Halayo Gikan sa Balay, Ako Misaad nga Moalagad sa Diyos
ANG nanglupad mikamig nga ulan ug niyebe mipahit sa among mga nawong. Ang kamig nga hangin karon nahimo nang makusog nga unos. Ang among mga drayber sa trak dili na gustong mopadayon. “Kawas kamong tanan ug lakaw!” Sininghag kini nga gisugo nga walay usa kanamo ang nangahas sa pagdumili. Busa among gilakaw ang kataposamg tulo ka kilometros ug kapin pa balik ngadto sa among kampo sa Siberia—miserable, gimingaw, ug gitugnaw.
Mga 150 kami—ang tanan maoy Aleman nga mga binilanggo nga gibantayan ug 6 ka Russong guwardiya. Ang way-paglurang nga unos grabe kaayo nga kami nagtikuko sa pagsagubang sa hangin. Among makita lamang ang lima ka tawong nag-una kanamo. Sa matag karon ug unya, ang kusog nga hangin sa kalit mohapak kanamo, nga nagpamudmod kanamo!
Sa kataposan, kami nakaabot ra sa kampo, gikapoy kaayo. Kadto mao ang gabii sa Siberia, nga ang temperatura maoy 50 grado Celsius ubos sa sero, nga ako misaad sa Diyos nga kon ugaling makapauli ako sa akong puloy-anan sa Alemanya, ako mangitag paagi nga makaalagad kaniya.
Mga Suliran Panahon sa Gubat
Ako natawo sa 1928 sa Berlin, Alemanya. Sa dihang ako nagdiyes anyos, nagpalista ako sa Hitler Youth nga kalihokan. Sa ulahi, gusto sa akong inahan nga ako makompirmahan sa simbahan, busa ako iyang gipatambong sa relihiyosong mga klase. Ikasubo, duha ka adlaw una pa sa akong kompirmasyon, siya namatay. Ako naguol kaayo ug misugod sa masubsob nga pag-ampo sa labing maayo nga akong nakat-onan, nakigsulti sa Diyos mahitungod sa akong mga suliran.
Ang Gubat Kalibotan II migrabe, ug dunay pagpamomba sa mga ayroplano sa Berlin halos kada adlaw ug gabii. Ang mabangis nga paagi sa pag-ataki maoy pinaagi sa nagpanon nga mga ayroplanong tigbomba nga nagpalupad sa ibabaw ug nanghulog ug makasunog nga bomba, nga kasagaran phosphorus. Unya, samtang ang mga tawo—kadaghanan mga babaye ug mga bata—manggawas sa ilang mga salipdanan aron palongon ang kalayo, sila maabtan sa gawas ug mabungkag sa mosunod nga nagpanong mga ayroplanong tigbomba nga nanghulog sa ilang mas dagkong mga bomba nga may mga pabuto.
Sa usa ka tingtugnaw ang Royal Air Force nanghulog ug mga time-bomb nga gitakda nang daan sa pagbuto, dili inigkahulog, kondili sa alas 7:00 s.g. sa Disyembre 24. Sila nasayod nga magkausa ang pamilya nianang maong gabii sa bisperas sa Pasko. Ang pangutana kanunayng motungha sa akong hunahuna: ‘Nganong gitugotan sa Diyos nga mahitabo kining makalilisang nga mga butang?’
Sa 1944, mihukom ako sa pagsulod sa pagkasundalo. Apan, sa akong kataposang pagpahiling sa lawas, giingnan ako nga dili pa ako kaayo baskog alang sa serbisyo militar ug kinahanglang mobalik ako iniglabay sa unom ka bulan. Sa kataposan, sa Marso 1945, gitawag ako alang sa pagsundalo, apan mihukom ako nga dili moreport.
Misugod ang Tinuod nga Kalisod
Human niadto, sa Mayo 1945, natapos ang Gubat Kalibotan II. Ang akong amahan gidala ingong binilanggo sa gubat, ug ang mga sundalong Sobyet karon ang miokupar sa among seksiyon sa Berlin. Sa misunod nga mga bulan, kami mitrabaho alang sa miokupar nga mga sundalo, nag-impaki sa mga makina ug sa ubang mga gamit sa usa ka pabrika sa kemikal aron ipadalag balik sa Russia. Kini nakahatag kanako ug higayon nga makahimamat ug mga Russo. Sa akong kahibulong nakita ko nga sila maoy mga tawo nga sama kanato, nagtuo nga ang ilang pagpakig-away maoy alang sa kagawasan ug mas maayong kalibotan.
