Kamingaw—Ikaw ba Determinado sa Pagpakigbugno Niana ug Modaog?
IKAW ba nagmamingawon? Adunay mga higayon sa kinabuhi nga kinaiyanhon na nga mobatig kamingaw, minyo ka man o dili, lalaki o babaye, tigulang o batan-on. Ilha usab nga ang pag-inusara dili sa tanang panahon maoy makaingon sa kamingaw. Usa ka nag-inusarang eskolar nga nalingaw sa iyang mga panukiduki dili mobating mamingawon. Usa ka nag-inusarang pintor nga nagdibuhog usa ka hulagway walay kahigayonan sa pagbating mamingawon. Gusto nila ang gutlo sa pag-inusara, ug ang pag-inusara mao ang ilang labing maayong higala.
Ang pagbati sa tinuod nga kamingaw moturok gikan gayod sa sulod nato inay kay sa gawas. Mahimong ang pila ka makapasubong hitabo maoy makaingon sa kamingaw—kamatayon, diborsiyo, pagkawalay-trabaho, usa ka trahedya. Kon atong pasigahon ug maayo ang kalibotan sa sulod nato, kana nga kamingaw mamenosan, tingali mahanaw pa sa ngadtongadto, ug ang pagbating pagkanawad-an nga nag-apektar kanato mahimong mapahiangay, madawat.
Ang pagbati motungha gikan sa imong hunahuna. Human madawat ang pagkanawad-an ug ang pagbati nga gipahinabo niana mokalma, panahon na sa pagtagad sa makapalig-ong mga hunahuna nga motugot kanimo sa pagpadayon sa aktibong kinabuhi.
Palagsika ang imong kaugalingon. Kontrolaha ang imong kaugalingon. Adunay positibong mga butang nga himoon. Busa magmahigalaon. Pagtawag ug tawo sa telepono. Pagsulat. Pagbasa ug libro. Dapita ang mga tawo sa imong balay. Pagpakigbaylo ug mga ideya. Aron makabatog mga higala, kinahanglang ipakita nimo ang imong kaugalingon nga mahigalaon. Susiha ang sulod kanimo aron ikaw makapakigsulti sa uban. Ipakita ang gagmayng mga buhat sa kalulot. Ipakig-ambit ang makapahupay hamiling espirituwal nga impormasyon uban kanila. Imong makitang tinuod ang mga pulong ni Jesus: “Adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.” Makita nimo ang laing kamatuoran sa panultihon: “Ang dagayang nagabisibis sa uban dagayang pagabisibisan usab sa iyang kaugalingon.”—Buhat 20:35; Proverbio 11:25.
Anaa ra Kana Kanimo
Lisod bang buhaton? Sayon bang isulti apan lisod nga buhaton? Ang bisan unsa nga mapuslanon mas sayon isulti kay sa buhaton. Ang pagbuhat niana mao ang makapatagbaw kanimo. Kinahanglang mohimo ka ug linaing paningkamot. Usa ka bahin nimo ang magahatag, ug ang sanag nga kahayag sa sulod nimo mosanag pa. Anaa ra kana kanimo ang pagpaningkamot sa pagwala sa kamingaw nga nagtinguha sa pagdominar kanimo. Usa ka magsusulat sa magasing Modern Maturity nag-ingon: “Walay laing responsable sa imong kamingaw, apan ikaw adunay mahimo bahin niana. Makapasangkad ka sa imong kinabuhi pinaagi sa usa ka panaghigala. Makapasaylo ka sa usa nga gibati nimong nakapasilo kanimo. Makasulat ka. Makatelepono ka. Ikaw lamang ang makapausab sa imong kinabuhi. Walay laing tawo ang makahimo niini alang kanimo.” Iyang gikutlo ang usa ka sulat nga iyang nadawat nga “tukmang nagpahayag sa punto: ‘Sultihan ko ang mga tawo nga anaa ra kanila ang paghimo sa ilang kinabuhi nga dili mamingawon o walay katagbawan. Magmaabtik, lihok!’”
