Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Makalikay Ako sa Kaguol sa Pagkiniat?

“UNSA ka ba? Ginama ka bag bato?” Si Michelle, kay naguol ug nalibog, buot masayod kon giunsa pagpatuo siya ni Eduard nga siya nahigugma kaniya sumala sa iyang gipatuo. Human sa pagpakitag hingapin nga mahigugmaong pagtagad kaniya, naunsa ba nga karon makasulti siya nga dili siya gustong magseryoso sa iyang pagpakigtrato kaniya? Miangkon si Eduard nga dili niya tuyo nga siya pasakitan, apan si Michelle dili makapasaylo kaniya. Alang kaniya, si Eduard usa ka kiat o bohemyo nga pintas.

Ang pagkiniat nagkahulogan sa paggawi nga mabination nga walay ugdang nga katuyoan. Ang pagbuhat sa ingon lagmit makasakit, bisan pag himoon sa mga batan-on nga nag-eskuyla pa nga buot lang modani sa pagtagad alang sa ilang kaugalingon o magpaburot sa ilang garbo. Ug sa dihang ang bag-o pang mga hamtong diha sa edad nga minyoonon magduladula sa mga pagbati sa uban, ang kangutngot sa dughan ug kaguol sa kasingkasing mahimong mosangpot.

Ang pila ka kiat nagagun-ob ug mga kasingkasing sa tinuyo, nga madinaoton pa, nga mosangpot sa emosyonal nga kagubot diha sa sunodsunod inosenteng biktima. Hinuon, makapaikag nga daghang tagsala nagagawi labaw pa tungod sa kawalay kasinatian inay sa pagkamadinaoton. Kasagaran nga ang mga batan-ong lalaki ug mga babaye dili lang makasabot sa unsang paagi ang ilang linihokan mag-apektar sa mga pagbati sa uban. O tingali sila gilimbongan sa ilang ‘maluibong mga kasingkasing’ ug magtinguha sa pagpakamatarong sa kiniat nga kagawian.​—Jeremias 17:9.

Palandonga ang kaso ni Eduard ug Michelle. Sayo sa ilang relasyon, gipatin-awg maayo ni Eduard kang Michelle nga bisan tuod nagustohan niya siya ingon nga usa ka higala, wala siya ing tuyo nga magseryoso. Bisan pa niana, siya mikuyog kaniya sa pag-adto sa mga lugar ug mibuhat ug mga butang uban niya, nakigsulti kaniya sa telepono, nakigbayloayg mga regalo. Siya mikupot pa sa iyang kamot. Hinuon, si Eduard nangatarongan nga samtang siya wala magkomitir sa iyang kaugalingon, libre siya sa tulubagon. Busa wala siya makatingog sa gibutyag ni Michelle ang giladmon sa iyang mga pagbati alang kaniya.

Bisan pa niana, tin-aw nga gitugotan ni Eduard nga malimbongan siya sa iyang kasingkasing. Sa unsang paagi makalikay ka sa paghimo sa samang sayop? Ug may paagi ba sa paglikay nga masakitan tungod sa usa ka kiat?

Ang Pagkiniat Makapasakit Usab sa Kiat

Nahauna, pagaamgohon mo nga ang pagtagad sa usa nga morag ikaw interesado sa kaminyoon sa dihang dili diay maoy pagbakak, pagbakak gayod. Ang usa ka kiat nagasunod sa mapintas doble nga sukdanan. Magdahom siya nga mahimong sinsero ang uban sa ilang mga tuyo maylabot niya, apan makiglabot siya sa ubang mga tawo sa laing paagi kay sa gidahom niya nga makiglabot ang mga tawo kaniya. Nahisama siya sa negosyante sa panahon sa Bibliya nga nagbatog “duha ka matang sa pabug-at” alang sa iyang timbangan​—ang usa matinud-anon, ang lain gituyo sa paglimbong sa iyang mga pumapalit. Ang maong paglimbong niadto ug karon “dulumtanan” kang Jehova. (Proverbio 12:22; 20:23) Basin magdaot usab kini sa imong dungog sa uban.

Ang awtor nga si Kathy McCoy dugang nga mipasidaan diha sa usa ka artikulo sa magasing Seventeen nga ang pagkiniat “makadaot sa imong katakos nga makig-ambit, ug sa epektibo makababag sa panagsandurot. Tapos sa usa ka panahon, ang pagkiniat nga walay emosyonal nga kalangkitan mamahimong makapahabol nga kasinatian.”

