ang papel sa pila ka pisikal nga sakit diha sa depresyon, malisod. Ang kasinatian sa daghang mga doktor mao nga ang may depresyong pasyente may pisikal nga sakit usab nga dili mao ang nakaingon sa iyang depresyon kondili kini nahimong dugokan sa iyang hunahuna. Bisan pa, ang nakaingon sa depresyon kinahanglang susihon ug tambalan.

Bisan pa nga ang pila ka pisikal nga mga sakit mopahinabo kun mopasamot sa emosyonal nga mga balatian, ang mga simtoma sa deperesniya sa hunahuna motungha usab ingong reaksiyon sa miaging sakit. Pananglitan, tapos sa dakong operasyon, ilabina sa kasingkasing, ang nagpauli sa lawas nga mga pasyente bation gayod ug depresyon. Dihang maulian sila, kasagarang mawala ang depresyon. Ang kalisod nga gibati sa lawas gikan sa seryosong sakit mopahinabo usab sa maong balatian. Lain pa, ang alergik nga reaksiyon sa pila ka pagkaon o ubang mga substansiya mahimong mopahinabog grabeng depresyon diha sa pipila ka tawo.

Ang napanunod mahimong hinungdan usab kon atakehon ang usa ug usa ka matang sa depresyon. Sayo ning tuiga, gianunsiyo sa mga tigdukiduki ang diskoberiya sa napanunod nga depekto sa genes nga gituohang nakapakiling sa pila ka tawo sa manic depresyon.

Dugang pa, ang ubang mga eksperto sa medisina miingon nga gikan sa 10 ngadto sa 20 porsiento sa bag-ong mga inahan mibatig grabeng klinikal nga depresyon. Apan, wala magkauyon ang mga tigdukiduki kon ang kausaban sa hormones nga nalangkit sa pagpanganak o emosyonal nga kalisod sa pagkainahan mopatunghag depresyon. Ang bag-ong mga nakaplagan nagpakita usab nga ang mga sakit sa dili pa reglahon ug ang pagtomar ug mga pildoras sa pagpugong sa pagpanganak mopahinabo usab ug depresyon diha sa pila ka babaye.

Ang bag-ong mga pagdukiduki nagpakita nga ang ubang mga tawo mopatim-aw nga may tempotempong mga siklo sa buot, nga gitawag ingong Seasonal Affective Disorder. Kini sila bation ug dakong depresyon sa panahon sa tinghunlak ug tingtugnaw. Magakaluya sila ug sa kasagaran sobrang makatulog, magpalayo gikan sa mga higala ug pamilya, ug makaeksperyensiyag kausaban sa gana ug sa kagustohan sa pagkaon. Apan inig-abot sa tingpamulak ug ting-init, malipayon sila, aktibo, ug malagsik, ug sila sa katibuk-an moobra ug maayo. Ang uban malamposong natambalan sa kontroladong paggamit ug artipisyal nga suga.

Busa ang depresyon dili kanunay ‘anaa lang sa hunahuna.’ Ugaling, kon magpadayon ang gibating depresyon, kinahanglan ang bug-os nga pagpatan-aw sa doktor. Apan komusta kon walay pisikal nga hinungdan ang makit-an?

[Kahon sa panid 6]

Pila ka Pisikal nga Hinungdan sa Depresyon

Gilangkit sa tigdukiduki sa medisina ang mosunod nga mga butang sa pagtungha sa depresyon sa pila ka tawo:

Makahilong mga metal ug mga kemikal: tingga, merkuryo, aluminum, karbon monoxide, ug pila ka pamatay sa insekto

Kakulang sa mga sustansiya: pila ka bitamina ug pila ka kinahanglanong mga minerales

Makatakod nga mga sakit: tesis, mononucleosis, viral pneumonia, hepatitis, ug trangkaso

Mga sakit sa endocrine-system: kadaot sa thyroid, Cushing’s disease, hypoglycemia, ug diabetes mellitus

Mga sakit sa sentral nga sistema nerbiyos: multiple sclerosis, ug Parkinson’s disease

Mga droga sa “lingawlingaw”: PCP, marijuana, amphetamines, cocaine, heroina, ug methadone

Mga droga nga giresita: barbiturates, anticonvulsants, corticosteroids, ug hormones. Ubang mga medisina nga tambal sa taas nga presyon sa dugo, arthritis, mga problema sa cardiovascular, ug ubang mga sakit sa utok

(Siyempre, dili tanan niining mga tambala mopahinabog depresyon, ug bisan may kapeligrohan, sa kasagaran gamayng porsentahi lamang ang naapektohan taliwala niadtong migamit sa droga ubos sa maayong pag-atiman sa doktor.)