Mga Tanamang Hapones—Kinaiyahan Diha sa Gamayng Hulad

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Hapon

INIGDUNGAW nimo sa imong bintana, imong makita ang dagat, nga gilinyahan sa puting mga balas ug lunhawng mga punoan sa pino. Inigtindog nimo sa imong balkon, imong makita ang mga bukid nga adunay nag-agay nga busay. Kutob sa imong makita, ang tanan anaa sulod sa utlanan sa imong propiedad. Usa ba ka dili-matuman nga damgo alang sa ordinaryong mga tawo? Dili, dili kon ikaw adunay tanamang Hapones. Makab-ot niining pagsundog sa kinaiyahan sa gamayng hulad ang daw imposibleng damgo.

Aron mahimong natural ang katahom, ang mga bato, tubig, mga tanom, ug usahay balas gamiton. Siyempre, diyutayng kamamugnaon sa hunahuna lamang ang gikinahanglan, apan kon maayong pagkabagay, mamugna ang matahom nga mga ilusyon. Ang lim-aw mahimong dagat o usa ka linaw, ug ang mga batong-tikanganan, mahimong mga isla. Ang dagkong mga bato mahimong mga bukid, ug ang tubig nga nagaagay sa tunga sa mga bato, mahimong mga busay.

Mga Kahoyng Gigamit sa Tanamang Hapones

Sanglit lunhawng kolor man ang nangibabaw sa natural nga talan-awon sa Hapon, mga kahoy ang naglabi imbes mga bulak diha sa tanaman. Ang mga kahoy dili lamang itanom ug pasagdang molipang sa pagtubo. Ang ilang gilay-on kalkulado, ug ang ilang pagtubo kontrolado. Sa pagkatinuod, ang mga kahoy adunay dakong papel. Makahatag silag malinawng palibot nga maoy kinaiyahan sa mga tanamang Hapones.

Ang mabulokong mga kahoy gamiton apan igoigo ra. Sila makadugang ug lainlaing adorno sa tanaman gikan sa usa ka panahon ngadto sa lain. Ang sirwelo, serali, ug magnolia gamiton alang sa kolor sa sayo nga tingpamulak. Sa Abril ug Mayo, ang masiga nga mga azalea mamulak ug mohatag ug kasaya diha sa malinaw nga palibot. Kini sagad pormahong lingin, hapsayng mga bola, dagko ug gagmay. Sa tinghunlak ang mga dahon sa Hapones nga maple nagasabwag sa ilang hayag nga pagkapula. Bisan pa, ang lunhaw mao ang naglabi diha sa tanamang Hapones.

Ang grupo sa maanindot nga mga kawayan nakadugang sa Oryental nga palibot. Ang sipres ug sidro hinagdanhagdan ug lingin, nga naghatag katahom sa kadaplinan sa tanaman. Ang holly nga Hapones (inu-tsuge) maoy paborito sa tibuok-tuig, kay daghan kaayo ang mahimo niini. Makakita kag holly nga giporma nga samag wedding cake, bao, o talabong nga nagtindog sa usa ka tiil. Apan sa tanang kahoy nga gamiton sa tanaman, naglabi ang maanindot nga pino.

Pagporma ug Pag-atiman sa mga Kahoy

Taliwala sa mga matang sa mga pinong kahoy nga Hapones, ang itom ug pula mao ang labing komong gamiton aron pormahon. Ang itom gitawag ug “laki” nga matang ug ang pula mao ang “baye” tungod sa ilang gahi ug humok nga kinaiyahan. Niining duha, mas masayon nga atimanon ug bansayon ang malig-on nga kinaiyahan sa itom nga pino. Tagda pananglitan ang mga pino ug tan-awa kon sa unsang paagi ginaporma ug ginaatiman ang mga kahoy sa tanamang Hapones.

Sugdan sa hardinero ang iyang trabaho diha sa linghod nga kahoy. Human makita kon diin ang ilang kiling sa pagtubo, iyang ayohon ug atiman ang linghod nga kahoy ngadto sa daghang popular nga mga porma. Tingali pahandag ang iyang gusto nga kon ibutang diha sa ganghaan sa gawas mahimong maanindot nga pino nga pormang arko. O tingali mosulay siya ug desinyo nga ang mga sanga nagbitay nga morag busay. Ang pormal tul-id nga tindog mahimo usab nga gamiton. Sa unsang paagi mamugna sa hardinero ang ginatinguhang porma ug gidak-on?