Kon Unsaon Paglikay sa Pagkahimong Kiat

Busa kinahanglang susihon nimo ang imong mga motibo sa diha nga matental ka sa pagpakitag interes sa usa sa kaatbang nga sekso. Interesado ka bang magminyo? Kon dili, unsay hinungdan nga maghingapin ka sa pagtagad nianang tawhana? Ug kon naa sa imong hunahuna ang pagminyo, kinahanglan gihapon nga disiplinahon nimo ang imong kaugalingon nga mahimong makiangayon, matinud-anon, ug prangka sa imong mga pakiglabot. Ang Bibliya nagbatbat sa maayong relasyon tali sa usa ka magbalantay ug sa usa ka batan-ong dalaga. Walay kahanap o paglapas sa pagsalig diha niana; matinud-anon sila ug mapadayganon sa ilang mga pagbati sa usag usa.​—Awit ni Solomon 2:16.

Ang pagsunod sa maong mga prinsipyo mamunga usab ug maayong bunga karong adlawa. Si Juan ug si Anaeli kapin sa duha ka tuig na nga minyo. Matud ni Juan: “Usa ka butang labaw sa tanan ang nakatabang namo nga mahimong malipayon gayod. Sa pagsuma niana sa usa ka pulong, PAGKAMATINUD-ANON.” Ang pagkamatinud-anon nilang duha nakabulig nila sa pagpahimutang ug lig-ong patukoranan nga diha niana makatubo ang tiunay nga gugma. Matud ni Leo Buscaglia diha sa iyang librong Loving Each Other​—The Challenge of Human Relationships: “Dili nato ikapameligro ang pagbatog usa ka relasyon nga ipasukad sa mga bakak, bisag maayog tuyo nga mga bakak. . . . Kamatuoran lang ang makahatag kanato sa kinahanglanon nga pagsalig alang sa malungtarong mga relasyon.” Ang Bibliya dugay na naglangkit sa pagkamatinud-anon sa gugma pinaagi sa pag-ingon: “Sa pagsulti sa tinuod, kita motubo tungod sa gugma diha sa tanan nga butang.”​—Efeso 4:15; itandi ang Proverbio 3:3.

Hinuon, bisan ang usa nga maninguha nga magmatinud-anon ug mahunahunaon tingalig malangkit sa usa ka relasyon nga dili molampos. Ang matinud-anong butang pagabuhaton mao ang paghisgot sa bug-os sa mga butang ug, kon kinahanglan, bugtoon ang relasyon.a Si Erik, hinuon, nakigtrato kang Ingrid sa kapig usa ka tuig una pa siya makaamgo nga dili sila angay magminyo. Inay atubangon ang iyang mga pagbati sa prangkang paagi, gipaninguha niya nga bugtoon ang relasyon nila sa inanay. Sa dihang sa kataposan migawas ang tinuod, si Ingrid nagmahay: “Nianang tanan nga panahon gipaabot ko siya nga mohimo ug desisyon, ug unya gisultihan niya ako kon unsay iyang pagbati ug nakapakurat kana kanako!” Dili tinuod nga kalulot nga palungtaron ang usa ka way-paglaom nga panagtratohay. Ug hianggaan kang kiat sa lakaw niana.

Hinuon, kasagaran nga ang mga romantikong sayop nga pagsugod ug mga dipagsinabtanay masanta sa unang bahin pinaagi sa pagpadapat sa tambag sa Bibliya: “Itugot nga ang matag usa magpadayon sa pagpangita, dili sa iyang kaugalingon nga kaayohan, kondili ang iya sa laing tawo.” (1 Corinto 10:24) Sumala sa pagpahayag niini sa magsusulat si Kathy McCoy: “Amgoha ug dawata ang responsabilidad sa mga sanong nga imong mapukaw diha sa uban.” Oo, ipadapat ang Bulawanong Lagda diha sa inyong mga relasyon ug “sa kanunay tagda ang uban sama sa buot nimo nga ikaw tagdon nila.” (Mateo 7:12, The New English Bible) Pahinumdomi ang imong kaugalingon nga may mga pagbati usab ang ubang mga tawo. Likayi ang paghatag ug sayop nga mga impresyon inay basolon ang uban tungod sa pagkadili-makasabot kanimo.