Sa Agosto 9, 1945, sa mga alas dos sa hapon, usa ka sakyanan ang mihunong sa atubangan sa among balay. Duha ka sundalong Russo ug usa ka sibilyan ang mikanaog ug, human nga nahibalo sa akong ngalan, giduso ako pasulod sa sakyanan. Daghan pang ubang mga batan-on ang gidakop niadtong adlawa. Kaming tanan sa ulahi gidala sa usa ka kasikbit nga balangay. Kadaghanan kanamo gisumbong nga mga membro sa Werwolf nga organisasyon, diin walay usa kanamo ang nakadungog bahin niana.
Ang usa sa mas batan-ong lalaki miingon nga nahibalo ako sa mga adres sa ubang mga batan-on. Gilimod ko kini ug busa gibalhog ako ngadto sa ngitngit, basa nga lawak sa silong uban sa batan-ong tigsumbong. Nag-inusara sa lawak sa silong—gitugnaw ug nagmamingawon kaayo—midaligdig ang mga luha sa akong mga aping samtang ako miluhod ug nag-ampo sa Diyos. Ang pag-ampo daw nakatabang kanunay. Ngani, niadtong gabhiona sa dihang gipagawas ako sa selda ug gitugotan nga mahiuban na usab sa ubang mga batan-on, daghan ang mikomento sa akong malipayong disposisyon bisan pa sa akong naagian.
Sa milabay ang usa o duha ka semana, kami mimartsa paingon sa lungsod sa Cöpenick, nga may diyutayng gilay-on. Didto kami gipalingkod sa gawas sa gahi nga yuta. Misugod pag-ulan. Sa kataposan ang batan-ong mga lalaki gipasulod sa balay nga lima-lima sa matag panahon. Among nadungog ang singgit niadtong nakauna kanamo ug nakita silang gipagawas nga nagkadugo ug nagkupot sa ilang mga karsones. Gikuha ang ilang mga bakus ug gitangkas ang batones sa ilang mga karsones mao nga kini mahulog kon dili gunitan. Samtang misulod ang among grupo, kami nasayod nga makahahadlok ang nagpaabot kanamo.
Wala akoy bakus apan nagsul-ot ug usa ka paris sa tirante sa karsones. Sa dihang nakita kini sa sarhento, gilangkat kini sa akong karsones ug gibunalan ako niini diha sa akong nawong. Sa samang panahon, gipatiran ako sa duha ka sundalo. Nagkadugo ako sa baba ug ilong. Kon wala pa ako biraha sa ubang mga sundalo, patay na seguro ako.
Gibutang na usab kami ug balik sa mga lawak sa silong ug gitugotan lamang sa pag-adto sa kasilyas kada buntag. Kami orasan, tugotag duha ka minuto sa pagpahuwas sa sugo sa lawas. Ang bisan kinsa nga mangahas sa paglanganlangan nameligro nga ihulog sa lungag sa mga kinalibang. Usa ka alaot nga tawo ang nalunod sa dihang gihulog didto.
Miarang-arang ang Akong Kahimtang
Human sa upat ka adlaw kami gipasakay sa mga trak ug gidala ngadto sa kampo sa Hohen-Schönhausen. Mga 60 kami nga nagpanuigong 13 ug 17, ug mga 2,000 ka hamtong. Ang Polakong mga binilanggo gitudlo nga maoy mohukad sa sabaw, ug ilang gitino kanunay nga ang mga batan-on mao ang unang silbihan.
Unya, sa Septiyembre 11, 1945, sayo kaayo sa buntag, kami nagsugod sa pagmartsa ngadto sa kampong konsentrasyon sa Sachsenhausen, mga 50 kilometros ang gilay-on. Ang namatay sa maong pagmartsa giitsa sa karomatang giguyod sa kabayo, uban niadtong luya na kaayo sa paglakaw. Sa pagkahapon miulan. Sa kataposan, sa lawom nga kagabhion, nakaabot kami sa mga ganghaan sa usa sa kilid nga mga kampo, nahumod, gitugnaw, ug gikapoy. Sa pagkasunod adlaw, kami gipamartsa ngadto sa pangunang kampo. Duha ka gatos ka tawo ang gitudlo sa kada baraks.
