Pagpaniid sa Kalibotan
Pagkamasupakon sa mga Matinuohon
Sumala sa usa ka surbing gihimo sa National Catholic Reporter, daghang Katoliko nagtuo nga dili kinahanglang mosunod sa opisyal nga mga pagtulon-an sa iglesya aron mahimong maayong Katoliko. Pananglitan, 70 porsiento niadtong gisurbi nagtuo nga sila mahimong maayong mga Katoliko bisag dili mosimba sa ma-Dominggo. Ug 66 porsiento mibati nga ang pagkamaayong Katoliko wala mag-obligar kanila sa pagsunod sa pagtulon-an sa iglesya bahin sa pagpugong sa panganak, samtang gibati sa 57 porsiento nga ang pagkamasinugtanon bahin sa diborsiyo ug pagminyo pag-usab dili kinahanglanon. Bisan pag 55 porsiento nag-angkon nga sila dili gayod mobiya sa iglesya, 13 porsiento lamang ang nag-ingon nga kini mao ang labing hinungdanong bahin sa ilang kinabuhi.
Gikabalak-ang Dagat
Gitaho sa Sobyet nga mga siyentipiko nga ang Aral nga dagat, nga niadto mao ang ikaupat kinadak-ang dagat sa kalibotan, nagakagamay sa makapakurat nga gikusgon tungod sa pagpasimang sa tubig gikan sa mga sangang-suba alang sa irigasyon. Sumala sa presenteng nahipos nga mga kasayoran, ang lanaw miunlod ug 13 metros sulod sa miaging 28 ka tuig. Halos katunga sa 70,400 kilometro kuwadradong gilapdon sa tubig ang nawala. Ingong sangpotanan, kini karon giranggong ikaunom taliwala sa mga lanaw sa kalibotan. Sumala sa National Geographic, “kawhaan ka espisyeng isda . . . ang napuo” tungod sa miuswag nga pagkaparat sa tubig, nga nagdaot sa industriya sa pangisda nga sa nangagi nagpatrabahog 60,000 ka tawo. Bisan pag gitun-an ang mga paagi sa pagbalit-ad sa pag-us-os sa dagat, ang kahimtang gidahom nga mograbe sa sunod nga siglo.
Sakit sa Musikero
Ang usa ka pagtuon sa walo ka dagkong orkestra sa tulo ka kontinente nagpadayag nga kapig 50 porsiento sa mga musikero nagaantos sa gitawag sakit sa musikero. Ang sakit nalangkoban sa grabeng kaul-ol sa kaunoran ug lutahan sa mga bukton sa mga manunugtog ug instrumentong de-kuwerdas ug sa humok nga lingagngag o kaunoran sa tunlan niadtong nagatugtog sa mga instrumentong de-aire. Ang pangunang simtoma mao ang kaul-ol nga grabe kaayo nga mahigmata ang musikero sa magabii. Ang ubang mga simtoma nagaapil sa kabug-at, pamikog, kawalay-umoy o nagatusok nga panakit sa bukton. Ang sakit makapahinabog dakong pagkawala sa kaliksi, kaabtik, ug katukma, nga mosangpot sa usa ka sukod sa mental nga depresyon. Sumala sa Italyanhong medikal nga magasing Doctor, ang tambal anaa sa pagkunhod sa kahago nga gikinahanglan sa paggamit sa instrumento pinaagi sa maayong-pagkabagay nga teknik sa pagtugtog.
Katulog Alang sa Maayong Panglawas
Tinuod ba nga ang pagbatog dakong pahulay motabang sa lawas sa pagpukgo sa sakit? Ang mga siyentipiko nagaingong oo! Nadiskobrehan nila ang tinong koneksiyon tali sa pangsanong sa imyunidad sa lawas ug sa hinanok nga katulog. Sumala sa American Health, ilang nakaplagan nga ang gagmitoyng mga protena nga nailhang muramyl peptides nagadasig sa labing makapahulay nga matang sa hinanok, walay-damgo nga katulog ug “makabikil sa produksiyon sa interleukin 1, usa ka pasikaranang kasangkapan sa sistemang pangdepensa sa lawas.” Ang tigdukiduking si Dr. James M. Krueger nagtuo nga “ang katulog basin modulag usa ka bahin sa paagi sa pagkaayo, bisan kon kana pagkanaulian gikan sa kalihokan sa adlaw o sa sakit.”
Mga Pagkamatay Samtang Nagalupad
Bisan tuod ang mga numero kadaghanan ihatag alang sa mga biktima sa nahulog nga ayroplano, gamay kaayo ang giingon mahitungod sa mga pagkamatay nga mahitabo samtang nagalupad. Bisan pa niana, ang usa ka taho nga gipatik sa JAMA (Journal of the American Medical Association) nagapaila nga sulod sa walo ka tuig nga yugto, 42 ka internasyonal nga kompaniya sa ayroplano nagrehistrog 577 ka pasahero nga namatay samtang naglupad. Kini maoy mga 72 kada tuig, usa ka aberids nga usa ka patay sa matag tulo ka milyong pasahero. Ang labing subsob nga hinungdan mopatim-aw nga mga atake sa kasingkasing. Sa mga pagkamatay nga narehistro, 66 porsiento maoy mga lalaki. Sa kadaghanang kaso (77 porsiento), kadtong namatay panahon sa usa ka paglupad walay gitahong mga suliran sa panglawas una mobiyahe. “Tungod sa ginatos ka milyong pasahero nga nagalupad kada tuig, ang aberids nga 72 ka pagkamatay matag tuig,” matud sa JAMA, “labihan ka gamay.”
