Gikan sa Kasundalohan ni Hitler Ngadto sa Usa ka Ministeryo sa Espanya

Sumala sa giasoy ni Georg Reuter (ibabaw, naghawid sa bandera)

UNSAY kahulogan sa kinabuhi? Alang sa kadaghanan nato, moabot ang panahon sa kinabuhi nga isukna nato kanang tuman ka bililhong pangutana. Ang usa ka kamatayon diha sa pamilya, grabeng aksidente, o kadaot sa pagkatigulang tingali motukmod nato sa pagpalandong sa mga hinungdan sa atong paglungtad.

Sa akong kahimtang kana nahitabo sa ting-init sa 1930, sa sayes anyos pa ako. Ako nagpuyo niadto ipon sa akong mga ginikanan sa siyudad sa Essen, Alemanya. Dili ko gayod hikalimtan nga nagun-ob ang akong waykabalaka nga kalibotan sa adlaw nga nadiskobrehan kong patay na ang pinangga kong kanaryo sulod sa iyang halwa. ‘Ngano bang nahitabo kini?’ gisukna ko ang akong kaugalingon. ‘Kini kanunay moawit sa nindot nga paagi.’

Gihinay ko sa pagbutang ang patayng langgam sa basiyong lata ug gilubong kana sa among tanaman. Apan kadto wala ko hikalimti. Bisan pag milabay ang mga semana ug mga bulan, ako kanunayng mamalandong sa gidangatan niadto hangtod nga ako wala na makapugong sa akong kamausisaon. Mideretso ako sa pag-adto sa tanaman ug gikuykoy ang lata. Sa akong gibuksan kadto, pagkadako sa akong katingala! Wala na didto ang langgam. Ang nahibilin na lang mao ang pila ka bukog ug balhibo. Mao ba lang kadto ang kinabuhi sa usa ka langgam? Ug komosta man kita? Unsay mahitabo kanato inigkamatay nato?

Niadtong panahona ang akong mga pangutana wala matubag. Apan nga wala ko hisayri, may mangilngig nga mga hitabo nga nagpaibabaw sa kapunawpunawan, mga hitabo nga makahimo nako sa pag-usisa nga madasigon pa sa mga tubag niadtong naghasol nga mga pangutana sa bata pa ako.

Nazi nga “Brainwashing” ug Kabangisan

Tuling milabay ang katuigan, ug ako nahimong aprentis sa trabaho sa pagpanukod. Kasamtangan, si Hitler nahimong gamhanan, ug ang iyang paagi sa propaganda tulin kaayong milihok sa pagbalhin sa kaisipan sa nasod. Ang mga tawo moingong “Heil Hitler!” inay “Maayong buntag.” Sa bisan diin may mga uniporme: ang Jungvolk (Mga Batan-on), ang Hitler-Jugend (Kabatan-onan ni Hitler), ang Bund Deutscher Mädchen (Liga sa Alemang Kababayen-an), ang SA (Sturmabteilungen, o mosulong nga mga tropa), ug ang SS (Schutzstaffel, hamiling guwardiya ni Hitler). Ug tataw kong mahinumdoman ang dimaihap nga mga parada, ang musika ug kasadyaan sa kadalanan​—kadto maukyabong panahon alang sa daling-mapatuo nga batan-on.

Sa wala madugay ako misalmot, nga naganoy sa kamasadyaon sa kadaghanan. Ang kahanginan napuno sa makinasod nga mga eslogan sama sa, “Karong adlawa, ang Alemanya atoa; ugma, ang tibuok nga kalibotan maatoa” ug, “Ang bandera nagkahulogan sa labaw pa sa kamatayon.” Kay ako tin-edyer nga daling motuo, gituohan ko kana sumala sa dayag nga bili.

Apan bisan niadtong unang katuigan, may mangil-ad nga bahin ang pagmandong Nazi. Usa ka buntag sa Nobyembre 1938, nakita ko nga nasunog ang usa ka Hudiyong sinagoga. Katingad-anan, may mga bombero nga nagbarog sa palibot, apan wala sila mopalihok bisan sa usa ka tudlo aron sa pagpalong sa sunog. Niadtong adlawa mismo ang pangunang dapit palitanan punog buak nga bildo. Ang Hudiyong mga tindahan gipanglungkab ug giguba panahon sa gitawag sa ulahi nga Kristallnacht (Kristal nga Gabii). Kadtong mga buhata giorganisar sa SS ingong “kinaiyanhong mga demonstrasyon” sa popular nga protesta batok sa mga Hudiyo. Ang pagdumot sa mga Hudiyo giwali sa bisan diin.

