Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Ako pa ang Kinamanghoran?

Ang kinamanghoran sa masabog pagaisipon ingong “gamayng bata” sa pamilya.

“Nalagot ako sa hitabo nga akoy mobayad sa sayop sa akong mga manang.”

“Ang akong dakong manong mokulata kanako sa dihang siya may suliran.”

‘AKO ang kinamanghoran sa lima,’ sulat ni Lilia. ‘Ug dili gayod kini ikalipay. Kasagaran dili ako makaapil sa mga kalihokan sa pamilya kay walay mausa ang gustong mahasol sa “gamayng bata.” Ang akong mga manong ug manang dili gayod gustong moatiman kanako. Bation ko kanunay nga samag usa ka pabug-at. Usahay bation ko nga wala akoy igsoon tungod kay mogugol akog daghang panahon sa pagdula nga nag-inusara.’

Si Faye maoy kinamanghoran sa upat ka mga anak. Hinumdom niya: “Ang akong mga ginikanan kanunayng motuo sa isugilon sa akong magulang kay sa akong isulti. Ug kining mga magulang may kaugalingong mga higala. Nahimo akong nag-inusara.”

Ikaw ba ang kinamanghoran sa inyong pamilya? Nan lagmit may susama kang mga pagmulo. Ang uban tingali mahimuot sa pagkahibalo nga ikaw ang “gamayng bata” sa pamilya. Apan alang kanimo, ang pagkakinamanghoran dili kahimut-anan.

Mga Disbentaha sa Pagkakinamanghoran

Gibati ba nimo, pananglitan, nga ang imong manong ug manang nakadawat ug maayong pagtratar? Mahimong may katarongan ka sa pagbati nianang paagiha. Sa kapanahonan sa Bibliya ang panganay nagpahimulos sa linaing pagkapinaboran; ang kinamanghoran naiwit kon bahin sa mga pribilehiyo ug mga responsabilidad. (Itandi ang Genesis 25:31; 43:33.) Karong adlawa, ang mga ginikanan makiling gihapon sa pagdahom ug dako sa ilang kinamagulangan nga anak. Dili kay gihigugma nila siya ug labaw kay sa ubang mga anak, apan tungod kay mas gulang siya, mahimo siyang kabinlan ug responsabilidad sa pag-atiman sa iyang mga manghod. Una siyang modako, ug ingong resulta, sa subsob siya hatagan ug ubay-ubayng kasinahang mga pribilehiyo ug kagawasan.

Hinuon, ang kinamanghoran sa masabog pagaisipon ingong “gamayng bata” sa pamilya ug basin sa pagkatinuod malumsan sa pagbati sa ginikanan! Usa ka babaye nga gikutlo sa librong Sibling Rivalry, ni Seymour V. Reit, mihinumdom: “Ako ang kinamanghoran sa among pamilya . . . ako gibinata ug gikabalak-an pag-ayo, bisan sa mga magulang. Siyempre pa gikalipay nako kana, apan akong gihunahuna nga kana nakapugong kanakog diyutay. Lagmit kana nakapugong sa akong paghamtong, sa pag-atubang sa mga hagit.”

Ang imong mga ginikanan tingali naghingapin usab sa pagsulay sa pagpanalipod kanimo. Mahimong ilang tugotan ang imong mga magulang sa pagsuroy kauban sa mga higala apan tingali mamugos nga magpabilin ka sa balay​—o nga mouli ka ug sayo kaayo nga basin bation nimo nga para sa unsa pa ang pagsuroy sa unang bahin!

Kay kinamanghoran, mahimo kang tumong sa daghang dili angay nga mga pagtandi. “Sa dihang ang akong ginikanan nasuko kanako o nagminaldito ba lamang ako sulod sa balay,” reklamo sa 16-anyos nga si Karl, “sila moingon, ‘Si Alan wala magbuhat niana’ o, ‘Nganong dili ka manghipos sa imong kuwarto sama kang Alan?’” Ug kon ang imong magulang may rebelyosong tinamdan niadtong siya sama nimog pangedaron, pagbantay! Ang imong mga ginikanan lagmit mosulay gayod sa pagsanta nga mahitabo kana pag-usab. “Nalagot ako sa hitabo nga akoy mobayad sa sayop sa akong mga manang,” reklamo sa usa ka babaye. “Tungod lamang kay ang akong igsoon mihulam sa kotse ug miadto sa usa ka dapit nga dili niya dapat adtoan, dili na ako makahulam sa kotse!”