Ang imong matinabangong mga higala dili kinahanglang ilimiti sa mga tawo lamang. Usa ka doktor sa medisina sa mananap miingon: “Ang labing dakong mga suliran nga ginaatubang sa mga tigulang dili ang mga balatian sa lawas, kondili ang kamingaw ug pagkasinalikway nga ilang ginaagoman. Pinaagi sa pagtagana ug . . . panag-ubanay, ang binuhi nga mga mananap (lakip ang mga iro) maghatag ug katuyoan ug kahulogan sa panahon nga ang mga tigulang sagad napalain sa katilingban.” Ang magasing Better Homes and Gardens nag-ingon: “Ang binuhing mga mananap makatabang sa pagtambal sa nagmagul-anon; modasig sa may pisikal nga balatian, sa mga may depekto, ug sa mga baldado; ug nagapalagsik sa mamingawon ug sa tigulang.” Laing artikulo sa magasin naghisgot bahin sa mga tawo nga nag-ugmad ug bag-ong interes sa binuhi nga mga mananap: “Ang mga kabalaka sa mga pasyente namenosan ug sila makapadayag ug gugma sa ilang binuhi nga mga mananap nga dili mahadlok nga isalikway. Sa ulahi sila makigsulti sa mga tawo, una sila maghisgot bahin sa pag-atiman sa ilang binuhing mga mananap. Sila misugod sa pagbatig responsibilidad. Sila mibating gikinahanglan, nga adunay nagadepende kanila.”
Kasagaran ang usa nga nag-antos sa kamingaw dili kaayo mopaluyo sa pagtabang sa iyang kaugalingon, sa paghaw-as sa kaugalingon gikan sa iyang pagbiya sa paglaom. Anaa ang kaluya, kawalay-tinguha, sa pagpanglimbasog kutob dinha, apan kon buot niyang masabtan ang tinuod nga hinungdan sa iyang kamingaw, kinahanglang iya gayod kanang himoon. Si Dr. James Lynch misulat mahitungod sa pagsupak sa mga tawo sa tambag nga lisod nilang dawaton: “Ingon niana ang tawhanong kahimtang nga kasagaran dili kita maminaw, o labing menos modumili sa pagsagop diha sa atong kinaiya, sa impormasyon nga dili nato gusto.” Ang usa ka tawo tingali buot nga molingkawas sa iyang kamingaw, apan tingali siya dili andam sa pagbaton ug determinasyon nga gikinahanglan aron siya makalingkawas.
Lihok sa Buot Nimong Bation
Aron mabuntog ang hilabihang kaguol, ang usa kinahanglang magpadayon sa pagtinguha sa tinuod nga kalipay ug kalulot. (Itandi ang Buhat 20:35.) Kinahanglang dag-on ang sobrang kamingaw pinaagi sa paglihok sa kaatbang sa makapaluya nga kalaay. Lihok nga malipayon, pagsayawsayaw, pag-awit ug masadyaong awit. Buhata ang bisan unsa nga mopabanaag sa kalipay. Palab-ani kana, pasobrahi kana, pulihi ang kaguol ug malipayong mga hunahuna. Unsang malipayon nga mga hunahuna?
Sama nianang anaa sa Filipos 4:8: “Sa kataposan, mga igsoon, bisan unsang butang tinuod, bisan unsang butang maugdang, bisan unsang butang matarong, bisan unsang butang maputli, bisan unsang butang hiligugmaon, bisan unsang butang maayong pamation, kon aduna may pagkahalangdon ug kon aduna may pagkadalayegon, palandonga kining mga butanga.”
Ang kinahanglan mao ang pagbutang ug kahulogan sa imong kinabuhi. Kon gibati nimo nga ang imong kinabuhi adunay kahulogan, ikaw madasig sa pagsanong niana ug maningkamot sa pagkab-ot niana. Walay kalagmitang mobati ka ug walay-paglaom nga kamingaw. Kini makaiikag nga gipakita ni Viktor Frankl diha sa iyang librong Man’s Search for Meaning. Iyang gihisgotan kini maylabot sa mga binilanggo sa mga kampong konsentrasyon ni Hitler. Kadtong wala mibati nga may kahulogan ang ilang mga kinabuhi nadaog sa kamingaw ug wala nay tinguha nga mabuhi. Apan “ang kahibalo sa bili sa kaugalingon sa usa ka tawo gipasukad sa mas hataas, labi pang espirituwal nga mga butang, ug dili matarog sa kinabuhi sa kampong konsentrasyon.” Siya mipadayon: “Ang pag-antos mohunong na sa pagkahimong pag-antos sa usa ka paagi sa panahon nga kini makakaplag ug kahulogan, sama sa kahulogan sa pagsakripisyo. . . . Ang pangunang kabalaka sa tawo dili mao ang pag-angkon sa kalipay o paglikay sa kasakit, kondili ang pagkakita sa kahulogan diha sa iyang kinabuhi. Mao kanay hinungdan kon nganong ang tawo andam gayod nga moantos, kon, sa pagkatinuod, ang iyang pag-antos adunay kahulogan.”
