Kaminyoon—Kon Nganong Daghan ang Mibiya

SA PAGPUNTING sa pagtagad diha sa diborsiyo sa Hong Kong, diin duyog nga naglungtad ang mga kultura sa Silangan ug Kasadpan, ang Asia Magazine miobserbar: “Ang kakulang sa komunikasyon, pagkadili-maunongon, mga suliran sa sekso ug pagkadili-angay sa usag usa maoy mga hinungdan sa panagbingkil diha sa kaminyoon sa mga magtiayong Insek ug sa mga magtiayon sa Kasadpan.” Ang kahimtang susama sa bisan diing dapit sa kalibotan.

SA PAGPUNTING sa pagtagad diha sa diborsiyo sa Hong Kong, diin duyog nga naglungtad ang mga kultura sa Silangan ug Kasadpan, ang Asia Magazine miobserbar: “Ang kakulang sa komunikasyon, pagkadili-maunongon, mga suliran sa sekso ug pagkadili-angay sa usag usa maoy mga hinungdan sa panagbingkil diha sa kaminyoon sa mga magtiayong Insek ug sa mga magtiayon sa Kasadpan.” Ang kahimtang susama sa bisan diing dapit sa kalibotan.

Ang mga lalaki ug babaye nga may karera-una nga panghunahuna nagsakripisyo sa ilang mga pamilya tungod sa ilang trabaho. Busa, ilang gitak-opan ang komunikasyon sa pamilya. Kay gikapoy human sa tibuok adlaw nga trabaho, ang bana malingaw sa pagbasa sa pamantalaan. Si Junichi ug ang iyang asawa nagdumala ug tulo ka restawran ug nagtrabaho gikan sa alas otso sa buntag hangtod sa alas diyes sa gabii sa lainlaing dapit. “Wala gayod ing komunikasyon tali kanamo ingong bana ug asawa,” miangkon si Junichi. Kining kakulang sa komunikasyon mitultol sa seryosong mga suliran sa kaminyoon.

Ang laing hinungdan nga mitultol sa pagkabungkag sa bugkos sa kaminyoon mao ang panglantaw sa katawhan sa sekso gawas sa kaminyoon. Ang sekso sa gawas sa kaminyoon kaylap kaayo karon nga 20 porsiento sa mga lalaki ug 8 porsiento sa mga babaye nga misanong sa usa ka surbi sa Hapon miadmiter nga sila may seksuwal nga relasyon gawas sa ilang usay-kapikas nga kaminyoon sulod sa milabayng tuig. Dili katingad-an ang propesyonal nga babaye sa Hapon nga may relasyon uban sa mga lalaki gawas sa iyang bana. Siya magbalhinbalhin gikan sa usa ka lalaki ngadto sa lain, nga naghunahuna, “Kon makasakop ang akong bana, ako lamang siyang bulagan.” Ang modernong sosyedad nagpasagad niining mga relasyona.

Kining samang sosyedad nagpasiugda sa ako-una nga tinamdan, mao nga ang bana ug asawa parehong nahimong mahunahunaon sa kaugalingon, nga mitultol ngadto sa pagkadili-angay sa usag usa, ang laing hinungdan sa panagbulag. “Sukad sa sinugdanan ang among kaminyoon huyang, busa kami mahimong magbulag bisan kanus-a,” nag-ingon si Kiyoko. “Sa dihang kami naminyo, ang akong bana nag-ingon kanako nga manig-ingon ako sa robot ug mobuhat lamang sa iyang isugo kanako. Kon maayo ra ang mga butang alang kaniya, dili kaayo malisod, apan kon may suliran na, siya dili modawat sa iyang mga sayop ug mobasol sa ubang mga tawo. Mabasol usab ako, sanglit ako mosukol kaniya kaniadto. Gilisdan ako sa pagtuman sa akong bana sa dihang siya dili makataronganon.”

Ang ubang katarongan sa diborsiyo mao ang kabangisan ug pagkahubog, mga suliran sa panalapi, panagbingkil batok sa mga ugangan ug mga bayaw, ug pag-abuso sa hunahuna.

Unsay Hinungdan Niining Tanan?

