Ang Holocaust Mga Biktima o mga Martir?

NGANONG maghimog kalainan tali sa mga biktima ug mga martir? Tungod kay ang tanang nag-antos ingong sangputanan sa Holocaust maoy mga biktima, apan diyutay lamang ang mga martir sa tukmang paggamit o kahulugan sa maong pulong. Unsa ang kalainan?

Ang biktima mao kadtong “usa kinsa gipatay o gisakit o gipaantos sa lain.” Ang mga biktima kasagarang walay kapilian.

Ang martir mao kadtong “usa kinsa mipili nga mamatay kay sa pagsalikway sa iyang relihiyosong prinsipyo” o “usa nga nagasakripisyo sa usa ka hinungdanong butang aron ipadayon ang iyang pagtuo, baroganan, o prinsipyo.” (The American Heritage Dictionary of the English Language) Busa, ang biktima kasagarang dili-kinabubut-on, samtang ang martir maoy kinabubut-on.

Tulo ka Matang ang mga Biktima

Sa komperensiya sa mga dili-Hudiyong mga biktima sa mga Nazi, si Dr. Gordon Zahn, sa Unibersidad sa Massachusetts, mihatag kahulugan sa mga biktima sa mga Nazi ubos sa tulo ka mga ulohan: (1) kadtong kinsa nag-antos kon unsa sila—mga Hudiyo, Slaviko, Gypsies; (2) kadtong kinsa nag-antos sumala sa ilang binuhatan—mga homoseksuwal, politikal nga mga aktibista, ug mga masukihon; (3) ug kadtong kinsa nag-antos tungod sa butang nga ilang gidumiliang buhaton—boluntaryo nga misupak tungod sa ilang mga konsensiya, mga Saksi ni Jehova, ug uban pa.

Minilyon sa mga Hudiyong nag-antos ug namatay tungod lamang kay sila mga Hudiyong kaliwat. Kon kaha sila mga Ortodukso o ateyistang mga Hudiyo kini wala panumbalinga sa mga sumusunod ni Hitler. Sila gihukman ngadto sa “katapusang solusyon,” o pagpuo, sumala sa pagtawag sa paagi ni Hitler sa pagpapha sa tanang Hudiyo sa Uropa. Ingon man usab, ang mga Slaviko, kinsa ingong krusada ni Hitler nga ang kadaghanan mga Polako, mga Ruso, ug mga Ukrayanhon, gihukman tungod sa ilang pagka Slaviko, ‘ang ubos nga rasa’ kon itandi sa “supremong” Aryan.

Apan ang kaso sa mga Saksi ni Jehova sa Uropa maoy lahi. Sila gikan sa nagkalainlaing mga nasyonalidad apan nasaypan ingong pasipista o supak sa gubat nga hulga sa pamunoang Sosyalistang Nasyonal sa Alemanya tungod sa ilang Kristohanong neutralidad ug pagdumili nga malangkit sa gubat sa bisan unsang nasod. Gitawag sila ni Hitler ingong mga ‘kaliwatang pagahanawon.’ Unsa ka dak-a kining maong “kaliwatana,” ug sila ba nahanaw?

“Gamayng Sekta”—Hulga sa mga Nazi

Sa gihisgotang komperensiya sa itaas, si Dr. Christine King mipakitag kamatuoran mahitungod sa mga Saksi sa Nazi Alemanya. Siya mitaho: ‘Kining gamayng sekta sa 20,000 sa populasyong 65 ka milyon, diin 20 ka milyon ang mga Romano Katoliko ug 40 ka milyon kinsa maoy mga Protestante, nakaagda sa pagtagad sa mga awtoridad sa sinugdan makapahibulong. Apan kon inyong tagdon ang ilang lig-ong koneksiyon sa Amerika, ang ilang internasyonal nga mga tinguha, ug ang ilang nasabtang simpatiya sa komunista ug Zionista nahimong dihadihang ebidensiya nga sila dili pagatugotan.’ Oo, ang mga Saksi ni Jehova dili mga Komunista ni mga Zionista apan neutral mahitungod sa politika ug rasa. Bisan pa niana, kini wala hisabti sa mga Nazi.

Ang kampanya sa mga Nazi batok sa mga Saksi nagsugod niadtong 1933 sa dihang si Hitler misugod sa pagmando. Niadtong 1934, human nga nakadawat sa mga telegrama sa protesta gikan sa mga Saksi sa tibuok kalibotan, miulbo ang kasuko ni Hitler ug mitiyabaw: “Kining kaliwatana pagahanawon sa Alemanya!” Ang paglutos sa mga Saksi midako.

