Pagpaniid sa Kalibotan
Mga Batang Nagagamit ug Tabako
Ang pagkagiyan sa walay-aso nga tabako sa daghang estudyante sa junior ug senior hayskul dugay nang nasayran sa mga tigdukiduki. Ugaling, hangtod sa dili pa dugay, walay kasayorang nabatonan bahin sa mga batasan sa pagtabako sa mga estudyante sa elementarya ug sa mga batang wala pa magtungha. Ang usa ka surbi sa 5,000 ka bata sa Mga Sentro sa Pagpukgo sa Sakit sa T.B. nagpadayag nga ang mga bata nga tag-tres anyos nagiyan sa mga produkto sa tabako. Diesisiete porsiento sa mga batang babayeng tag singko anyos nga gisurbi ug 10 porsiento sa mga batang lalaki sa samang panuigon nadiskobrehang nagagamit sa mga produkto sama sa tabakong simhoton sa usa ka tuig o kapin pa. Sumala sa Health Letter, nga gipatik sa Washington, D.C., “ang malukopong pagpahibalo ug pagpanagtag sa libreng mga sampol naghimo sa walay-asong mga produkto sa tabako” nga madanihon ug mabatonan sa batang mga tiggamit, nga daghan kanila dili makabasa sa mga pasidaang gibaod diha sa tanang putos. Ang mas gagmayng mga bata lagmit gipailaila sa maong mga produkto pinaagi sa mga higala, mga magulang, o bisan ilang mga ginikanan.
Walay-Trabahong mga Graduwado
“Ang usa ka silid sa unibersidad dili makapasalig sa usa ka trabaho.” Kana ang konklusyong nakab-ot gikan sa usa ka surbi sa 1985 nga graduwado sa tingpamulak gikan sa kapin sa 15 ka unibersidad sa Ontario, Canada. Ang maong mga graduwado may 7.3-porsientong walay-trabahong proporsiyon, nga halos sama ra sa ubang hugpong sa trabahante sa probinsiya. Sila maarang-arang lamang ug diyutay kay sa ubang mga trabahante sa samang 20- ngadto 24-anyos nga panuigon, kansang proporsiyon sa kawalay-trabaho maoy 10.6 porsiento. Dugang pa, gipadayag sa surbi nga ang usa ka silid dili usab garantiya sa samang suweldo sa trabaho.
Nameligrong mga Gorilya sa Bukid
“Gawas kon atong tabangan ang mga gorilya sa bukid karon,” nagpasidaan ang WWF (World Wildlife Fund), “kining walay-depensang mga linalang basin mapapas gayod sulod sa siglo mismo sa pagkadiskobre nila.” Ngano man? Ang mga minero ug mga mamumutol ug kahoy, nagtaho ang WWF, nagapadayon sa paglaglag sa Dili-Masuhot nga Lasang sa habagatan-kasadpang Uganda—ang pinuy-anan sa halos un-tersiya sa tanang gorilya sa bukid sa kalibotan. Dugang pa, ang mga ilegal nga mangangayam nagapatayg mga gorilya sa pagsuplay sa dili-legal nga baligyaan sa buhing mga anak sa gorilya “ug sa mga ngil-ad nga produkto sama sa mga kamot sa gorilya ingong dat-og sa papel.” Sulod sa miaging 20 anyos, halos katunga sa tibuok populasyon sa gorilya sa bukid ang nahanaw. Karong adlawa, mga 400 na lamang niining maulawon ug malumong Aprikanhong mga aliwas ang nagakinabuhi sa kalasangan.
Gastoso ang Pag-inom ug Alkohol
Bisan pag ang pila ka politiko nagtuo nga ang buhis sa halin sa alkoholikong mga produkto nagataganag limpiyong kita sa gobyerno, ang impormasyon nga karon mabatonan nagabatok niana. Si Barbara Coultes sa Addiction Research Foundation sa Toronto, Canada, nag-ingon nga sa Canada sa usa ka tuig “ang alkohol nagpahinabog ekstrang gastos sa pag-atiman sa panglawas sa $2 bilyon, . . . nagpauswag sa gastos sa hinabang sa gobyerno sa $1.4 bilyon, [ug] mikostar sa ekstrang $652 milyon sa pagpatuman sa balaod.” Kadto “nakamenos usab sa pagkamabungahon sa trabaho sa gibanabanang $1.2 bilyon,” usa ka bahin sa mga gastos nga angay dili hikalimtan. Kana bang tanang gastos nakobrehan sa abot sa buhis sa alkohol? Sa probinsiya lamang sa Ontario, ang gastos ($1.6 bilyon) milabaw sa abot ($678 milyon) sa halos $1 bilyon sa usa ka bag-o pang tuig.
Solusyon Nakaplagan
Sa Bethlehem, ang tinuod nga katibuk-ang paglimpiyo sa Church of the Nativity, nga giingong nagabarog ibabaw sa dapit nga natawhan ni Jesus, sa kataposan nahimong malinawon. Sa nangaging katuigan, ang mga sumbagay ug mabangisong mga panaglalis misilaob tali sa magkaindig nga mga grupo sa mga pari, kay ang katungod sa pagpanglimpiyo giisip nga ilhanan sa pagkatag-iya. Giunsa kadto pagsulbad? Ang serbisyo sa prensa sa Konsilyo sa mga Iglesya sa Kalibotan nagtaho: “Tapos sa delikadong mga pakigsabot sa Israeli nga opisyales nga milungtad sa gabii nang dako ang duha ka dagkong pundok nga naglalis—ang Grego (Silanganhong Ortodokso) ug ang Armenian (Oriental Ortodokso) nagkauyon nga pasagdang dili malimpiyo sa bisan haing pundok ang gilalisang seksiyon sa itaas sa entrada sa Grotto sa Pagkatawo.”