Akong Papel sa Gubat sa Kalibotan II

Sa dihang ako 16 anyos, nadungog ko ang makatalagmanong sibya sa radyo niadtong Septiyembre 1, 1939: Ang Alemang mga tropa nakatabok na sa utlanan sa Polandiya. Nagsugod na ang pagsulong sa Polandiya, ug misilaob na ang Gubat sa Kalibotan II.

Sa pagkahuman sa akong pagka-aprentis, misulod ako sa Alemang kasundalohan. Human sa akong sinugdang pagbansay, gipadala ako ngadto sa Polandiya diin akong nasaksihan ang pagsunog sa Hudiyonhong timawang dapit sa Warsaw. Nakita ko ang mga tren nga kargado sa masulob-ong mga tawo, nga nagpadulong ngadto sa makahahadlok nga mga kampo konsentrasyon. Mipatim-awng may dakong deperensiya, apan gihanaw ko sa hunahuna ang akong mga pagduhaduha. Misalig gihapon ako sa dili-masayop nga kaalam sa Führer.

Wala madugay tapos sa Alemang pagsulong sa Unyon Sobyet, ako gipadala ngadto sa Caucasus nga rehiyon. Makasubo kaayo ang pagkakita sa matahom kaayong dapit nga nalumok sa dugo sa gubat! Dayon miabot ang gikahadlokang tingtugnaw sa 1942-43, nga alang niana ang Alemang kasundalohan bug-os wala makaandam. Wala gani kami makalubong sa patay namong mga kauban sa nayelong yuta. Kadtong tingtugnawa nagtimaan sa kataposan sa among pag-abante​—napildi ang bugno sa Stalingrad, napildi ang tibuok nga kasundalohan. Bisan tuod gibatbat sa propaganda ni Hitler ang among pagsibog ingong pagtukod sa “dili-masulod nga kapatagan,” kaming mga sundalo buot lamang mahibalik sa balay sa labing maayong paagi nga mahimo namo. Kadtong mapait nga mga kamatuoran sa gubat sa kataposan nagkombinsir nako nga ang hatag-as nga mga pangandoy ni Hitler mao lamay taphaw nga pagpakaaron-ingnon.

Panahon sa pagsibog gikan sa U.S.S.R., ako naigo sa shrapnel. Nakapahinabo kadtog grabeng samad sa dughan, ug ako gidala ngadto sa usa ka militaryong ospital. Didto, naatubang nako ang makalilisang nga resulta sa gubat: ang mga sundalo nga naputlag tiil ug bukton, ang kadesperado, ug ang bug-os nga kakawangan nianang tanan. Ang akong mga hunahuna mibalik ngadto niadtong namatay nga kanaryo. Tinuod bang may kalainan ang mga tawo ug mga hayop?

Usa ako sa nabulahan. Naayo ang akong mga samad ug ako nakagawas nga buhi sa gubat. Sa kataposan sa gubat, ako gipadala ngadto sa usa ka Pranses nga kampo sa binilanggo sa gubat, apan sa kataposan ako nakabalik ngadto sa akong pamilya, nga silang tanan naluwas niadtong ngilngig nga katuigan.

Nausab ang Akong Panglantaw sa Walay Kataposan

Sa dugay nga panahon nga ako wala diha, ang akong mga ginikanan ug akong igsoong lalaki nahimong mga Saksi ni Jehova, mao nga sa wala madugay kami nalinga sa tagdugayng mga kabildo bahin sa relihiyon. Dili ako makatuo sa usa ka Diyos nga motugot sa hilabihang pagkadaotan ug pag-antos. Kaming Alemang mga sundalo nagsul-ob ug bakos nga may bilya nga nasulatag “Uban namo ang Diyos.” Apan diin ba, ako nangutana, ang Diyos sa dihang kami nag-antos ug himalatyon? Ang klero nagpasalig kanamo nga si Hitler usa ka gasa gikan sa Diyos, apan salamat kaniya ang among nasod nagun-ob.

Nga gigamit ang Bibliya nga pasukaranan sa iyang katin-awan, ang akong amahan mapailobong nagpakita kanako nganong kami nagkinabuhi sa lisod kaayong panahon. Gitabangan niya ako sa pagsabot nga ang Diyos wala magpaluyo sa bisan haing kiliran sa mga gubat sa mga tawo ug sa duol na kaayo Siya “magpahunong sa mga gubat hangtod sa kinatumyan sa yuta.” (Salmo 46:9) Gipakita niya kanako gikan sa Kasulatan nga kon bahin sa kamatayon, “ang tawo dili labaw kay sa mananap.”​—Ecclesiastes 3:19.

