Mga Batan-on Nangutana. . .

Sa Unsang Paagi Makombinsi Ko ang Akong mga Ginikanan nga Ako Andam na sa Pagmaneho?

Nakapasar ka! Oh, tinuod nga ginerbiyos ka. Ug ang dakog lawas nga polis nga nag-eksamin nimo wala gayod mokatawa. Bisan pa, namaiobra nimo ang awto sa imong papa pinaagi sa pagsunod sa gipabuhat nimo ug nakaparking niana samag propesyonal. Oo, ikaw karon maoy usa na ka magarbohong tigkupot ug lisensiya sa pagmaneho!

Apan, ang imong ginikanan daw wala malipay uban nimo. Sa dihang imong gihangyo ang imong papa nga tugotan ka sa paggamit sa awto karong hinapos sa semana, ang imong nadawat mao ang hanap nga tubag nga, “Hunahunaon pa nako kana.” Ug sa gipugos mo siya sa pagtubag, siya miingon, “Dili!”

“Dili kana makataronganon!” hayan moingon ka. “Duna na akoy lisensiya!”

UBAN nianang bag-ong lisensiya sa pagmaneho nga maayong pagkahipos diha sa imong pitaka, ang imong damgo sa pagmaneho sa awto sa pamilya daw hapit nang matuman. Apan sa dihang ang imong mga ginikanan daw wala malipay sa maong palaabuton, kini makahugno. Sumala sa gipahayag niana sa karaang sanglitanan: “Ang paglaom nga makulangan makapadaot sa kasingkasing, apan kon ang pangandoy matuman kana maoy usa ka kahoy sa kinabuhi.” (Proverbio 13:12) Sa unsang paagi imong makombinsi ang imong mga ginikanan nga ikaw andam na sa pagmaneho?

Ang Punto de Vista sa Imong mga Ginikanan

Ang pagkabaton ug lisensiya sa pagmaneho maoy usa ka butang nga angay kalipayan. Apan ang pagmaneho dili usa ka katungod. Kini maoy usa ka pribilehiyo, ilalom sa paghukom dili lamang sa lokal nga mga awtoridad kondili sa imong mga ginikanan usab. Ug hayan ang imong mga ginikanan nahadlok nga ikaw mahimong laing kaihapan sa katalagman sa haywey. Miingon ang usa ka inahan: “Sa miaging semana nakapasar ang akong anak nga lalaki sa iyang eksamin sa pagmaneho. Sukad niadto, dili na ako makatulog. Kagahapon, siya ang nagmaneho sa akong awto sa unang higayon. Kadto mao ang labing taas nga pagmaneho sa akong kinabuhi.”

Ang pinansiyal nga mga kabalaka mosulod usab sa hulagway. Awtomatikong pasakaan sa mga kompaniya sa seguro sa awto ang bayranan sa dihang idugang ang usa ka tin-edyer sa listahan sa mga tigmaneho sa pamilya. Laing tigmaneho nagkahulogan ug dugang kadaot sa awto—ug dugang mga ayohonon. Ug samtang ang imong panglawas ug pagkaluwas maoy pangunang ginakabalak-an sa imong mga ginikanan, ang paghunahunag pagkabangga sa sinaw bag-ong tapalodo sa awto sa walay duhaduha motungha sa ilang hunahuna.

Ipamatuod nga Matinumanon sa Gamayng mga Butang

Ang prinsipyo nga gikutlo ni Jesu-Kristo angay: “Ang tawo nga kasaligan sa gamay nga butang kasaligan usab sa dako, ug ang tawo nga malimbongon sa gamay nga butang malimbongon usab sa dako.” (Lucas 16:10) Ang The Family Handbook of Adolescence nagsulti sa mga ginikanan: “Ang labing maayong timaan sa pagkaresponsable sa pagmaneho mao ang kaagi sa batan-on sa pagkaresponsable sa ubang mga butang. Kon ang tin-edyer kapiyalan nga mosunod sa mga balaod ug sa katibuk-an kasaligan, malagmit nga kining batasana maoy mokontrolar sa iyang kagawian samtang nagamaneho.” Busa sa dili ka pa magmulo nga ‘buot kang mogamit sa awto sa Sabado sa gabii,’ pangutan-a ang imong kaugalingon kon diin kutob nga ikaw nakahimog rekord sa atubangan sa imong mga ginikanan nga ikaw kapiyalan ug kasaligan.