Dili halayo sa Sachsenhausen, dihay usa ka dakong bodega sa pagkaon sa lungsod nga gitawag Velten. Didto nagkarga ang mga binilanggo ug mga trigo ug ubang mga pagkaon ngadto sa tren paingon sa Russia. Human nakatrabaho didto sa makadiyot, ako gikuha sa pagtrabaho ingong tighatod. Ang akong trabaho maoy paghatod sa mga resulta sa medikal nga eksamin gikan sa kampo sa Russo ngadto sa laboratoryo nga may diyutayng gilay-on. Pagkamaayo nga kausaban!
Kauban nako sa kuwarto ang laing tighatod ug usa ka Russong nars nga lalaki. Kada buntag tagaan kami ug bag-ong mga hapin sa kama ug daghang habol sumala sa among gusto. Ang among pagkaon mas maayo, ug kami dunay kagawasan sa paglakawlakaw sumala sa among gusto. Busa ang laing tighatod ug ako misugod sa paglibot sa tugkaran nga niadto maoy kampong konsentrasyon sa Sachsenhausen nga gigamit sa mga Nazi.
Sa halayong kilid sa kampo, among giduaw ang gas chambers ug ang mga pugon nga sunoganan sa mga patay. Dili gayod ako makatuo sa gibuhat sa mga Nazi. Ako nakurat. Bisag dili grabe ang pagtratar kanako, gatosan ka kaubang binilanggo nga Aleman ang nagakamatay kada adlaw sa pangunang kampo. Ang ilang mga lawas ginaitsa sa mga karomata ug gidala ngadto sa mga lubnganan sa tanan didto sa kakahoyan.
Usa ka adlaw among nadiskobrehan ang usa ka pisara nga didto gilista ang nagkalainlaing matang sa mga binilanggo sa maong kampong konsentrasyon sa panahon ni Hitler. Lakip niadtong nalista mao ang mga Saksi ni Jehova. Wala gayod ako magdahom niadto nga ako makapribilehiyo nga mahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.
Dugang Grabe nga Pagtratar
Ang miarang-arang nga kahimtang nga akong gipahimuslan wala magdugay. Gipahunong ako sa usa ka opisyal ug gipangutana ako kon nganong akong gihilabtan ang mga suplay sa medisina. Bisag gisultihan ko siya nga wala akoy nasayran sa iyang gibutangbutang kanako, wala siya motuo, ug ako gibilanggong nag-inusara. Diha sa gamayng selda, gamay ra kaayong pagkaon ang akong madawat ug walay mga habol, bisag panahon kadto sa tingtugnaw. Unya, sa kalit, sa ika-11 nga adlaw, gipagawas ako.
Samtang ako milakaw ug balik, ako nahibulong sa dihang ang batan-ong sundalo nga nagbantay sa ganghaan sa pangunang kampo mainitong miabiabi kanako. Sa miagi dili maayo ang iyang pagtagad kanako. Apan karon iya akong gigakos ug diha sa putolputol nga Aleman miingon nga ang iyang mga ginikanan gipatay sa mga Gestapo ug nga siya nakaagi sa kampong konsentrasyon sa Aleman. Siya miingon nga nasayod siya nga ako walay-sala.
Wala madugay human niadto, ang labing baskog kanamong mga binilanggo gisultihan nga kami ipadala sa laing dapit sa pagtrabaho. Sa Enero 30, 1946, kami gipasakay sa tren nga may mahait naglut-oray nga higdaanan sa ibabaw ug sa itaas. Dunay 40 ka binilanggo sa matag bagon sa tren, nga nagpasabot nga naghuot kami kaayo sa mga higdaanan. Lisod kaayo ang pagkatulog sa gabii, kay kon ang usa motakilid, ang tanan motakilid uban niya.