Bisan unsa ka nagkalainlain ang katarongan sa diborsiyo, adunay labaw pa nga hinungdan sa tibuok-kalibotang pagsulbong niini. Bisan kon ang Sidlakan nagbasol sa impluwensiya sa sosyedad sa Kasadpan sa mga suliran niini, ang pag-uyon sa diborsiyo sa Kasadpan sa bag-ohay pa maoy butang katingalahan. Sa pagkamatuod, ang diborsiyo sa Tinipong Bansa mitulo ka pilo ug sa Britanya miupat ka pilo sulod lang sa milabayng pipila ka dekada. Si Andrew J. Cherlin sa The Urban Institute (usa ka organisasyon sa panukiduki nga nagsusi sa mga suliran sa katawhan ug panalapi sa Tinipong Bansa), bisan nagdawat nga ang mga hinungdan sa pag-uswag sa diborsiyo wala kaayo masabti, naglista “sa nagatubo nga pagkaindependente sa mga kababayen-an kon bahin sa panalapi” ug “sa tibuok-katilingbang kausaban sa mga tinamdan” ingong mga hinungdan nga nagpahinabo sa kausaban.

Alang sa kababayen-an sa Tinipong Bansa, maingon man kadtong anaa sa naugmad nga mga nasod, ang pagminyo ug pagtrabaho gawas sa ilang balay dili na katingad-an. Apan, hinay kaayo ug pag-uswag ang bahin sa bana diha sa mga buluhaton sa panimalay. Dili ikahibulong nga ang pipila ka kababayen-an nagmulo: “Ang gikinahanglan kaayo sa matag nagtrabahong babaye mao ang tawo nga mobuhat sa buluhaton sa asawa!”

Samtang ang kababayen-an naghago pag-ayo sa paglaba, pagpanglimpiyo, pagluto ug pagkaon, ug pag-atiman sa mga kabataan, sa Tinipong Bansa, “daghang mga lalaki ang nalingaw sa ‘paglibod-suroy,’” nag-ingon ang librong The Changing American Family and Public Policy. Nahitabo kini sa tibuok kalibotan, nag-ingon ang mga antropologo. Sa Hapon kasagaran ang mga kalalakin-an magtapoktapok human sa trabaho. Sila nag-angkon nga kini gikinahanglan alang sa mahusay nga tawhanong relasyon diha sa ilang mga trabahoan, samtang sila wala magpakabana sa mahusay nga tawhanong relasyon diha sa panimalay. Sanglit ang mga lalaki, sumala sa ilang pangatarongan, mao ang tigbuhi sa pamilya, ang kababayen-an ug ang mga kabataan kinahanglang dili moreklamo. Apan, kay daghan nang kababayen-an ang nagtrabaho, ang maong panghunahuna gipakita nga pamalibad lamang.

Laing dakong hinungdan nga mitultol sa kapakyasan sa kaminyoon mao ang “tibuok-katilingbang kausaban sa tinamdan” o, sumala sa giingon sa Journal of Marriage and the Family, “ang pag-us-os sa sukdanan sa pagkamalungtaron sa kaminyoon.” Alang sa mga pangasaw-onon ug mga pamanhonon sa katuigang 1990, ang naandang panumpa sa kaminyoon nga “kamatayon ray makabulag kanato” wala na magkahulogan nga ingon niana. Sila kanunayng nangita ug mas maayong kapikas. Kon kana maoy pag-isip sa bag-ong mga magtiayon sa ilang bugkos sa kaminyoon, unsa kana ka lig-on?

Kining sosyal nga mga kausaban dili gayod katingad-anan alang sa mga estudyante sa Bibliya. Kining dinasig nga basahon nagpadayag nga sukad sa 1914 kita nagkinabuhi sa “ang kataposang mga adlaw,” nga maoy “panahong lisod sagubangon.” Ang mga tawo “mahigugmaon sa ilang kaugalingon, . . . dili-mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati, dili ikasabot.” (2 Timoteo 3:1-3) Busa alang sa mga tawo nga nahigugma sa ilang kaugalingon labaw sa ilang mga kapikas, sa mga tawo nga nahimong dili-maunongon sa ilang mga kapikas, ug sa mga tawo nga walay pagsinabtanay diha sa ilang kaminyoon, ang diborsiyo mahimong maoy bugtong kasulbaran sa ilang mga suliran sa kaminyoon.