Pananglitan, unsang matanga sa mga grado sa tunghaan ang imong nakuha? Daw walay koneksiyon ang pagkapasar sa matematika ug sa pagkakuha sa mga yawi sa awto. Apan kon dili seryoso ang imong paglantaw sa tunghaan, may katarongan ba nga maghunahuna ang imong ginikanan nga seryoso ka sa pagsunod sa mga balaod sa trapiko? Palandonga, usab, ang gisugo kanimong buluhaton sa balay. Kon dili ka masaligan sa imong mga ginikanan sa pagpagawas sa basura sa hustong panahon, makasalig ba sila kanimo nga mopauli sa hustong panahon gikan sa usa ka ekskursiyon diha sa ilang awto? Ug komosta ang imong lawak? Kon ang imong mama dili makakita sa salog tungod kay nagpasad ang imong mga besti, ganahan ba siya sa pagpamaneho kanimo sa iyang limpiyo kaayong awto?

Kon unsa ikaw ka mahunahunaon sa kaluwasan bahin sa gamayng mga butang dunay kalabotan usab sa imong paggamit sa awto sa pamilya. Kon ikaw arisgado sa skateboard, sa bisikleta, o sa basketbolan, magpalandong una ang imong ginikanan sa dili ka pa piyalan sa gamhanang instrumento sa kamatayon. Oo, hayan nagkinahanglan kag mga kausaban sa dili pa magpalandong ang imong ginikanan sa paghatag kanimo sa yawi sa awto.

Ang Suko nga mga Tigmaneho

Nagkanayon ang librong Licensed to Kill: “Gikan sa luyo sa manibela sa . . . awto ginapagawas sa uban ang labing mangil-ad nga emosyon sa tawo—kasuko, pagkawalay-pailob, pagkawalay-konsiderasyon ug pagkadalo, sa paghisgot ug pipila. . . . Mopatim-aw nga sa dihang ang usa anaa sa likod sa manibela sa iyang awto, siya mobati nga siya daw libre na batok sa kadaot, ug busa libre sa pagpahungaw sa nakulong nga kasuko ug mga kapakyasan nga walay pagkabalaka sa balos.”

Kasagaran, hinunoa, ang sukong mga tigmaneho makaatubang ug mga balos—sa porma sa nangabaling mga paa, pagkasamad sa nawong, pagkabali ug pagkagupok sa mga bukog, ug usahay kamatayon. Nan, unsay imong reaksiyon sa dihang obertikan ka sa ubang drayber, o kaha sigehan kag busina, o hinay kaayong mopadagan sa dihang ikaw nagdali? Ang mga Kristohanon gisugo sa “pagsul-ob sa bag-ong personalidad.” Kini nagkahulogan sa “pagkuha sa tanang kayugot ug kapungot ug kasuko ug singkahay ug pagtampalas.”—Efeso 4:24, 31.

Apan kon sapoton ka o magpakitag kawalay-pailob, ang imong mga ginikanan tukmang mahadlok nga imong ipahungaw ang maong mga pagbati diha sa dalan.

Pagbansay sa Imong Katakos sa Pagmaneho

Si Dr. Robert B. McCall nangutana sa mga ginikanan: “Komportable ka ba sa katakos, tinamdan, gikusgon sa pagpadagan, pagkamadepensahon, ug sa pagpangarisgo sa [imong tin-edyer]?” Daghang mga ginikanan dili komportable.

Busa kinahanglang imong bansayon ang imong mga katakos sa pagmaneho gawas pa sa pagtuon kon unsaon sa pagparking nga ambihas. Kon aduna, seryoso ba nimong gitagad ang pagbansay sa pagmaneho nga gitanyag diha sa tunghaan? Kinahanglang mahibalo ka sa mga balaod sa dalan—dili lang magdalidali sa pagtuon aron makapasar sa eksamin. Hinumdomi, nga sama nga mabansay ang gahom sa salabotan “pinaagi sa paggamit,” sa ingon ang abilidad sa pagmaneho mabansay usab pinaagi sa eksperyensiya. (Hebreohanon 5:14) “Pagbansay, pagbansay, pagbansay,” mitambag ang propesyonal nga tigmanehong si Lyn St. James diha sa magasing Seventeen. “Hatagi ang imong kaugalingon ug daghang panahon nga mobating komportable diha sa manibela.”