Sa ilang librong Anatomy of the SS State, ni Helmut Krausnick ug Martin Broszat miingon: “Ang dugang kategoriya sa gipanalipdang mga binilanggo kinsa human niadtong 1935 mipormag dakodakong grupo sa kampo konsentrasyon maoy sa mga priso gikan sa mga membro sa Internationale Vereinigung der Ernsten Bibelforscher [Mga Saksi ni Jehova]. Ang organisasyon nabungkag sa Third Reich niadtong 1933 ug ang tanang mga propaganda sa mga Saksi ni Jehova gidili sa balaod tungod kay ang organisasyon sa kinatibuk-an giisip ingong instrumento sa pasipistang kalihokan.”

“Niadtong Pebrero 1936 ang mando gipagawas nga ang tanang unang mga pangulo sa Internationale Bibelforschervereinigung (IBV) [Mga Saksi ni Jehova] kinahanglang mailalom sa mapanalipdanong pagdakop sa ‘duha ka bulan’. Sa tungatunga sa Mayo 1937 gihimo ang dugang tikang. Ang Gestapo mimando nga: Bisan kinsang mopadayon sa bisan unsang dagway sa mga tumong sa ilegal nga IBV o paghiusa sa iyang mga sumusunod kinahanglang dakpon ug dihadiha dalhon ngadto sa mga korte aron isyuhan sa hukmanan ug sugo sa pagdakop.” Sa daghang kaso kining “mapanalipdanong pagdakop” miresultag pagbalhin sa kampo konsentrasyon.

Ang mga awtor usab miingon: “Niadtong 1937/8 ang gidaghanon sa mga priso sa Dachau maoy mga politikanhong mga binilanggo samtang sa Sachsenhausen bisan niadtong mga adlawa adunay samang gidaghanon sa gitawag nga anti-sosyal nga mga elemento, mga homoseksuwal, mga Saksi ni Jehova ug naandang mga kriminal.”

Gubat Kalibutan II ug ang Neutralidad

Misamot ang kahimtang sa mga Saksi niadtong 1939 sa dihang mibuto ang gubat tali sa Alemanya ug sa mga Alyado, ang Britanya ug Pransiya. Unsay nahitabo?

Ang bayente-tres anyos nga si August Dickmann nga gikan sa Dinslaken usa sa 600 ka mga Saksi nga didto sa Sachsenhausen niadtong 1939.a Sa dihang mibuto ang gubat niadtong Septiyembre, ang komander sa kampo nga si Baranowsky nakakitag kahigayonan nga bungkagon ang kabubut-on sa mga Saksi. Si August midumili sa pagsulod aron mahimong sundalo, ug si Baranowsky mihangyog permiso gikan kang Himmler aron patyon ang batan-ong Dickmann sa atubangan sa tanang priso sa kampo. Siya kombinsido nga ang mga Saksi mosalikway sa ilang pagtuo kon ilang masaksihan ang maong pagpatay. Si Dickmann gipusil sa likod sa tulo ka SS ug unya sa katapusan gipusil siya sa ulo sa usa ka opisyal sa SS.

Si Gustav Auschner, ang usa sa mga nakasaksi, mitaho sa ulahi: “Gipusil nila si Dickmann ug miingon kanamong patyon kaming tanan kon dili kami mopirma sa deklarasyon nga isalikway ang among pagtuo. Kami dalhon ngadto sa kinalot nga bangag 30 o 40 sa matag panahon, ug sila mopusil kanamong tanan. Sa sunod adlaw, ang SS midala kanamog nota aron pirmahan tagsatagsa o kaha patyon kon kami dili mopirma. Imong makita ang ilang masulob-ong mga nawong nga milakaw nga walay usang signatura gikan kanamo. Sila naglaom nga kami ilang mahadlok sa publikong pagpatay. Apan kami adunay dakong kahadlok nga dili mapahimut-an si Jehova kay sa ilang mga bala. Wala na sila mopatay kanamo diha sa publiko.”