Nagkalainlain ang hungihong mahitungod sa among destinasyon, apan ang tanan sayop. Sa unang paghunong, dugang 500 ka binilanggo gikan sa laing kampo ang miduyog kanamo. Sukad niadto kami nakadawat ug inadlaw nga mga rasyon sa pipila ka uga, gahi nga tinapay nga giparisan ug bulad nga tagnipis ug diyutayng init nga sabaw. Matag duha ka adlaw, kami hatagan ug tagsa ka gagmayng tasa sa tsa. Sa paninguhang matagbaw ang ilang kauhaw, tilapan sa kadaghanang mga lalaki ang mikamig sa yelo nga bungbong sa mga bagon sa tren. Sa miabot kami sa kadaplinan sa Moscow, naligo kami ug gikuhaag mga kuto. Tingali usa ka baldeng tubig ang akong nainom niadto.
Paingon sa Siberia!
Sa Marso 6, 1947, kami nakaabot sa Prokopyevsk, Siberia. Ang sibilyan nga populasyon sa siyudad nagkalainlain nga nagagikan sa daghang bahin sa Unyon Sobyet. Baga ang niyebe bisan asa, diha sa ubang dapit ingon ka taas sa mga koral. Ang baraks gitukod nga katunga sa ilalom sa yuta aron makahatag panalipod gikan sa grabeng katugnaw sa tingtugnaw. Sa panahon sa among pag-estar dinhi nga daghan kanamo ang nag-antos sa nagahulga-sa-kinabuhi nga kasinatian nga akong gihubit sa sinugdan.
Ang unang tuig sa Siberia lisod kaayo. Ang kampo gihampak sa grabeng kalibang. Daghan ang nangamatay. Ako usab grabeng nagkasakit ug sa usa ka panahon nawad-an sa paglaom nga maayo. Ang usa ka bintaha namo diha sa kampo mao nga kami nakadawat ug adlaw-adlaw nga mga rasyon sa tinapay, samtang ang kadaghanan sa mga Russo nga nagpuyo sa Prokopyevsk napugos sa paglinya sa daghang oras diha sa katugnaw, ug usahay mahutdan pag mga abiyo sa pagkaon sa dili pa sila makakuha.
Sa tinghunlak sa 1949, usa ka komisyon sa mga opisyal sa hukmanan miabot sa Moscow aron sublion ang among unang pahayag ug tinoon kon unsay angay buhaton kanamo. Usa ka makinasod batan-ong opisyal, kinsa ingon sa daw nasilag sa tanang mga Aleman, misukitsukit kanako. Ako mapasalamaton nga wala makadawat ug sentensiya sa pagkabilanggo. Kami nga wala makadawat ug mga silot sa pagkabilanggo gipadala ngadto sa Stalinsk, nga karon gitawag Novokuznetsk, diin kami gitudlo sa pagtrabaho sa konstruksiyon sa planta sa koryente.
Mipauli sa Balay sa Kataposan!
Sa kataposan, sa Marso 1950, kami gipadala ug balik sa Alemanya, ug sa Abril 28, ako sa kataposan nahiusa pag-usab uban sa akong pamilya. Bisag dako kaayong kalipay nga makapauli, wala pa matapos ang akong mga problema. Tungod sa akong lakbit nga pagpakig-uban sa Hitler Youth, gitratar ako sa mga awtoridad sa Komunistang Silangang Alemanya ingong tigsimpatiya sa Nazi ug hatagan lang ako ug katunga sa naandang rasyon sa pagkaon ug bisti. Busa, human nga nakabalik sa balay sa tulo lang ka semana, ako mibalhin gikan sa Silangang Berlin ngadto sa Kasadpang Berlin.
Apan, wala ako malimot sa akong panaad nga kon makabalik ako sa Alemanya, mangita ako ug paagi nga makaalagad sa Diyos. Kanunay akong mobarog atubangan sa usa ka simbahan, apan dili gayod ako makagahom sa pagsulod. Nawad-an akog kadasig sa relihiyon, busa mihukom ako nga magpadayon lang ako sa pag-ampo sa Diyos sa pribado, mihangyo nga pakitaan niya ako ug paagi nga makaalagad kaniya.