Ang Bugnoay sa mga Magsoon

Hinuon, ang imong kinadak-ang reklamo lagmit mao ang pagtratar kanimo sa imong mga igsoon. Basin sila dili kaayo motahod sa imong pribasiya o sa imong personal nga mga gamit. Mahimong himoon ka nilang tumong sa kanunayng pagsungog o pasangil sa ilang mga kapakyasan. “Ang akong dakong manong mokulata kanako sa dihang siya may suliran,” reklamo sa usa ka batan-ong lalaki.

Ang batan-ong si Susannah mipunting sa kanunayng hinungdan sa mga away sa magsoon. Matud niya: “Sa akong hunahuna daghang mga away maoy tungod lamang sa gahom ug kon kinsa ang may katungod sa usa ka butang.” Kinaiyanhon lamang nga mangandoy sa pagbati, pag-ila, ug pag-uyon sa ginikanan. Ug sanglit halos imposible alang sa ginikanan sa pagtratar nga sama ang tanan nilang mga anak, ang mga panagbingkil ug pagmahay motungha. Ang patriarkang si Jacob “naghigugma kang Jose nga labaw kay sa tanan niyang mga anak.” Unsay reaksiyon sa iyang mga kaigsoonan? “Sila nagdumot kaniya, ug wala makahimo sa pagsulti kaniya sa makigdaiton gayod.” (Genesis 37:3, 4) Ingong kinamanghorang anak, ikaw mahimong makakuha sa dodakong bahin sa pagtagad ug pagbati sa imong ginikanan. Kon mao, ang imong mga kaigsoonan mahimong mobatig dili maayo kanimo. “Abi nakog ang akong manghod nga babaye nakabaton sa tanang butang nga gusto niya,” matud sa usa ka panganay nga dalagitang si Roseanna. “Ako nakaamgo nga nasina ako kaniya.”

Ang mga Bentaha

Bisan pa niana, ang pagkakinamanghoran nga anak may ubay-ubayng bentaha. Ang imong ginikanan tingali mas maarang-arang sa pinansiyal kay sa niadtong primero pa silang nagkaanak. Mao nga lagmit ikaw nagtagamtam sa materyal nga mga kaayohan, sama sa kaugalingon nga kuwarto, nga wala mabatoni sa imong mga igsoon kaniadtong sila sama nimog pangedaron. Ug samtang ang pila ka mga batan-on dili gustong mobanos sa sinina sa ilang magulang, ang gipanunod nga sinina gikan sa imong magulang mahimong mohatag kanimo ug mas daghang ilisan kay sa nabatonan sa pila nimo ka kapareho!

Laing kaayohan mao ang kasinatian nga nabatonan sa imong ginikanan sa pagmatuto sa anak. (Itandi ang Hebreohanon 5:14.) Sa ato pa, ang imong mga manong ug manang ‘nagbansay kanila’ ingong mga ginikanan. Kay nakakat-on gikan sa ilang mga sayop kanhi, ang imong ginikanan mahimong mas matugoton ug masaligon sa ilang tinagsa ka papel, nga dili na kaayo makiling sa paghimog dili-reyalistikong mga hangyo. Tingali may sukod ka sa kagawasan nga wala matagamtami sa imong mga igsoon sa imong pangedaron.

Sa yano ang pagbaton ug mga manong ug manang usa usab ka bentaha. Sa paghunahuna nga sa subsob ang mga magsoon mopahayag ug pagsuki sa usag usa, basin dili ka motuo niini. Hinuon, dili sagad nga ang mga magsoon sa tinuod nagdumot sa usag usa. Sa pagkatinuod, usa ka 13-anyos nga babaye miadmitar: “Ang akong manong kanunay mosamok kanako. Apan halalom sa sulod nako gihigugma gayod nako siya.” Ang imong mga manong ug manang mahimong tinubdan sa panaghigala, panagkauban, ug tambag. Ang usa ka igsoon mosilbi pa ngani nga usa ka hularan alang kanimo, ilabina kon siya maoy mahadlokon-sa-Diyos. Ikaw ba motunghaay sa imong unang tuig sa hayskul? Ang imong dakong manong tingali makatabang kanimo sa pagpasibo. Ang imong ginikanan ba mitugot na kanimo sa pagmek-ap? Tingali ang imong manang makatudlo kanimo sa paggamit niana.

