Sa Pagpamilok sa Mata

NAHIMO na usab nimo. Kahapon nahimo nimo kana ug mga 15,000 ka beses. Malagmit gayod wala ka makaamgo sa paghimo niana, apan ikaw padayong nagahimo niana ug busa nakapanalipod sa imong duha ka labing bililhong bahandi. Sa palakaw, tingali ikaw nakahatag usab ug wala tuyoang mga timailhan kon sa unsang paagi ang imong utok nagatrabaho. Sa unsang paagi nimo gihimo kining tanan? Sa pagpamilok nimo.

Kon ang imong mga mata dili daot, sila mao ang labing delikado ug sensitibong tigbati nga kasangkapan nga imong nabatonan. Giisip kaayo ingong usa ka milagro sa desinyo, ang tawhanong mata gikatandi sa usa ka bug-os awtomatiko, three-dimensional, nagatunong-sa-kaugalingon, walay puas sa paglitrato, tanang kolor, nagalihok-hulagway nga kamera. Sa dihang wala gamita, ang delikadong mga lente sa kamera tabonan sa taklob sa lente. Apan ang mata nagahimo ug labaw pa kaysa niana.

Ang dakong bahin sa lingin sa mata nahimutang nga napanalipdan sulod sa ubaog. Apan ang nahibiling 10 porsiento sa lingin sa mata naladlad nga way-putos sa atmospera, uban sa tanan niyang nagaliyo nga abog ug makadaot nga mga hugaw. Sa pagpanalipod sa mata batok ning padayong hulga sa pag-atake, ang lawas gidesinyo uban sa kinakomplikadohan, maabli-masira nga “takop sa lente”​—ang tabontabon. Gama sa kinanipisan nga panit sa lawas, gipalig-on sa gamitoy, lanotong mga lugas, ang tabontabon sayon nga modailos panaog ug pasaka ibabaw sa mata. Ang pagpamilok molungtad lamang sa mga ikanapulo nga bahin sa usa ka segundo ug mahitabo ug mga 15 ka beses matag minuto.

Apan kanang gamitoy, halos mamatikdan nga lihok nakapalampos ug daghan. Sa kalit nga pagsira ug unya pag-abli, ang tabontabon mopahid ug nipis nga gabon sa pluwido sa dayag nga bahin sa mata, epektibong nagahugas niana. Kini usab nagapasinaw sa dayag nga bahin sa mata. Busa ang tabontabon gipakasama sa usa ka kombinasyon sa tabon sa lente, tiglimpiyo sa lente, ug tigpasinaw sa lente. Pagkamaayong desinyo, dili ba?

Apan ang mga siyentipiko dugay nang nalibog tungod sa katingad-ang punto: Sa gikusgon nga mawala ang tubigong luha sa dayag nga bahin sa mata, usa o duha ka pagpamilok matag minuto paigo na sa pagtapos sa trabaho sa paghugas ug pagpasinaw. Nan, ngano mang mamilok ug daghan? Ang tubag, morag, naa sa hunahuna.

Ang mga tigdukiduki nakahimo ug mga koneksiyon tali sa pagpamilok ug paghunahuna. Pananglitan, ang kabalaka magpahimo kanimo sa pagpamilok ug daghan. Kon ikaw nagasulay sa pagpalupad ug helikopter, o kon ikaw ginasukit sa kasupak nga abogado, o kon ikaw nagaantos tungod sa kabalaka, malagmit ikaw mamilok ug makadaghan labaw sa naandan. Kon ikaw magsisibya sa telebisyon, tingali ikaw gisultihan nga dili mamilok aron ang imong tigtan-aw dili maghunahuna nga ikaw gikuyawan tungod sa mga balita.

Sa laing bahin, kon ikaw mohatag ug bug-os nga pagtagad sa imong ginatan-aw, sama sa dihang ikaw nagadula ug grapikong puzzle nga nagasubay sa usa ka likoliko nga badlis tali sa daghan makalibog nga mga badlis, nagamaneho latas sa mga kadalanan sa siyudad, o nagabasag nobela, ikaw tagsa ra kaayong mamilok. Ang mga piloto, pananglitan, kinahanglan nga magbug-os sa ilang pagtagad (concentrate) ug labi kaysa mga luyoluyong piloto, busa sila tagsa rang mamilok. Ang pagpamilok sa linain mohunong sa dihang ang usa naa sa tinuod nga peligro, ug ang mga mata kinahanglang sa madali mosipat gikan sa pangunang natad sa panan-aw ngadto sa kinahilitang natad nga maabot sa panan-aw sa usa ug balik.

Duna pay laing koneksiyon tali sa utok ug pagpamilok. Sumala sa The Medical Post sa Canada, ang pagdukiduki nagasugyot nga ang “matag pamilok tingali mahitabo sa importanteng tipik sa panahon diin kita mohunong sa pagtan-aw ug mosugod sa paghunahuna.” Pananglitan, ang usa ka tawo nga nagamemorya ug pila ka butang tingali mamilok dihadiha human pagbasa sa impormasyon nga iyang buot memoryahon. O sa paghimog desisyon, ang mga pagsusi nagasugyot nga “ang utok nagamando sa pagpamilok sa dihang kini duna nay igong impormasyon sa paghimog desisyon,” asoy sa the Post, nga nagadugang: “Ang mga eksperimento nagapaila nga ang pagpamilok nagsilbi ingong usa ka matang sa mental nga pamunto (punctuation).”

Hapit tulo ka libo ka tuig sa miagi usa ka maalamong tawo nadasig sa pagsulat: “Sa kulbahinam nga paagi kahibulongan uyamot ang pagkabuhat kanako.” (Salmo 139:14) Ang mga kauswagan sa medikal nga siyensiya sa atong adlaw nakapalig-on lamang sa maong panlantaw. Hunahunaa ra: ang pagpasinaw ug ang pagpadanglog sa komplikadong mga lente, nga morehistro sa relatibong sukod sa bug-os nga pagtagad sa utok o sa kabalaka, ug mosanta sa pagsulod sa makitang impormasyon​—tanantanan sa pagpamilok sa mata!

[Hulagway sa panid 14]

Lingin sa mata nga 10 porsiento lamang ang dayag