Sa wala madugay ako naminyo kang Tilly, ug kami nakabatog anak nga lalaki, si Bernd. Unya, sa tingpamulak sa 1955, usa ka kauban sa trabaho nga usa sa mga Saksi ni Jehova misugod sa pagpakigsulti kanako bahin sa Diyos. Apan, wala na kami magkita dihang sa kalit kami mibiya sa nasod. Sayo pa niini ako miaplay sa paglalin sa Australia. Ang among kalit nga paggikan maoy tungod sa telegrama nga nagtambag kanamo nga nadawat ang among aplikasyon ug nga kami kinahanglang mangandam alang sa pagbiyahe gikan sa Bremerhaven sa tulo ka adlaw.
Usa ka Bag-ong Yuta, Usa ka Bag-ong Kinabuhi
Kami sa kataposan mipuyo sa Adelaide. Dinhi giduaw kami sa usa ka Aleman ug sinultihang Saksi sa hinapos sa 1957. Kami nalipay! Sa wala magdugay nakahimo kami ug maayong pag-uswag sa among regular nga pagtuon sa Bibliya. Apan sa pagkatinuod, ang tanan nga among naagian ni Tilly, ang among pangunang kabalaka sa sinugdan mao ang kagawasan gikan sa panglupig. Karon nga kami ania na sa mainit nga Australia, gibati namo nga ingon ka libre sa mga langgam ug nakaangay niini. Apan sa ulahi among nakaplagan nga bisan dinhi dunay mga matang sa panglupig, mga suliran sa ekonomiya, ug ubang mga kapit-osan sa kinabuhi.
Pagkadako sa among pasalamat nga nakakat-on sa pasukaranang hinungdan. “Ang tibuok kalibotan anaa sa gahom sa daotan,” miingon ang Bibliya. (1 Juan 5:19) Ingong resulta, aduna gayoy mga suliran bisan unsa pang nasora kita nagpuyo. Kami usab nalipay nga nakakat-on sa kahulogan sa pag-ampo nga gisumaysumay ko niadto kanunay: “Paanhia ang imong gingharian.” Among nasabtan nga ang Gingharian sa Diyos maoy usa ka tinuod nga kagamhanan, usa nga langitnon, ug nga si Jesu-Kristo naentrono na ingong Hari sa Gingharian niadtong 1914. Pagkakulbahinam ang pagkahibalo nga ang Gingharian sa Diyos naglihok na—nga gilabog na niini si Satanas ug ang iyang mga demonyo gikan sa mga langit ug nga sa dili madugay, sa dakong kasakitan, ang yuta pagahinloan sa tanang pagkadaotan!—Mateo 6:9, 10; Pinadayag 12:12.
“Mao gayod kana,” matud ko. Nahibalo na ako karon kon unsaon ko pagtuman sa saad ko sa Diyos. Busa sa Enero 30, 1960, gisugdan ko pagtuman ang akong gisaad sa pag-alagad sa Diyos pinaagi sa pagpabawtismo sa pagsimbolo sa akong pagpahinungod kaniya, ug si Tilly miduyog kanako sa Kristohanong pagpahinungod.
Sukad niadto, nga kapin na sa 30 ka tuig, among natagamtam ang nagkalainlaing mga panalangin sa pag-alagad sa Diyos. Si Bernd karon aduna nay kaugalingong pamilya, ug siya usab nag-alagad ingong ansiano sa Kristohanong kongregasyon. Sa 1975 among gibaligya ang among balay aron libre kami nga makabalhin ug sa pag-alagad bisan diin nga adunay mas dakong panginahanglan alang sa mga Saksi sa pagsangyaw sa maayong balita. Unya, sa 1984, gidawat ko ang tanyag sa pag-alagad ingong tig-atiman sa Assembly Hall sa mga Saksi ni Jehova sa Adelaide.
Pagkadako sa kalipay sa akong asawa ug ako nga nakatuman sa akong gisaad sa Diyos dihang ako didto sa halayo kaayo gikan sa akong balay sa Siberia nga kapin sa upat na ka dekadang miagi. Kami mapaubsanong nagtuo nga alang kanamo ang dinasig nga sanglitanan matuod sa makadaghang panahon: “Sa tanan mong mga dalan ilha siya, ug siya magatul-id sa tanan mong alagianan.” (Proverbio 3:6)—Sumala sa giasoy ni Gerd Fechner.
[Hulagway sa panid 23]
Uban sa akong asawa, si Tilly