Makaiikag, ang librong Sibling Rivalry sa dugang nag-ingon: “Ang kinamanghoran nga mga anak . . . makiling nga mas mahigalaon ug mas makihugoyhugoyon kay sa panganay o sa tungatunga nga mga anak ug popular sa ubang mga anak. Kay naanad sa pagbuhat ug sa pagpakiglabot kauban sa lainlaing pangedaron, sila walay libog kauban sa ilang mga kapareho sa gawas sa pamilya.”

Pagpahimulos sa Labing Maayo sa Imong Kahimtang

Gibati pa ba gihapon nimo nga ang kinamanghoran nga anak disbentaha? Nan, lagmit maikag ka sa pagkahibalo nga ang panganay ug ang tungatunga nga mga anak sa subsob moreklamo nga ang ilaha maoy labing makapasubo nga kahimtang sa kinabuhi! Nan, ang hinungdanon maoy dili ang imong dapit diha sa gambalay sa pamilya, apan kon unsang paningkamot ang imong gihimo sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya.

Pananglitan, kon gibati nimo nga ang imong ginikanan maoy sobra ra ka mapanalipdanon, hisgoti ang butang kauban nila diha sa hinamtong nga paagi. “Diin walay pagtambag, ang mga tinguha makawang.” (Proverbio 15:22) Pinaagi sa pagkahimong ‘malinawon ug makataronganon,’ makahangyo ka ug makasugyot sa dalawatong panagsabot​—inay sa pagbagulbol sa dihang ang mga butang dili mahitabo sa paagi nga makapahimuot kanimo. (Santiago 3:17, 18) Kon ikaw balibaran sa pribilehiyo nga gitugot nila sa imong mga magulang, ayaw pagmanya. Pamatud-i nga ikaw responsable ug takos pinaagi sa pagpahimulos sa labing maayo sa bisan unsang asaynment nga ihatag sa imong mga ginikanan.​—Itandi ang Lucas 16:10.

Ang mga prinsipyo sa Bibliya makatabang usab kanimo sa paghupot sa kalinaw uban sa imong mga igsoon. Gusto ba nimog pribasiya? Nan ipadapat ang Bulawanong Lagda ug tahora ang ilang pribasiya ug mga gamit. (Mateo 7:12) Malagot ka ba kong sungogon? Nan trataha ang imong mga igsoon uban sa “pagtamod” ug likayi ang pag-una-unag panginsulto. (Roma 12:10) Nahiubos ka ba tungod kay gibati nimo nga wala ka bale-baleha o gipasagdahan ka? Ayawg panunti nga ikaw magpalain lamang. ‘Ipahibalo ang imong pagbati’ kanila, hisgoti ang mga butang sa malumo, hinamtong nga paagi. (Proverbio 25:9) Sa makadaghan kini mao lamay pagkat-on sa pagkamapasayloon. (Efeso 4:32; Colosas 3:13; 1 Pedro 4:8) Apan kon gibati nimo nga ang usa ka igsoon maoy madaogdaogon sa pisikal o sa sinultihan, ipahibalo sa imong ginikanan kon unsay nagkahitabo. Sa maong panahon lamang nga sila makahimo sa ilang papel sa ‘pagpaigoigo sa hunahuna’ sa ilang mga anak.​—Efeso 6:4.

Dili, ang pagkakinamanghoran wala maghukom kanimo nga mahimong usa ka “gamayng bata.” Ni kinahanglang kana mosanta sa imong pagtubo sa emosyonal ug espirituwal. Ingong kinamanghorang anak, makaugmad ka ug empatiya, kamanggihatagon, kaandam sa pagpaambit, sa katakos sa pagpakiglabot sa uban​—mga leksiyon nga makaayo kanimo sa mga tuig nga umaabot.

[Hulagway sa panid 23]

“Nganong ako dili iapil sa tanang kalingawan?”