Ang samang kahimtang nahitabo sa kampo sa Buchenwald niadtong Septiyembre 6, 1939. Ang opisyal sa Nazi nga si Rödl miingon sa mga Saksi: “Ang bisan kinsa sa inyo nga modumili sa pagpakig-away batok sa Pransiya o Inglaterra, ang tanan kaninyo kinahanglang mamatay!” Kadto maoy panahon sa pagsulay. Adunay duha ka kompaniya sa armadong SS ang naghulat diha sa balay-hulatanan. Apan, “walay usa sa mga Saksi ni Jehova ang mitubag sa pangawhag sa opisyal nga makig-away dapig sa Alemanya. Dihay diyutay nga kahilom, ug dayon kalit nga mando: ‘Iisa ang mga kamot! Kuhaa ang mga sulod sa bulsa!’” mitaho si Eugen Kogon sa The Theory and Practice of Hell. Sila ba gipusil? Wala, sila gidagmalan ug gikawatan sa mga SS ug dayon gidistino sa makahahadlok nga trabaho sa quarry. Sila usab gihikawan sa pagpatambal sa ospital.

Si Dr. King, nga gikutlo sa dili pa dugay, mipatin-aw: ‘Apan makaiikag, para sa mga Nazi, ang mga Saksi usab dili mahanaw. Kon sila pig-otan mas ilabina silang molig-on, nga mahisamag mga diamante nga lig-ong molahutay. Sila gilantad ni Hitler sa eschatological nga gubat, ug ilang gihuptan ang ilang pagtuo. Uban sa ilang pulang triyanggulo (ilhanan sa bukton) miporma silag lig-ong mga grupo diha sa mga kampo; ang ilang kasinatian maoy bililhong butang niadtong tanan nga motuon sa kaluwasan ubos sa malisud nga kahimtang. Tungod kay sila milahutay.’

Ang naluwas sa Auschwitz nga si Anna Pawełczyńska misulat sa iyang librong Values and Violence in Auschwitz: “Sa gidak-on sa komunidad sa Auschwitz, ang mga Saksi ni Jehova milangkob lamang sa gamay, halos dimamatikdang grupo . . . Apan, ang ilang [pulang] triyanggulo nga ilhanan tin-awng nagpakita nga ang ilang diyutayng gidaghanon wala magpaila sa aktuwal nga kalig-on sa maong grupo. Kining diyutay nga grupo sa mga binilanggo maoy solidong idiyolohikal nga puwersa ug midaug sa ilang gubat batok sa Nazismo. Ang Alemang pundok niining maong sekta maoy gamay nga isla lamang sa malahutayong pagsukol nga naglungtad sa kinatung-an sa usa ka teroristang nasod, ug nianang maisogong espiritu usab sila nagalihok sa kampo sa Auschwitz.” Siya midugang: “Ang matag-usa nahibalo nga walay Saksi ni Jehova ang mosunod sa mando nga supak sa iyang relihiyosong hunahuna ug pagtuo.”

Ang labing inilang pananglitan niining bahina mao ang pamilyang Kusserow nga gikan sa Bad Lippspringe sa Alemanya. Si Franz ug Hilda adunay dakong pamilya sa 11 ka mga anak, 6 ang mga lalaki ug 5 ang mga babaye. Ubos sa pagmandong Nazi, 12 ka membro sa pamilyang 13 ang gisilotan sa 65 ka tuig sa pagkabilanggo ug sa mga kampo konsentrasyon. Niadtong 1940, sa edad nga 25, si Wilhelm gipatay ingong kinabubut-ong misupak sa gubat. Duha ka tuig sa ulahi ang iyang igsoong si Wolfgang, nga adunay panuigong 20, gipunggotan sa Brandenburg nga prisohan sa samang katarungan. Niadtong 1946, sa panuigong 28, ang igsoong Karl-Heinz namatay sa tesis human nga gipauling masakiton gikan sa Dachau. Ang mga ginikanan ug ang mga batang babaye ang tanan nagsilbig sentensiya sa bilanggoan ug sa mga kampo konsentrasyon. (Sa detalyadong asoy niining talagsaong pamilya ingong mga martir, tan-awa ang The Watchtower sa Septiyembre 1, 1985, mga panid 10-15.)

Si Eugen Kogon mikomento sa iyang librong The Theory and Practice of Hell: “Ang usa dili makalikay sa paghunahuna nga, sa sikolohikal nga pagkasulti, ang mga SS dili arang makatumbas sa hagit nga gitanyag kanila sa mga Saksi ni Jehova.”

Kon kining gamayng grupo sa Kristohanong mga Saksi, pinasukad sa ilang mga pagtuo sa Bibliya, nakabarog kang Hitler, ang usa angayng mangutana, nganong ang minilyong mga Protestante ug mga Katoliko napakyas niining bahina? Hain man ang tin-aw, tinong pagpangulo ug paggiya sa Kristohanong mga prinsipyo nga makapugong unta sa 60 ka milyong mga Aleman sa pagsuportar sa Nazismo? (Tan-awa ang Kahon sa panid 13.)