Ang Kataposang Relasyon nga Imong Gikinahanglan
Ang paagi sa pagkab-ot sa usa ka tinuod espirituwal nga panglantaw mao ang paghimo ug bug-os nga pakigsaad sa Diyos ug sa iyang Pulong, ang Bibliya. Ang pagtuo sa Diyos ug ang kinasingkasing nga pag-ampo kaniya makahatag ug kahulogan sa atong mga kinabuhi. Unya, bisan kon mahugno ang tawhanong mga relasyon, kita wala mag-inusara, wala tungloha nga magmamingawon. Sumala sa giingon ni Frankl, ang pag-antos nga may kahulogan maagwanta, tinubdan pa gani sa kalipay. Usa ka tigpaniid sa tawhanong kinaiya nag-ingon: “Ang usa ka martir nga gibitay sa kahoy hayan may kalipay nga kasinahan sa usa ka hari nga naglingkod sa iyang trono.”
Ang mga apostoles ni Kristo mibatig kalipay gikan kang Jehova sa dihang gilutos sa mga tawo; ang maong pag-antos adunay dakong kahulogan kanila. “Malipayon kadtong ginalutos tungod sa pagkamatarong, kay ila ang gingharian sa mga langit. Malipayon kamo sa diha nga panamastamasan kamo sa mga tawo ug pagalutoson kamo ug pagabutangbutangan kamo sa tanang matang sa kadaotan batok kaninyo tungod kanako. Managmaya ug lumukso kamo sa kalipay, kay dako ang inyong ganti didto sa langit; kay sa samang paagi gilutos nila ang mga propeta nga nahiuna kaninyo.” (Mateo 5:10-12) Ang samang pagsanong natala sa Buhat 5:40, 41: “Ilang gitawag ang mga apostoles, gilatigo sila, ug gipinahan sila sa paghunong sa pagsulti pinasikad sa ngalan ni Jesus, ug gipalakaw sila. Busa, sila namahawa sa atubangan sa Sanhedrin, nga malipayon nga giisip sila nga takos nga pakaulawan alang sa iyang ngalan.”
Kon Ikaw Mananom ug Rosas, ang Sampinit Dili Makatubo
Pun-a ang yuta sa imong hunahuna ug mga binhi sa katahom ug positibong katuyoan; ayaw hatagig luna ang mga binhi sa negatibong pagkawalay-paglaom ug ang grabeng kamingaw. (Itandi ang Colosas 3:2; 4:2.) Malisod bang buhaton? Ilalom sa pila ka sirkumstansiya, daw imposible. Usa ka magbabalak nag-ingon: “Kon ikaw mananom ug rosas, . . . ang sampinit dili makatubo,” nga nagkinahanglan na usab ug positibong paningkamot ug determinadong pagbaton ug kusog nga kabubut-on. Apan kini mahimo, ginahimo na.
Tagda ang pananglitan ni Laurel Nisbet. Siya napolyo ug sa edad nga 36 anyos gibutang sa iron lung, diin naghigda siya sulod sa 37 ka tuig. Bug-os nga paralisado gikan sa liog hangtod sa tiil, makalihok siya sa iyang ulo, apan kana ra. Sa sinugdan siya naguol hangtod sa punto nga mibatig kawalay-paglaom. Unya, human sa mga usa ka adlaw nga pagkaluoy sa kaugalingon, siya mihukom, ‘Husto na niana!’ Siya adunay duha ka anak nga padakoon ug usa ka bana nga atimanon. Misugod siya sa pagtukod pag-usab sa iyang kinabuhi; nakakat-on siya sa pagdumala sa iyang panimalay samtang siya anaa sa sulod sa iron lung.
Diyutay rag kinatulgan si Laurel. Sa unsang paagi gipalabay niya ang daghang oras sa kagabhion? Pinaagi ba sa pagpadala sa kamingaw? Dili. Miampo siya sa iyang langitnong amahan, si Jehova. Nag-ampo ug kalig-on alang sa iyang kaugalingon, nag-ampo alang sa iyang Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye, ug nag-ampo sa mga higayon nga makasangyaw sa uban bahin sa Gingharian sa Diyos. Siya naghimog mga paagi nga makasangyaw ug nakadanig daghan pinaagi sa iyang pagsangyaw sa ngalan ni Jehova. Wala niya tugoti ang bisan unsang sampinit sa kamingaw nga motubo; puliki kaayo siyang nagaatiman sa mga rosas.