Tingali iyang itanom ang iyang bag-ong mga turok sa usa ka anggulo ug butangag mga tukon nga kawayan. Iyang taorag mga dugokan o mga lakilaki ug mga lipak nga kawayan ang kahoy nga gakotan ug dili-madunot nga higot nga hinimo sa panit sa palma. “Ang higot,” miingon ang ikaupat nga kaliwatan sa mga hardinero, “ilisan kanunay aron dili magbilin ug mangil-ad nga mga marka diha sa mga sanga.” Ang mga tukon dili kuhaon sa usa o duha ka tuig hangtod ang bag-ong porma dili mabungkag kon kuhaon na kana.

Unya ang sunod mao ang sekreto sa pagbansay sa mga kahoy​—pagkorte. “Mamili ang hardinero ug maanindot nga bahin tali sa walay direksiyong mga dahon ug sanga ug kadtong kortehan nga mga bahin hangtod sa punto nga masunod ang gusto sa tawo,” nag-ingon ang librong Japanese Gardens for Today. Ang iyang tumong mao ang pagpalutaw sa labing matahom nga mga bahin sa kahoy pinaagi sa pagputol sa tanang mga nagsiwil. Gusto ba niyang molipang ang kahoy sa usa ka direksiyon? Nan iyang putlon ang nagbabag nga mga sanga. Ingong resulta ang sustansiya moadto sa tindog nga mga sanga ug sa ingon nagabag-o sa porma sa kahoy.

Apan, daghan pa ang gikinahanglan. Sa matag tingpamulak ang tumoy sa bag-ong mga udlot kutloon. Magbilin kinig mga usa ka pulgadang udlot gikan sa tumoy sa matag salingsing aron makontrolar ang bukad sa sanga. Usab, ang usa ka tuig nga mga pine needles banggion nga kinamot sa Septiyembre. Kini moresulta ug naglutaw, samag-pako ug hitsura nga mga kahoyng pino sa Hapones.

Ang mga kahoyng pino kon maayong pagkaatiman mabuhi sa gatosan ka tuig. Aron motaas ang ilang kinabuhi nga walay sakit, areglahon gayod sila kanunay sa hardinero aron mamahimsog. Usa ka talagsaong paagi nga iyang himoon kini mao ang pagputos sa usa ka bahin sa punoan ug banig nga dagami. Sa tingtugnaw, ang mga ulod ug insekto nga nagpuyo sa kahoy mangitag kainit ug busa manaog ug mosuksok ug mangitlog diha sa dagami. Sa tungatunga sa tingtugnaw, sa dili pa mapagawas sa mainit nga mga adlaw sa tingpamulak ang mga insekto, ang gihanig nga dagami kuhaon ug sunogon uban sa mga ulod ug insekto. Kon butangan ang tibuok lawas ug hanig nga dagami ang ubang mga kahoy, sama sa mga palma, kini makapanalipod sa mga kahoy gikan sa yelo ug sa pagkakamig. Gawas nga mohatag kainit sa kahoy, ang masaya nga hanig nga dagami makahatag kinabuhi sa mingaw nga panagway sa tingtugnaw.

Ang tibuok nga palakaw maoy usa ka arte nga dili daling matun-an o makopya. Sa pagkatinuod, ang pag-atiman sa pipila niining taas-ug-kinabuhing mga kahoy nagkinahanglag kaliwatan sa mga hardinero.

Mga Tanaman sa Pamilya

Kon itandi sa mas maluhong mga tanaman sa publikong mga lugar, ang mga tanaman sa pamilyang Hapones dili kaayo pormal ug mas pribado nga palibot. Walay limiti ang pagsagol ug pagpaangay sa tanaman sumala sa personal nga kagustohan ug handurawan.

Ginamit ang dagkong mga bato ug gagmayng mga kahoy, maghimo ang ubang mga pamilya ug ilang kaugalingon gamay nga talan-awon sa bukid nga kompleto sa nagaagay nga busay o mahilom nga nagaagos nga sapa. Bisag gamay ra kaayo ang luna sa tanaman sa balay, magamit gihapon ang samang mga prinsipyo sa pagpagamay nga gamiton sa pagpananom diha sa mas dakong mga lugar. Ug uban sa tabang sa inantigong pagtabas sa mga kahoy, tan-awa! mabug-os ang handurawan.

Bisan asa ka pa nagpuyo sa yuta, ang samang mga prinsipyo nga gigamit sa paghimog matahom nga mga tanamang Hapones mopalutaw sa katahom sa kinaiyahan diha sa imong tanaman.

[Hulagway sa panid 26]

Ang kahoyng serali makadugang ug kolor sa tingpamulak

[Hulagway sa panid 26]

Ang mga kahoy ginaporma sa nagkalainlaing dagway