Sa sunod Dominggo, ang akong mga ginikanan nagdapit kanako sa pagkuyog nila ngadto sa usa ka pakigpulong publiko nga giesponsor sa mga Saksi ni Jehova. Dili ko gayod hikalimtan kadtong adlawa. Ang tigom gihimo sa usa ka eskuylahan diin ang gamayng mga bangko nagsilbing lingkoranan. Wala koy tinguha nga mobalik sa eskuylahan, apan didto ako, naglingkod nga ang tag-as kong mga tiil gibutang sa ilalom sa usa nianang gagmay kaayong mga bangko. Apan ang pakigpulong nga gipahayag makapaikag kaayo nga tungod niadto nahikalimtan ko ang akong kalisod. Sa ikaduhang oras, namatikdan nako nga ang tibuok mamiminaw madasigong miapil sa paghisgot sa usa ka ulohan sa Bibliya, nga mihatag ug mga tubag sa mga pangutanang gipatungha sa tagdumala sa tigom.

Sa pagkahuman sa tigom, daghan niadtong presente miduol sa pag-abiabi kanako. Nalumsan ako sa ilang tim-os nga pagkamahigalaon. Ako hinabako kaayo niadto, mao nga ang kamatuorang walay nagtabako nakapahingangha dayon nako.

Sukad niadtong adlawa, ako mitambong sa tanang tigom sa mga Saksi ug mihatag pa sa akong mga komento. Sa kataposan, nagsugod pagkatin-aw alang kanako ang mga butang. Nakaamgo ako nga ang Diyos dili maoy kapasanginlan sa tanang pag-ulag dugo sa Gubat sa Kalibotan II. Akong nakat-onan ang iyang katuyoan sa pagtukod sa tibuok-yutang paraiso uban ang walay-kataposang mga panalangin alang sa masinugtanong mga tawo. Ug may dapit alang kanako sa maong balaang katuyoan kon gusto nako.

Kadto tinong usa ka mensahe nga takos imantala. Si Hitler nagpasigarbo bahin sa iyang “Usa ka Libo ka Tuig nga Pagmando” apan mimando lamang sa 12​—ug uban ang ngilngig kaayong sangpotanan! Si Kristo dili si Hitler, o, sa pagkamatuod, si bisan kinsang laing tawhanong magmamando, ang makatukod ug motukod sa usa ka libo ka tuig nga pagmando ibabaw sa yuta, tapos sa pagwagtang sa tanang matang sa pagkadaotan nga karon nagasakit sa katawhan.​—Pinadayag 20:4.

Kanang kahibulongang paglaom nakapalipay nako, ug dili ako makahulat sa pagtug-an sa akong mga higala bahin niining mga butanga. Sa kataposan akong nakaplagan ang tinuod nga kahulogan sa kinabuhi. Hinuon, kinahanglang mohunong una ako sa pagtabako, butang nga dili masayon alang nako. Apan gitakda ko ang usa ka petsa, ug sukad niadtong adlawa, wala na ako maghugaw sa akong kaugalingon pinaagi sa tabako. Nakaamgo ako nga ingong ministro sa Diyos, gikinahanglan nga ako magpahigawas sa “tanang kahugawan sa unod ug espiritu.”​—2 Corinto 7:1.

Bug-os-Panahong Pag-alagad sa Bethel

Tapos sa akong pahinungod ug bawtismo, ako misugod dayon sa pagbuhat ingong bug-os-panahong ministro sa mga Saksi ni Jehova, kauban sa akong igsoong lalaki. Taposon namo ang among sekular nga trabaho sa udto, ug dayon pinaagi sa bisikleta kami moadto sa lugar nga among sangyawan. Bisan tuod kami halos walay basahon niadtong tapos-gubat nga katuigan, giatiman namo kutob sa among mahimo ang interes nga among nakaplagan, nga nagbilin ug mga magasin, mga libro, o mga brosyur sa temporaryong paagi aron ang labing daghang tawo makabenepisyo sa mensahe. Apan sa wala madugay nausab ang maong kahimtang.

Si Brader Nathan H. Knorr, nga presidente niadto sa Watch Tower Society, bag-o pang miduaw sa Alemanya ug nakakita sa panginahanglan sa dugang mga basahon. Sa wala madugay ang unang kargada miabot gikan sa Brooklyn, nga nagkahulogan sa ekstrang trabaho sa sangang-buhatan sa Alemanya sa pag-apod-apod sa maong mga basahon ngadto sa tanang kongregasyon. Usa ka adlaw ang akong igsoong lalaki ug ako nakadawat ug telegrama nga nag-ingon: “Umari dayon kamo sa Bible House [Bethel].”