Ayaw Pagpasakit sa Usa ka Kiat!

Ugaling, sa unsang paagi makalikay ka nga mabiktima? Nahauna, likayi ang hingaping pagsanong sa pagtagad gikan sa kaatbang nga sekso. Ayaw ihinapos nga ang matag nindot nga pahiyom nagpasabot sa pagkaibog.

Ang pila ka batan-ong hamtong masayop usab sa pagkamalangkit kaayo sa emosyon sa daling panahon. Si Jonathan naibog kang Deborah bisan pag siya may dungog sa pagkakiaton. Sa wala madugay nagkasabot sila nga magminyo. Dayon, sa kalit ug walay katin-awan, gibugto ni Deborah ang ilang relasyon. Sa pagpakaaron-ingnon nga dili huyang, gitinguha ni Jonathan ang pagtago sa iyang kasakit, nga miingon: “Bahala na siya. Ako mopadayon ra sa pagkalipay sama sa nangagi!” Apan unya mihukdong siya ug mihilak. Si Deborah? Siya nagpadayon sa pagpakigtrato sa duha pa ka beses, nga sa matag panahon nagbugto niana sa samang paagi.

Bisan tuod si Deborah dayag nga labawng mabasol, si Jonathan dili bug-os kay dili mabasol. Sa usa ka butang, si Jonathan ilado nga bohemyo mismo. Busa siya nakasinati sa personal sa prinsipyo: ‘Anihon mo ang imong gipugas.’ (Galacia 6:7) Ayaw buhata ang samang sayop. Sanglit ang mga kiat lagmit makadani sa mga kiat, lagmit pa kaayo nga malikayan ang pagkabiktima kon sa kanunay ikaw motahod sa kaatbang nga sekso.

Napakyas usab si Jonathan sa pagpakitag kaalam ug maayong panghukom. Ang Proverbio 14:15 miingon nga “ang usang maalamon nagahunahuna sa iyang mga lakang.” Sa laing mga pulong, tan-aw sa dili pa molukso. Sa dili pa malangkit sa emosyonal nga paagi sa usa ka tawo, susiha gikan sa hamtong, responsableng mga hamtong kon kaha kanang tawhana maayo bag dungog o dili. (Itandi ang Buhat 16:2.) Kon gibuhat pa kana ni Jonathan, iya untang hisayran nga si Deborah ilado kaayo sa pagkamahunahunaon-sa-kaugalingon diha sa iyang mga pakiglabot sa mga higala.

Sa kataposan, sayra ang kalainan tali sa gugma ug pagkabuang sa gugma. Si Deborah maoy matang nga mabalhinon, dali nga maibog sa ubang mga ulitawo. Kini angay nakapasidaan unta kang Jonathan nga ang iyang interes kaniya temporaryo lang. Ang tinuod nga gugma dili mabalhinon.​—Itandi ang Awit ni Solomon 8:6.

Pag-alim sa Kaguol

Tingali ang pila ka pangos ug garas sa dalan sa tinuod nga gugma halos dili kalikayan. Apan kon imong hidiskobrehan nga ikaw nasakit tungod sa usa ka kiat, ayaw pagsurender sa kinabuhi. Si Michelle (nga gihisgotan sa sinugdanan) wala mahimong mayugtanon o mapanimalosnon. Inay magpadayon sa pagbatog wala-tumbasi nga gugma alang kang Eduard, siya nagpadayon sa iyang kalihokan sa kinabuhi ug nakatagamtam ug daghang pribilehiyo sa Kristohanong pag-alagad. Karong bag-o siya minyoonon na sa usa ka buotan nga ulitawo.

Hangtod sa imong pagkaminyo, hupti padayon ang imong pagtahod-sa-kaugalingon. Dili kinahanglan nga magkiniat o mangulitawo ug kiat aron masayran ang bahin sa kaatbang nga sekso o makaplagan ang tinuod nga gugma. Magpahilayo sa mga membro sa kaatbang nga sekso nga dili ugdang o interesado lamang sa pagpadako sa ilang kaugalingong garbo. Mahimong makiangayon, matinud-anon, ug dili-mahakogon sa imong sinultihan ug mga linihokan. Sa pagbuhat niana, malikayan nimo nga masakitan tungod sa pagkiniat.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 18]

Ang pagkiniat mahimong motultol sa dipagsinabtanay ug kaguol