Ang uban mitambag nga nagkainahanglan ang tin-edyer ug unom ka bulan sa eksperyensiya sa pagmaneho sa dili pa mokuhag walay-restriksiyong lisensiya. Gawas pa, dunay lapad nga natad sa katakos nga imong bansayon: mga pagliko, pagpadaplin, paglikay, dugang pa sa pagmaniobra diha sa dalang danlog, ug sa pagtungas, ug sa pagpadagan diha sa mabagang mga trapiko. Sa magkahanas ka ingong tigmaneho, mas modako ang pagsalig sa imong ginikanan nimo.

Ang imong mga ginikanan makadayeg nimo kon mopakita ka nga mahunahunaon sa kaluwasan. Bisan pa nga imong hunahunaon ang bakos alang sa kaluwasan nga makabalda, ang pipila miingon nga kini makakunhod sa kapeligrohang mamatay sa aksidente nga 50 porsiento. Maalamon usab ang paghimog rotinang mga listahan aron malikayan ang aksidente (mga salamin, ligid nga kulang sa hangin, sa mga trangka, mga pag-agas sa pluwido, ug uban pa) sa dili pa magpaandar.

“Mahimo Bang Makagamit Ko sa Imong Awto Karong Gabii, Pa”?

Kon nakapamatuod ka nga maayo kang tigmaneho, ang imong mga ginikanan (tingali magpanuko) mopagamit kanimo sa awto. Apan, ang maong paggamit hinunoa, limitado—sa labing menos sa sinugdan. Alang sa usa ka butang, ang imong mga ginikanan nagkinahanglan usab ug transportasyon, ug ikaw dili makalaom nga ilang isibog ang ilang mga plano aron masunod ang imong hangyo.

Nagadepende usab kinig dako sa imong pag-atiman sa imong bag-ong napalgang kagawasan. Ang pagdalag balik sa awto sa pamilya nga basiyo na ang tangke sa gasolina o nagpasad sa salog ang mga lata sa ilimnon ug mga bulseta maoy seguradong paagi nga mawad-an kag mga pribilehiyo sa pagmaneho. Ang imong mga ginikanan hayan gusto nga ispisipikong (isulat kon gikinahanglan) ang mga kondisyon sa paggamit sa awto. Sa imong bahin, tingali mosugot ka sa paghugas ug sa pagpasinaw sa awto, sa pagpuno sa tangke ug gasolina, ug sa pagsusi sa mga ligid ug sa lebel sa pluwido baylo sa paggamit sa awto sa usa ka gabii. Kon ikaw dunay trabaho human sa klase, makatanyag ka sa pagbayad sa seguro sa awto o sa ubang mga galastohan sa awto.

Nahibalo nga ginahukman sa Bibliya ang “pinatuyangan” nga anak nga babaye ug lalaki, ang imong mga ginikanan sa tukma gustong masayod kon asa ikaw moadto, uban kang kinsa, ug kanus-a ka mopauli. (Proverbio 29:15) Gawas pa, ang lisensiya sa pagmaneho dili usa ka lisensiya nga magsinipat o magtinonto sa kaatbang sa sekso. Busa magmatinuoron sa imong mga ginikanan, ipakita kanila nga wala kay gitago. Ug sa dihang mouyon ka nga mopauli sa gikasabotang oras, tumana ang imong pulong. (Mateo 5:37) Layo kaayo kinig maabot sa pagtino nga ikaw makahulam pag-usab sa awto.

Hinunoa, hinumdomi: Ikaw dunay responsabilidad sa atubangan sa imong mga ginikanan ug sa Diyos sa pagsunod sa mga balaod sa trapiko. (Roma 13:1-5) Labing hinungdanon, ikaw dunay responsabilidad sa pagpakitag pagtahod sa kinabuhi—imong kinabuhi ug sa uban. (Salmo 36:9; 55:23) Busa dag-a ang pangagda sa pagpahambog o sa paghimog binuang nga pangarisgo. Ayaw gayod isagol ang pag-inom ug ang pagmaneho.a Pagmaneho sa responsabli, maayog panimuot, luwas nga paagi—ug hayan ang imong mga ginikanan malipay sa paghatag nimo sa makataronganong paggamit sa awto sa pamilya!

[Mga footnote]

[Mga Letrato sa panid 23]

Iuli kanunay ang awto sa imong ginikanan nga maayog kondisyon