Nahinumdom ako nga mikomento ngadto sa akong igsoon nga ang maong asaynment tinong mohatag kanamo sa higayon sa pagtuon sa Bibliya sa halos tibuok nga adlaw. Apan ang maong sayop nga ideya bahin sa Bethel daling nahanaw sa dihang kami giingnan sa pag-abot: “Gikinahanglan namo ang usa ka tawo alang sa imprentahan ug laing tawo alang sa Departamento sa Shipping! Busa palihog hunahunaa kini, ug dayon hukmi kon kinsay moboluntaryo alang sa haing trabaho.” Ako misangko nga nagtrabaho sa Departamento sa Shipping, ug ang akong igsoong lalaki sa imprentahan.

Panahon niadtong puliki nga mga adlaw, ang among panahon sa pagbasa ug Bibliya tinong diyutay ra. Usahay kami motrabaho sa tibuok adlaw aron makapadala sa tanang basahon ngadto sa mga kongregasyon sa tukmang panahon. Bisan pa niana, ang pagpakig-uban sa matinumanong mga igsoon, sama ni Erich Frost, Konrad Franke, ug August Peters, nga tanan migugol ug daghang katuigan sa mga kampo konsentrasyon, nakatabang ug dako sa among espirituwal nga pag-uswag.

Sa departamento nga akong gitrabahoan, may usa ka dalagang sister, si Magdalena Kusserow. Nag-antos siyag upat ka tuig sa usa ka kampo konsentrasyon tungod sa dili pagsaludar ug “Heil Hitler!”, samtang ako nahibalhog sa usa ka Pranses nga kampo sa binilanggo sa gubat tungod sa pagpakig-away nga sayop nga pagkagiya tungod sa maong mithi. Bisan pa niana, ang kamatuoran sa Pulong sa Diyos nagpaduol kanamo. Kami nagbaton sa samang mga tumong, ug kami mihukom nga buot namong moalagad sa Diyos nga magkauban.a

Kusinang Gipalihok sa Makina sa Tren

Human sa among kasal, kami nagmaikagon sa pagpadayon sa bug-os-panahong pag-alagad, kay nasayod nga may dako pa kaayong buluhaton. Ug gipanalanginan kamig daghang makaiikag nga asaynment. Pananglitan, niadtong 1951, ako naasayn sa pagdumala sa Departamento sa Kapeteria alang sa tulo-ka-adlaw nga kombensiyon sa Frankfurt am Main, diin giplano namo ang pagpakaon sa mga 35,000 ka delegado.

Diha sa among unahan ang makahahadlok nga buluhaton​—ang pagtagana, pinaagig diyutay kaayong kasangkapan, sa init nga mga pagkaon alang sa daghan kaayong tawo. Apan kami nakaideya sa paggamit ug 51 ka dagkong steam kettles, nga mapainit pinaagig makina sa tren. Asa kami mangitag makina sa tren? Sa kataposan nakombinsir namo ang kompaniya sa ferrocarril sa pagpahulam kanamo sa usa sa ilang mga makina, ug ang usa ka kompaniya sa Frankfurt am Main migamag pila ka hinayg-presyon nga mga balbula alang kanamo. Kadto nagpasabot nga ang makina sa tren makatagana sa alisngaw sa igo rang presyon alang sa pagluto.

Nahupayan kaayo kaming tanan sa dihang ang pagsulay sa adlaw una sa kombensiyon milampos gayod! May daghan kaayong taho sa mantalaan nga nagbatbat sa maong “bag-ong imbento” alang sa pagpakaon sa masa, nga inubanan sa mga letrato sa among kusina ug sa makina sa tren. Busa, nahatag ang dako kaayong maayong publisidad sa “Mahinlong Pagsimba” nga asembliya, diin ang tumatambong sa kataposan miabot ug kapig 47,000.

Samtang didto pa niadtong kombensiyona, nakadawat akog imbitasyon sa pag-alagad nga usa ka nagapanawng hawas sa Watch Tower Society. Nga giubanan sa akong asawa, ako unang nag-alagad sa buluhatong sirkito, nga nagduaw ug laing kongregasyon kada semana, ug dayon sa distritong buluhaton, nga nagduawg tibuok nga mga sirkito panahon sa mga asembliya. Pagkadakong pribilehiyo ang pag-alagad duyog sa mga igsoon sama kang Martin Poetzinger (nga sa ulahi nahimong membro sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova), H. Dickmann, ug R. Kelsey. Daghan kaayo kamig nakat-onan gikan sa maong hamtong nga mga igsoon. Ang matag adlaw nga gigugol uban kanila misangpot nga usa ka panalangin kay ang matag usa may lainlaing mga gasa nga igahatag.