Unsay Mipalahutay Kanila?

Sa iyang librong The Drowned and the Saved, si Primo Levi miingon: “Ang kabudlay sa matag-adlaw nga pagkinabuhi [sa mga kampo konsentrasyon], ang [relihiyoso ug politikanhong] mga magtutuo nagkinabuhing maayo . . . ang tanan samang naghupot sa makaluwas nga puwersa sa ilang pagtuo.”

Siya midugang: “Ang ilang uniberso haluag kaysa atoa, mas sangkad ang luna ug ang panahon, ug labaw sa tanan mas salabtunon: sila adunay . . . kaugmaong milenyo . . . usa ka dapit sa langit o yuta diin ang hustisya ug kaluoy midaug, o modaug sa tingali halayo apan siguradong palaabuton.”

Ang dili mabaling pagtuo sa mga Saksi ni Jehova sa umaabot nga Milenyo gipasundayag ug maayo sa mosunod nga mga sulat gikan sa Alemang mga Saksi nga gisilotan sa kamatayon:

“Akong minahal nga igsoon, bayaw nga babaye, mga ginikanan, ug apil ang tanang mga igsoon,

“Ako angayng mosulat kaninyo sa masakit nga balita nga sa dihang inyong madawat kining sulata ako patay na. Palihog ayaw kamo kaguol pag-ayo. Hinumdomi kini usa ka sayon nga butang lamang para sa atong Labing-Gamhanang Diyos nga banhawon ako gikan sa kamatayon. . . . Hibalui nga gusto ko siyang alagaran bisan pa sa akong kahuyang ug ako bug-os nga kombinsido nga siya uban kanako hangtod sa katapusan. Akong gisalig ang akong kaugalingon diha kaniya. . . . Ug karon, akong minahal nga inahan ug amahan, pasalamatan ko kamo sa tanan ninyong mga maayong butang nga gibuhat ninyo kanako. . . . Hinaut si Jehova magabalus kaninyo niining tanan.

“(Pinirmahan) Ludwig Cyranek”

Si Ludwig Cyranek gipatay sa Dresden tungod sa pagkahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.

Si Johannes Harms, human nga siya gisilotan sa kamatayon pinaagig guillotine, gihatagan ug pito ka higayon aron molimud ingong usa ka Saksi. Sa dihang hapit na siya patya niadtong 1940, gipadala niya kining sulata ngadto sa iyang amahang si Martin, kinsa usab nabilanggo tungod sa pagkahimong Saksi.

“Akong minahal nga amahan,

“Kita aduna pay tulo ka semana hangtod karong Disyembre 3, ang adlaw diin nagkakitaay kita sa usag-usa duha na ka tuig kanhi alang sa katapusang panahon. Akong makita gihapon ang imong mahigugmaong pahiyom sa dihang nagtrabaho ka sa silong sa bilangguan ug samtang ako naglakaw sa tugkaran sa gawas sa bilangguan.

“Akong gilantaw kang mapasigarbuhon niining panahona ug uban usab sa kahingangha sa paagi sa imong pagdala sa maong palas-anon sa pagkamatinumanon sa Ginoo. Ug karon, ako usab, gihatagan ug kahigayonan nga ipakita ang akong pagkamatinumanon sa Ginoo hangtod sa kamatayon, oo, pagkamatinumanon nga dili lamang hangtod sa kamatayon, apan bisan ngadto sa kamatayon.

“Ang akong sentensiya sa kamatayon gipahibalo na ug ako karon gikadinahan adlaw ug gabii—ang mga lakra (sa papel) gikan sa gapos sa akong mga kamot—apan wala pa ako bug-os makadaug. . . . Ako aduna pay kahigayonan nga luwason ang akong yutan-ong kinabuhi, apan niining bahina lamang mahanaw ang akong tinuod nga kinabuhi.

“Kon ikaw hinigugma kong amahan, makabalik pag-usab sa balay, paninguhaa nga atimanon ang akong pinanggang Lieschen [iyang asawa], kay malisud unya para kaniya, nga mahibalo nga ang iyang hinigugma dili na mahibalik. Ako nahibalo nga imong buhaton kini ug ako nagpasalamat nang daan niini. Hinigugma kong amahan, sa espiritu ako magaingon kanimo, magpabilin kang matinumanon, ingon sa akong gipaningkamutang buhaton, ug unya kita magkakitaay pag-usab. Ako maghunahuna kanimo hangtod sa katapusan.

