Ang Bugno Alang sa Usa ka Tunil

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA

“ANG proyekto sa Siglo” maoy panghunahuna sa pipila sa konstruksiyon sa tunil nga karon nagsumpay sa Inglaterra ngadto sa Kontinental nga Uropa.

Niining maong kalamposan sa enhinyeriya sibil, mga 15,000 ka mamumuong Britaniko ug Pranses ang nagtabangay uban sa higanteng mga makinang tigtunil nga gianggaan ug Brigitte, Cathérine, Pascaline, Virginie, ug Europa. Nga magkauban gitukod nila ang kinatas-ang ilalom-sa-tubig nga tunil sa kalibotan nga gitawag sa Britaniko ug Channel ug la Manche sa Pranses.a Apan ang ilang kalamposan dili kay walay suliran ug mga babag. Siyam ka tawo ang nakalasan sa ilang kinabuhi sa panahon sa proyekto.

Wala Mahinayong mga Pagsugod

“Dili daghan ang proyekto nga batok niana adunay naglungtad nga mas halalom ug mas malungtarong pagpihig kay sa konstruksiyon sa tunil nga agianan sa tren tali sa Dover ug Calais,” matud sa Britanikong estadista nga si Winston Churchill niadtong 1936. Niadtong 1858, sa dihang gihisgotan sa Britanikong Parliamento ang sugyot nga magtukod ug tunil sa ilalom sa Channel, si Lord Palmerston gikataho nga mituwaw: “Unsa! Nangahas ka sa paghangyo kanamo nga moamot alang sa usa ka buluhaton nga ang tumong maoy pagpamubo sa distansiya nga atong nasayrang duol na kaayo?”

Sayo niana, niadtong 1802, usa ka Pranses nga enhinyero sa pagmina, si Albert Mathieu-Favier, nagtanyag sa pagtukod ug giiwagag-lampara nga tunil nga may mga panghaw nga molapaw sa mga balod aron mohatag bentilasyon alang sa gibira-sa-kabayo nga mga karwahe. Ugaling, ang plano napamatud-ang dili mahimo sa teknolohiya niadtong tungora.

Niadtong 1856 laing Pranses, si enhinyero Thomé de Gamond, nagrekomendar sa pagtukod ug usa ka tunil nga agianan sa tren aron magsumpay sa Pransiya ug Inglaterra. Gidawat sa Pranses, apan nanuko ang Britaniko. Wala mawad-ig paglaom, si de Gamond mikonsulta kang William Low, usa ka Britanikong enhinyero sa pagmina. Dayon, niadtong 1872, si Low ug isigka-enhinyero nga si Sir John Hawkshaw nagtukod ug kompaniya aron mangitag salapi alang sa sumbak sa Channel. Niadtong 1880, ang mga makinang tigbangag nga gidesinyo ni Koronel Beaumont nagsugod sa pagtunil gikan sa Shakespeare Cliff, duol sa Dover, ug gikan sa Sangatte, sa baybayong Pranses. Human sa 1,000 ka metros, nahunong ang trabaho sa dihang ang kahadlok sa militaryong pagsulong nakapahinabo sa Britanikong kagamhanan sa pagpaundang sa proyekto.

Ang sunod nga paningkamot nahitabo niadtong katuigang 1920, uban sa 130 metros sulayng tunil nga gibangag duol sa Folkestone, Inglaterra. Sa makausa pa ang kahadlok sa Britaniko nga sulongon nagpahunong sa trabaho. Sa katuigang 1970 ang pagtunil gisugdan pag-usab, nga nahunong lamang sa dihang ang kagamhanang Britaniko mibakwi sa suportar.

Dayon, ang tuig 1986 nakakita sa pagpirma sa tratado sa Channel Tunnel. Giaprobahan pagkasunod tuig sa Pransiya ug Britanya, kini nagtugot sa masibotong pagsugod sa trabaho.

Ang Pinansiyal nga Bugno

Usa ka grupo sa pribadong mga kompaniyang Pranses ug Britaniko (nailhan sa usa ka ngalang Eurotunnel) nagtahas sa Transmanche-Link (TML), usa ka panagkumboya sa napulo ka kompaniya sa konstruksiyon, aron magdesinyo ug magtukod sa tunil. Sa pamilit sa kagamhanan, ang mogasto sa tibuok proyekto maoy pribadong salapi.

Duha lamang ka tuig gikan sa pagsugod sa trabaho, kinahanglang usbon sa Eurotunnel ang kalkulasyon sa gasto gikan sa £5.23 bilyon ngadto sa £7 bilyon. Pagka 1994 ang kalkulasyon sa gasto alang sa proyekto misulbong ngadto sa mga £10 bilyon.

Ang Bugno Ilalom sa Yuta

Sa pagkatinuod ang Channel Tunnel dili lamang usa kondili tulo ka tunil. Niadtong Disyembre 15, 1987, ang unang TBM (tunnel boring machine) nagsugod ug trabaho sa Inglaterra, ug ang Pranses nga tumbas niini, ang Brigitte, nagsugod sa Pebrero 28 pagkasunod tuig. Ang trabaho niini mao ang pagkalot sa serbisyong tunil nga 4.8 metros ang diyametro, nga gidesinyo alang sa pagmentinar ug pang-emerhensiya. Ang mas dagkong mga TBM nag-ukiok lahos sa bato aron buksan ang duha ka pangunang agianang mga tunil, ang matag usa 7.6 metros ang diyametro human mabungbongan.