Mao usab kanay nahitabo sa misyonaryo sa Watch Tower, nga si Harold King. Kay gisentensiyahan ug lima ka tuig diha sa bartolina sa bilanggoang Insek, siya maoy tawo nga posibleng makaagom ug dugayng pag-atake sa kamingaw. Apan, gisalikway niya kanang negatibong hunahuna ug pinaagi sa tinuyong paglihok sa kusog nga kabubut-on misugod siya sa paghunahuna diha sa lahi nga dalan. Sa ulahi iyang gibatbat kana ingon sa mosunod:
“Ako naghikay ug usa ka programa sa buluhatong ‘pagsangyaw.’ Apan kinsay sangyawan kon gibartolina? Ako mihukom nga mag-andam ako ug pila ka haom nga mga sermon sa Bibliya gikan sa mga butang nga akong mahinumdoman ug unya mosangyaw sa hinandurawng mga tawo. Unya ako misugod sa buluhatong pagsangyaw, ingnon ta, nanuktok sa hinanduraw nga pultahan ug nagsangyaw sa hinanduraw nga tagbalay, nga nagduaw ug daghang pultahan sa buntag. Sa ulahi nahibalag nako ang hinanduraw nga Gng. Carter, kinsa mipakitag diyutayng interes, ug human sa pila ka pagbalik-duaw kami naghikay nga magtuon sa Bibliya nga regular. Nianang maong pagtuon among gikobrehan ang pangunang mga tema gikan sa librong ‘Let God Be True,’ sumala sa akong mahinumdoman niana. Kining tanan gibuhat nako nga makusog, aron nga ang tingog niining mga butanga dugang pang matisok sa akong hunahuna.”
Ang libolibong Saksi ni Jehova nga nabilanggo sa mga kampong konsentrasyon ni Hitler nakabaton unta sa ilang kagawasan kon ila pang gisalikway ang ilang pagtuo. Diyutay lang kaayo ang mihimo niana. Linibo ang namatayng matinumanon—ang uban pinaagi sa silot nga kamatayon, ang uban sa mga sakit ug kakulang sa pagkaon. Usa ka nabilanggong Saksi—Josef ang ngalan—may duha ka igsoong lalaki sa ubang mga kampo. Ang usa gipugos sa paghigda nga ang iyang nawong nag-atubang sa itaas nga nakakita sa sulab nga nahulog nga nagpunggot sa iyang ulo. Si Josef misaysay: “Sa dihang ang uban sa kampo nakadungog niini gipahalipayan nila ako. Ang ilang positibong tinamdan nakatandog kaayo kanako. Ang pagpabiling maunongon dako kaayog kahulogan kanamo kay sa pagpabiling buhi.”
Ang usa pa niya ka igsoon, nga nag-atubang sa mga tigluthang, gipangutana kon aduna ba siyay gustong isulti. Nangayo siyag permiso nga moampo, ug siya gitugotan. Puno kaayo kini sa makahilap nga pagbati ug kinasingkasing nga kalipay nga sa dihang gihatag ang mando sa pagtiro, walay usa sa mga tigluthang ang mituman. Gisubli ang mando, diin dihay usa ka pagtiro, nga nakaigo sa iyang lawas. Nasuko niini, ang nagmando nga opisyal mihulbot dayon sa iyang pistola ug maoy mitiwas sa pagpatay.
Unsay Makahimo sa Kinabuhi nga Tinuod nga Makahuloganon
Kining tanang mga kaso nalangkit sa lig-on nga pagtuo sa Diyos. Kon ang tanan nasulayan ug napakyas, anaa kana kanunay sa pagdalag kadaogan batok sa kamingaw ug magahimo sa mga kinabuhi nga kanhi haw-ang nga mapuno sa kahulogan. Daghang kinabuhi ang giisip nga makahuloganon sa kalibotanong paagi sa pagkatinuod wala gayoy kahulogan. Nganong ingon man niini? Tungod kay ang sangpotan niini mao ang kamatayon, sila mobalik sa abog, malubong sa kalimot, nga walay kanaas diha sa kadagatan sa katawhan, walay tunob diha sa balas sa panahon. Kini sama sa giingon sa Ecclesiastes 9:5: “Kay ang mga buhi nahibalo nga sila mamatay; apan ang mga patay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa, ni may balos pa sila, kay ang ilang handumanan hikalimtan na.” Ang bisan unsang diwa sa kahulogan nga ipasidungog sa mga kinabuhi nga nahimulag gikan sa mga katuyoan ni Jehova kakawangan.