“Imong anak Johannes.”

Kini duha lamang sa ginatos ka mga martir, nga mga Saksi ni Jehova, kinsa namatay tungod kay mipabili sa ilang mga konsensiya diha sa daotang pamunoan. Ang bug-os nga kasaysayan sa ilang hiniusang pagkamartir mokabat sa daghang mga basahon.b

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 13]

Ang mga Saksi ni Jehova Maoy mga Biktima ni Hitler

Gikan sa “The New York Times,” Mayo 14, 1985

Para sa Editor:

Kami maoy mga Aleman, ang akong asawa ug ako, migugol ug 17 ka mga katuigan sa mga kampong konsentrasyon sa Nazi. Ako didto sa Dachau ug Mauthausen, ug ang akong asawa nga si Gertrud, didto sa Ravensbrück. Kami kauban sa linibong dili-Hudiyong Aleman kinsa nag-antos tungod sa pagbuhat sa gipakyas nga pagabuhaton sa mga kriminal sa Nazi—kami maoy kinabubut-ong misupak sa mapugsanong idolatriya ug militarismo ni Hitler. Samtang linibo kanamo ang naluwas sa mga kampo, daghan usab ang wala.

Ang imong bag-ong mga sulat nga naghisgot mahitungod sa ordinaryong mga Aleman kinsa nag-antos ubos sa pagmandong Nazi ni Hitler (ni Sabina Lietzmann, Abril 25, ug Anna E. Reisgies, Abril 30) nakadasig kanako sa paghisgot sa usa ka minoriyang grupo, nga kasagaran wala tagda, nga ginalutos nga mabangison sa Gestapo. Sila gitawag ingong Ernste Bibelforscher (Earnest Bible Students) o Jehovas Zeugen (mga Saksi ni Jehova).

Sa dihang si Hitler misugod sa pagmando niadtong 1933, siya misugod usab sa sistematikong paglutos sa mga Saksi ni Jehova tungod sa ilang neutral nga baroganan sa politika ug gubat. Ingong resulta, linibo sa mga Saksing Aleman, kinsa kadaghanan akong mga higala, dili lamang mga biktima sa Holocaust apan usab maoy mga martir. Nganong adunay malipatong kalainan? Tungod kay kami makabiya unta sa mga kampo konsentrasyon sa bisan unsang panahon kon kami mopirma sa usa ka papel nga magsalikway sa among relihiyosong pagtuo.

Duha ka mugbong pananglitan nagpakita kon unsang matanga sa espiritu nga midilaab sa dughan sa pipila ka mga Aleman nga misupak sa Hitlerismo. Si Wilhelm Kusserow, adunay panuigong 25, gikan sa Bad Lippspringe, gipusil niadtong Abril 27, 1940, tungod kay siya midumili sa pag-alagad sa kasundalohan ni Hitler.

Duha ka tuig sa ulahi, ang igsoong lalaki ni Wilhelm nga si Wolfgang, gipunggotan sa ulo sa prisohan sa Brandenburg sa samang katarungan. Sa hunahuna ni Hitler ang pagpusil maoy halangdon nga buhat batok niadtong kinsa kinabubut-ong misupak kaniya. Si Wolfgang maoy 20 anyos lamang.

Ako makatug-an kaninyo sa ginatos ka mga lalaki ug babaye nga Aleman kinsa miantos sa samang pag-antos tungod, sa ngalan sa Diyos, sila mipabilin nga mibarog batok sa mga pagpanglupig. Nganong pipila lamang ka libo ang mibarog inay kay sa minilyong adunay prinsipyong Aleman, kini maoy pangutana nga pagatubagon sa uban.

Martin Poetzinger

Brooklyn, Mayo 1, 1985

[Letrato sa panid 15]

Ang pamilyang Kusserow—Wilhelm (ikaduha gikan sa tuo) gipusil; si Wolfgang (ikatulo gikan sa wala) gipunggotan sa ulo; Karl-Heinz (ikaduha gikan sa wala) namatay sa tesis human nga gipagawas gikan sa Dachau

[Letrato sa panid 16]

Si Martin Poetzinger [namatay niadtong 1988] ug ang iyang asawang si Gertrud migugol sa matag usa sa siyam ka mga tuig sa konsentrasyong kampo sa Nazi