Makapatay nga Trabaho
Sa bag-ong katuigan, ang pag-uma milupig sa konstruksiyon ug pagmina ingong labing makapatay nga trabaho sa Tinipong Bansa, nagtaho ang The New York Times. Ang impormasyong gitagana sa Nasodnong Konseho sa Pagkaluwas nagpakitag mga 1,600 ka hamtong nga namatay sa 1987 sa dihang sila nasakpan sa mga ngipon sa ligid sa makina sa umahan, naligsan sa traktora, o nalangkit sa ubang susamang aksidente. Ang konseho miingon nga ang susamang mga aksidente nagbilin ug abot sa 160,000 ka tawo sa umahan nga baldado. Bisan pa niana, sumala sa Times, ang maong mga numero wala mobanaag sa “300 ka batang ubos sa edad 16 nga namatay sa mga aksidenteng maylabot sa umahan o sa 23,000 nga nangasamad samtang naggamit o nagdula duol sa kasangkapan sa umahan.”
Nawala sa Dagat
Sulod sa 1988 ang mga lawas sa abot ug 7,000 ka may-sakit nga seal gibanlas sa kabaybayonan sa North Sea. Ang hinungdan sa kamatayon mao ang usa ka virus nga nagapatunghag samag-pulmonya nga mga simtoma. Ang tawo ba ang nakaingon? Kanang pangutanaha gipatungha sa pila ka siyentipiko nga nakapaniid nga ang tawo nagbubog minilyong toneladang industriyal nga biya, pamatay sa dangan, aseite, ug lapok sa basura ngadto sa North Sea kada tuig. Ingong sangpotanan, “ang mga kemikal sa industriya nga naipit sa bagang tambok sa mga seal makapaluya sa ilang mga sistema sa imyunidad, nga magbilin kanilang walay mahimo batok sa mosulod nga virus,” nagtaho ang The Economist. Ang PCBs (polychlorinated biphenyls) bisan tuod gidili sulod sa kapig dekada, nakaplagan sa tubig ug sa tambok sa mga seal. Hangtod ang mga siyentpiko makapunting sa laktud nga koneksiyon tali sa mga pagkamatay sa seal ug sa libolibong mga kemikal nga nagahugaw sa dagat, hinunoa, ang kamatuoran magapabiling “nawala sa dagat,” matud sa The Economist.
Mahal nga mga Pagtawag
Gipasiatab nga usa ka paagi sa “pagpatigom sa mga tawo ingong tambal sa kamingaw o usa ka atraksiyon sa wala-hiilhing mga kadeyt,” ang party line sa telepono nagapagiyan sa mga suki, ug ang pag-estorya dili barato. Kada adlaw libolibong tawo sa tibuok Tinipong Bansa nagadayal sa espesyal nga mga numero sa telepono nga nagakonektar kanila sa ubang tawo nga buot lamang moestorya. Takos ba kana? “Ang usa ka tawo misangpot nga may bayranan sa telepono nga $95,000,” nagtaho ang Daily News. Bisan pa niana, gilupig kana sa usa ka 18-anyos nga batan-on sa Brooklyn nga may bayranan sa telepono nga mitotal ug $152,000! Ang mga tawong naggamit sa party line gikatahong migugol ug kapin sa 23 oras matag panahon, nga nakigsulti ngadto sa ubang tagdugay-mogamit nga party-line.
Epekto sa Kusog nga Musika
Samtang ang mga ginikanan sagad nabalaka bahin sa pagpamati sa ilang mga anak sa kusog nga musika, ang mga batan-on karon nagapamatig mga pasidaan gikan sa laing tinubdan—ang mga musikero mismo. Ang rason? “Daghan ug daghang mga maglilingaw nakadiskobreng ang ilang pandungog permanenteng nadaot,” nagtaho ang magasing Time. Ang suliran mosugod sa dihang ang nagadala-sa-tingog nga mga buhok nga anaa sa sulod nga dalunggan regular nga maladlad sa kalangas nga kapin sa 100 decibel—ang mga konsiyertong rock kadaghanan mga 120. Busa, “ang balikbalik nga mga pag-atake sa taas-decibel nga musikang rock,” mipatin-aw ang Time, makapahapla sa maong mga buhok ug “mawad-an sa ilang kalubay sa permanente.” Ang usa ka eksperto sa dalunggan nag-ingon nga ang daghang oras sa pagmakmak sa musika pinaagig earphones sa stereo maoy sama nga “ang baba sa usa ka hose sa sunog gipansak sa kanal sa dalunggan.”
Ang Canada Nangayog Pasaylo
Ang makauulaw nga panid sa kasaysayan sa Canada giangkon sa Canadianhong gobyerno. Panahon sa kainit sa Gubat sa Kalibotan II, 21,000 ka Hapones nga Canadiano gibutangbutangan nga mga traidor ug gipriso sa mga kampong trabahoan, nga wala makapauli sa balay sulod sa unom o pito ka tuig. Ang usa ka editoryal sa The Toronto Star nag-ingon nga ang ilang “mga balay, mga umahan, kasangkapan, mga sakayan sa pangisda, mga kotse ug ubang propiedad giilog ug gibaligya sa tipik sa ilang bili, nga ang halin gigamit sa pagbayad sa ilang pagkapriso.” Tapos sa Gubat sa Kalibotan II, ang mga inhustisya nagpadayon. Sa 1946 mga 2,000 ka Canadiano gipalagpot tungod lang kay Hapones ug kagikan. Ang Primer Ministro si Mulroney mipahayag nga aron “sa pagtul-id sa mga butang,” ang Canadianhong Parliamento sa publiko nangayog pasaylo tungod sa maong mga inhustisya ug mohatag sa matag usa ka buhi pang lungsoranon ug $21,000 ingong bayad.