Misyonaryong Pag-alagad sa Aprika ug Espanya

Niadtong 1961, ako nakapribilehiyo sa pagtungha sa Watchtower Bible School of Gilead sa Brooklyn, New York, sa usa ka klase nga gilangkoban sa panguna sa mga igsoong lalaki ug milungtad sa napulo ka bulan. Niadtong panahona, ang akong asawa, nga dili makauban nako, nagpabilin sa Alemanya. Bisan pag nagkabulag, kami nagbayloay sa among mga eksperyensiya diha sa among subsob nga mga sulat, mao nga ang panahon daling milabay.

Ang among asaynment sa pagkamisyonaryo mao ang Togo, usa ka gamayng nasod sa West Africa. Didto kinahanglang magtuon kamig bag-ong pinulongan, ang Ewe, aron maabot ang mga kasingkasing sa katawhan nianang nasora. Takos kadto sa paningkamot. Alang sa maabiabihong katawhan sa Togo, si bisan kinsang langyaw maoy usa ka higala, apan kon mosulti siya sa ilang pinulongan, isipon nila siyang ilang igsoon.

Wala madugay pagkaabot sa Togo, nagsugod ako sa pagdumalag usa ka pagtuon sa Bibliya uban sa usa ka batan-ong Aprikano nga ginganlag si Abraham, nga maantigog diyutayng Iningles. Sa wala madugay siya nag-uban na kanako sa buluhatong pagsangyaw, ug siya nahimong usa ka bililhon kaayong katabang sa pagtabang nako sa pagsaysay sa mensahe sa Bibliya ngadto sa katawhang nagsultig Ewe.

Gipahimuslan namo pag-ayo ang librong Gikan sa Paraisong Nawala Ngadto sa Paraisong Nabatonan Pag-usab, nga naundan ug daghang letrato ug angay sa pagdumala sa mga pagtuon sa Bibliya. Bisan pa niana, ang pila ka ideya lisod nga hisabtan sa yanohong katawhang tagabaryo. Unsaon nila pagsabot ang numerong 144,000 nga gihisgotan sa Pinadayag kapitulo 7, sa dihang nasinati sila sa mga kuwarta nga tag 25, 50, o, sa kinadaghanan, 100 francs lamang? Ang akong kauban hanas sa paggamit sa iyang mga tudlo sa kamot, ug kon kinahanglan sa iyang mga tudlo sa tiil usab, sa pagbuntog sa maong suliran. Ug sa laing mga okasyon, kami magdibuho diha sa balas.

Naguol kaayo kami sa dihang, tungod sa mga suliran sa panglawas, kinahanglang kami mobalik sa Uropa, sa sinugdan ngadto sa Luxembourg ug dayon sa Alemanya. Apan ang espiritu sa misyonaryo diha pa sa among mga kasingkasing, ug sa wala madugay, kami naghunahuna sa pagbalhin aron sa pag-alagad diin dako ang panginahanglan​—ngadto sa Espanya.

Tapos sa pagkat-on sa laing pinulongan, kami nakapribilehiyo na usab sa pag-alagad sa among espirituwal nga mga igsoon diha sa buluhaton sa sirkito ug sa paggugol sa usa ka tuig sa dapit sa konstruksiyon sa bag-ong Balayng Bethel sa duol sa Madrid. Labing makapatagbaw kang Magdalena ug nako ang pag-alagad dinhi sa Espanya. Bisan pag wala na kami makabaton sa kusog sama sa nangagi, ang among mga kinabuhi makahuloganon kay kami nagapadayon sa pagkat-on, ug kami nagapadayon sa pagpakig-ambit sa uban sa among nakat-onan.

Sa paglingi, makaingon ako nga ang akong pagpangita sa kahulogan sa kinabuhi gibaslan pag-ayo. Nakita ko ang kabakakan sa pagsalig sa mga tawo nga sama kang Hitler, ug sa dihang akong nasayran ang kamatuoran sa Bibliya, akong gipahinungod ang akong kaugalingon sa Diyos. Dako kaayong katagbawan ang gihatag niana kanako! Karon ako nasayod nga ang akong kaugmaon dili mahisama gayod sa patayng kanaryo. Ako nagbaton sa paglaom sa usa ka kinabuhing makahuloganon nga dili na gayod mapamubo!​—Pinadayag 21:1-4.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 18]

Si Georg ug Magdalena Reuter sa Espanya