Usa ka Ganghaan Ngadto sa Mas Malipayong Kinabuhi?

Ang diborsiyo, sa daghang kahimtang, wala magpamatuod sa iyang kaugalingon ingong ganghaan sa kalipay.a “Ang diborsiyo malimbongon,” nag-ingon ang tigpanukiduki sa kahimsog sa hunahuna nga si Judith Wallerstein human sa 15 ka tuig nga surbi sa 60 ka nagbulag nga magtiayon. “Subay sa balaod kini maoy usa ka hitabo, apan sa kaisipan kini usa ka serye​—nga usahay usa ka walay-kataposang serye—​sa mga hitabo, pagbalhinbalhin ug hilabihan ka nagakausab nga mga relasyon nga nahitabo sa usa ka yugto sa panahon.” Ang iyang mga pagtuon nagpakita nga ang ikaupat nga bahin sa mga babaye ug ang ikalimang bahin sa mga lalaki wala pa mahibalik sa naandang paagi sa pagkinabuhi napulo ka tuig human sa diborsiyo.

Labi nang dali nga masakitan ang kabataan tungod sa diborsiyo. Gikan sa samang panukiduki, si Wallerstein nakakaplag nga halos sa tanang kabataan nga nalangkit, ang diborsiyo nagpatungha ug “kusganon ug wala gayod damhang mga epekto.” Ang pipila ka kabataan nga naglimod sa bisan unsang negatibong mga pagbati gumikan sa panagbulag sa ilang mga ginikanan mahimong sa kalit makakaplag nga motungha ang maong mga emosyon sa ulahi sa ilang kinabuhi sa dihang sila mangitag kapikas sa kaminyoon.

Kini wala magpasabot nga ang tanang biktima sa diborsiyo dili na gayod makakaplag ug kalipay, kay ang pipila nakakaplag niana. Alang niini, ang nabag-ong personalidad motungha, kasagaran gikan sa nagun-ob nga daang personalidad. Pananglitan, sa dihang ang kakugang tungod sa diborsiyo ug ang duyog niining kaguol ug pagduhaduha sa kaugalingong-katakos matapos na, ang inosenteng kapikas mahimong mogula gikan sa mapait nga kaagi nga mas lig-on, mas lagsik, normal nga tawo.

Usa ka asawa kansang bana mibiya kaniya tungod sa laing babaye misaysay nga sa dihang ang kahiubos ug kasuko mosugod sa paglurang, “makaplagan nimong lahi ka na. Ang imong pagbati nausab. Dili ka na mahimong ang tawo nga mao kaniadto.” Siya nagtambag: “Paggugol ug panahon sa pagsusi pag-usab sa imong kaugalingon ingong indibiduwal. Sa kaminyoon ang mga kapikas sa kinatibuk-an nagpugong sa ilang mga gusto ug mga tinguha agig pagtahod sa kapikas, apan human sa diborsiyo, kinahanglang gugolon ang panahon aron sa pagsusi kon unsay imong gusto ug dili-gusto karon. Kon imong iluom ang imong pagbati, wala nimo kana patya. Moabot ang panahon nga motungha kana pag-usab, ug kinahanglang atubangon nimo kana. Busa mas maayong atubangon nimo ang imong mga pagbati ug padayon sa pagbuhat taliwala niana.”

Tungod sa nagatubong pagpakabana sa mga sulirang gipatungha sa diborsiyo, kini dili na kaayo madanihon ingong kapilian. Ang magasing Time nagtaho nga ang nagakadaghang mga magtatambag nagdasig na karon sa mga magtiayong may suliran: “Pagpabilin sa pag-ipon.” Si David Elkind sa Tufts University nagsulat: “Ang pagkasinati sa diborsiyo daw susama sa mabalian ka ug bitiis samtang nag-ski: Dili tungod kay daghang tawo diha sa sak-anan sa mga nag-ski nga nabalian ug bitiis, nga momenos ang kasakit sa nabali nimong bitiis.”

Ang diborsiyo dili maoy sayon nga paagi sa pagsulbad sa mga suliran sa kaminyoon. Nan, unsay mas maayong paagi sa pagsulbad sa mga panagbingkil sa kaminyoon?

[Footnote]

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga magtiayon karon sagad dili magkaestoryahay sa usag-usa