Tan-awa ang daghag bituon nga kalangitan, batia ang kalapad niining mangiob nga arko sa ibabaw, ug bation mo nga ikaw wala gayoy bili. Masabot mo ang pagbati ni salmistang David sa dihang siya misulat: “Sa dihang makita ko ang imong kalangitan, ang mga buhat sa imong mga tudlo, ang bulan ug ang mga bituon nga imong giandam, unsa man ang tawo nga ikaw nagahunahuna man kaniya, ug ang anak sa tawo nga ikaw nagatagad man kaniya?” Wala tagda sa anak ni David nga si Solomon ang mga buhat sa tawo, nga nag-ingon, “Ang tanan kakawangan,” ug mihinapos: “Ang kataposan sa butang, ang tanang butang nadungog na, mao: Kahadloki ang matuod nga Diyos ug sunda ang iyang mga sugo. Kay kini mao ang tibuok nga katungdanan sa tawo.”—Salmo 8:3, 4; Ecclesiastes 12:8, 13.
Nan, sa kataposang pag-analisar, sa unsang paagi ang nagmamingawong tawo, o si bisan kinsa, makahatag ug kahulogan sa iyang kinabuhi? Pinaagi sa pagkinabuhi nga mahinadlokon sa Diyos, nga nagasugot sa kasugoan sa Diyos. Niana lamang paagiha nga siya mohaom sa mga katuyoan sa Diyos, ang Maglalalang niining dakong uniberso, ug mahimong bahin nianang walay kataposang kahikayan sa Diyos.
Kon ang Diyos Uban Kanimo, Ikaw Wala Gayod Mag-inusara
Usa ka matinumanong Aprikanong Saksi ni Jehova, human giantos ang grabeng paglutos ug mibating biniyaan, miingon nga bisan kon ang iyang tawhanong mga relasyon napakyas, siya wala gihapon mag-inusara. Gikutlo niya ang Salmo 27:10: “Bisan kon biyaan ako sa akong kaugalingong amahan ug inahan, bisan si Jehova mismo magasagop kanako.” Si Jesus mibatig susama. “Tan-awa! Ang takna nagasingabot, sa pagkamatuod, kini miabot na, nga kamo patibulaagon ang tagsatagsa ngadto sa iyang kaugalingong puloy-anan ug inyo akong biyaan nga mag-inusara; apan dili ako mag-inusara, tungod kay ang akong Amahan nagauban kanako.”—Juan 16:32.
Si Jesus wala mahadlok nga mag-inusara. Sagad tuyoon niyang mag-inusara. Sa dihang siya nag-inusara, wala siya nagmamingawon. Gibuksan niya ang iyang kaugalingon alang sa pag-agos sa espiritu sa Diyos ug mibating suod Kaniya sa dihang napalibotan sa Iyang mga linalang. Usahay likayan niya ang pakig-uban sa mga tawo aron nga makauban niya ang Diyos. Siya ‘miduol sa Diyos; ang Diyos miduol kaniya.’ (Santiago 4:8) Sa walay duhaduha siya mao ang labing suod nga higala sa Diyos.
Ang higala nga sama nianang gibatbat sa Kasulatan maoy usa ka bililhong butang. (Proverbio 17:17; 18:24) Tungod sa iyang bug-os nga pagtuo kang Jehova nga Diyos ug sa iyang walay pagduhaduhang pagsugot kaniya, si Abraham “gitawag nga ‘higala ni Jehova.’” (Santiago 2:23) Miingon si Jesus sa iyang mga sumusunod: “Kamo akong mga higala kon kamo magatuman kon unsay akong isugo kaninyo. Dili na ako motawag kaninyong mga ulipon, tungod kay ang ulipon dili masayod sa ginabuhat sa iyang agalon. Apan ako nagtawag kaninyong higala, tungod kay ang tanang mga butang nga akong nadungog gikan sa akong Amahan gipahibalo ko man kaninyo.”—Juan 15:14, 15.
Kon may mga higala nga sama kang Jehova nga Diyos ug Kristo Jesus, sa unsang paagi kadtong adunay pagtuo mapakyas sa pagdaog sa ilang pakigbugno sa kamingaw?
[Mga hulagway sa panid 8, 9]
Ang pag-ampo ug ubang mga kalihokan makatabang kanimo nga makalikay sa kamingaw
[Hulagway sa panid 10]
Ang mga naagian ni Harold King ug libolibo pang ubang mga Saksi ni Jehova sa mga kampong konsentrasyon nagpasundayag nga ang pagtuo sa Diyos makabuntog sa kamingaw ilalom sa labing malisod nga mga kahimtang
[Credit Line]
Hulagway sa U.S. National Archives