Pagpilig Ngalan
Ang usa ka bag-ong balaod bahin sa mga apelyido sa pamilya miepekto sa Pinlandiya sa sinugdan sa 1986. Ang usa ka asawa tugotang maghupot sa iyang ngalan sa pagkadalaga dihang maminyo, o ang duha makasagop sa apelyido sa asawa. Ang resulta? Sumala sa Sentro sa Rehistro sa Populasyon, halos 24,000 sa 26,000 ka parisang nakasal sa miaging tuig nagpalabi sa naandang paagi sa paggamit sa apelyido sa bana. Sa halos 1,950 ka kasal, ang matag usa ka kapikas naghupot sa iyang kaugalingong apelyido. Ang 116 lamang ka parisan ang nagpalabi sa ngalan sa pagkadalaga sa asawa ingong ngalan nilang duha.
Pagkuyanap sa Ulan sa Asido
Ang usa ka taho sa The Toronto Star, nga nagsitar ug “bag-ong mga kasayoran” gikan sa Ahensiya sa Panalipod sa Silinganan sa T.B., nag-angkong ang makadaot nga ulan sa asido nagapadulong sa habagatan sa Tinipong Bansa. Karon nagaapektar na kini sa pila ka bahin sa Mississippi, sa mga Carolina, Virginia, Georgia, ug Florida. “Ang pinakagrabeng ulan, sa South Carolina, mas asido kay sa duga sa kamatis—275 ka beses nga grabe pa kay sa normal,” nag-ingon ang taho. Ang Star mitaho sayosayo niining tuiga nga “ang ulan sa asido grabe kaayo sa . . . Florida, nga kadto nagkutkot sa pintal sa BMW nga mga kotse nga gidiskarga sa dunggoanan sa Jacksonville.”
“Internal Jogging”
“Ang kasadya ug pagkatawa moapektar sa dagkong mga sistema sa lawas.” nag-angkon si Dr. William Fry, usa ka awtoridad bahin sa pisyolohiya sa pagkatawa. Iyang gisultihan ang New York Daily News nga ang kalihokan sa kaunoran nga nalangkit sa pagkatawa maoy sama sa pag-ehersisyo. Si Fry nagtawag sa pagkatawa nga “internal jogging” nga makaayo bisan kon kini dili tinuod. Siya misaysay nga kini magdoble sa gikusgon sa pitik sa kasingkasing sulod sa tulo ngadto lima ka minutos ug magaehersisyo sa kaunoran sa dughan, nawong, abaga, tiyan, ug bagulbagol. Si Fry nag-angkon nga ang kusog nga katawa mopakunhod sa tensiyon sa kaunoran ug motabang sa lawas sa pagpagawas sa daghang natigom nga carbon dioxide. Ang ubang segundaryong maayong mga epekto giingong nagaapil sa pagpalihok sa sistema nerbiyos, pagpatay sa sakit pinaagi sa pagpagawas sa endorphins (ang kinaiyanhong tigpatay sa sakit sa lawas), ug pagpahait sa mga palakaw sa utok. “Makabaton ka gayod ug dakong ehersisyo gikan niana,” matud ni Fry.
Kape ang Sad-an?
Ang pangangkon nga ang pag-inom ug kape mopauswag sa purohang makabatog sakit sa kasingkasing ginahagit ni Dr. Katsuhiko Yano sa Programa sa Kasingkasing sa Honolulu. Ang panukiduki naglangkit sa 15-anyos nga pagtuon sa 7,194 ka Hapones, nga 6,055 kanila maoy palainom ug kape. Sumala kang Yano, ang miuswag nga pag-inom ug kape angay untang nagpauswag sa riyesgo sa sakit sa kasingkasing. Ugaling, ang mga tigdukiduki sa programa nakadiskobre nga dihang gitagad ang ubang hinungdan, sama sa pagtabako, ang koneksiyon tali sa mga sakit sa kasingkasing ug pag-inom ug kape nahanaw. Ang mga tigdukiduki mihinapos nga ang sakit sa kasingkasing taliwala sa pila ka gustog kape mahimong mao ang resulta sa ilang pagtabako, dili sa ilang pag-inom ug kape.
Gibanhaw ang Karaang Pormula
Ang Pranses nga kemiko si Joseph Davidovits nag-angkon nga iyang naila ang mga ingredienteng gigamit sa karaang mga Ehiptohanon sa sangkap sa semento nga naglungtad sa kaliboan ka katuigan, nagtaho ang The Wall Street Journal. Ang mga kinaiya sa pagtapot niining karaang semento nagtipig sa mga piramide sa Ehipto nga tibuok, nag-ingon ang arkeologong si Margie Morris. Kon itandi, ang modernong sementong Portland, tingali molahutay sa dili mokapin sa 200 ka tuig. Si Margie Morris mipatin-aw nga pinaagi sa paggamit sa sinagol sa natron (sodium carbonate) ug sa apog, ang mga Ehiptohanon nakagamag caustic soda nga ilang gisagol sa silicate nga minerales nga namina sa Desyertong Sinai ug sa tugob-aluminum nga linundag gikan sa Subang Nilo. Ang pagdugang sa ubang ingrediente, sama sa arsenic nga minerales, nagpatunghag semento nga daling mahulma ug magtapot tungod sa molekular nga mga bugkos sa paagi nga susama sa paggama sa kinaiyahan sa mga bukog. Ang modernong bersiyon sa karaang semento gigama sa usa ka kompaniya nga nagtuong ang daling-mahulma, dugay-molungtad nga mga kinaiya magmapuslanon sa modernong mga paggamit.