“Sa Shakespeare Cliff, mikanaog kami sa usa ka dakong tubo,” asoy ni Paul, nga nagtrabaho sa tunil. “Sa imong pagkanaog, tugnawon ka, ug mobatig kaumog hangtod moabot ka sa silong, diin ang hangin alimuot tungod sa alisngaw sa aseite gikan sa tanang makinarya. Samtang maglatas ka sa tunil, ang atmospera labi pang umogon ug igang.”

Sa tunil sa ilalom sa yuta, tanantanan 11 ka TBM ang nagbangag. Tulo ang nagbangag padulong sa mamala gikan sa Shakespeare Cliff ngadto sa lokasyon sa Britanikong terminal sa gawas lamang sa Folkestone. Tulo pa nagpaingon sa dagat sa ilalom sa Channel aron makigtagbo sa tulo ka Pranses nga TBM nga nagsugod gikan sa tubo sa Sangatte. Ang duha ka nahibiling TBM nagbangag sa tulo ka tunil sa mamala gikan didto ngadto sa terminal sa Coquelles, haduol sa Calais.

Ang Brigitte nagtrabaho sa usa sa duha niini ka sistema. Sa dihang magbangag sa buhaghag, lutak nga yeso, kini magtrabaho nga selyado gikan sa hait niini nga dulong hangtod sa lawas aron makasukol sa kabug-at sa tubig nga 11 kilos sa matag sentimetro kuwadrado, kapin sa napulo ka pilo sa normal nga kabug-at sa hangin sa ibabaw. Apan sa dihang makagawas sa lapokong yeso, sagol sa yeso ug kolonon, doblehon niini ang iyang katulinon. Dayon, sunod niining maong hut-ong tali sa 25-40 metros ilalom sa salog sa dagat, ang Brigitte moabante padulong sa iyang katimbang gikan sa Ingles nga kiliran.

Sama kang Brigitte, ang tanang TBM maoy nagalakaw nga mga pabrika. Gikan sa hait nga dulong niini nga gamag tungsten-carbide ngadto sa serbisyong tren sa luyo, ang kinadak-an may gitas-ong 260 metros! Nga magdugmok sa bato, ang mga tig-abis magtuyok ug duha hangtod tulo ka beses matag minuto, nga gihandos sa hydraulic piston nga mga tigdumbol nga pinugngan sa tigpanukad nga mga sapatos, ang usa ka TBM makabangag sa gilay-ong 426 metros sa usa ka semana, makakuha sa mga dinugmok, ug makabungbong usab sa bangag.

Pagpatungod sa Duha ka Tunil

Sa paggiya sa pag-abante sa makina, ang nagmaneho sa TBM nagtan-aw sa mga screen sa kompiyuter ug mga monitor sa telebisyon. Ang mga obserbasyon sa satellite nakatabang sa detalyadong pagplano sa eksaktong agianan una pa sugdan ang pagbangag. Ang gagmayng mga barina magsulay sa mga bato 150 metros sa unahan, magtesting sa dapit sa yeso aron masayran kon asa moagi. Usa ka laser beam nga gipunting sa usa ka sensitibo-sa-kahayag nga puntingan sa makina nakapahimo sa drayber sa pagnabigar sa hustong agianan.

Latas sa mga unom o walo ka kilometros sa ilalom sa Channel, ang mga tigtunil naghimog tipasanang mga lawak diin ang mga tren mahimong makabalhin gikan sa usa ka agianang tunil ngadto sa lain sa dihang adunay mga panginahanglan. Sa matag 375 metros, ang mga tigtunil-nga-kinamot nagbangag ug mga agianan aron isumbak ang agianang mga tunil ug serbisyong mga tunil.

Sila usab mibangag ug mga hungawan nga nagsumbak sa duha ka pangunang mga tunil, nga nag-arko ibabaw sa serbisyong tunil. “Sama kini sa karaang bomba sa bisikleta. Sa dihang isampong nimo ang imong kumagko sa balbola, mabati nimo ang kainit,” saysay ni Paul. “Ang mga tren makapatungha usab ug taas nga kainit. Ang piston nga mga balbola mabuksan aron pahungawon ang kapuot ug kaigang sa nagaaging mga tren.”

Ang Brigitte ug ang Ingles nga timbang niini mihunong sa gilay-ong mga 100 metros gikan sa usag usa. Dayon, sa tumang kamaampingon, usa ka barina ang nagbangag ug upat ka sentimetro-diyametro nga lungag lahos sa yeso. Niadtong Disyembre 1, 1990, nahitabo ang kalit nga kauswagan sa mga 22.3 kilometros gikan sa Inglaterra ug 15.6 kilometros gikan sa Pransiya. Handurawa ang kahupayan sa isip sa dihang gipakita sa kataposang pagsuta nga nasipyat lamang ug pipila ka sentimetros ang pagtungod sa duha ka tunil! Ang Britanikong TBM gipaliko aron biyaan sa ilalom ug sa kiliran sa Brigitte. Ang mga tigtunil-nga-kinamot nagtapos sa trabaho. Human niadto ang agianang mga tunil nasumpay, ug ang Britanikong mga TBM gipasimang ngadto sa mga lubnganan sa ilalom sa yuta. Ang iya sa mga Pranses giestrongkar ug gikuha gikan sa tunil.

Makalaay Apan Matulin

“Bation mo karon nga ang tunil malinawon kaayo, tibuok,” pahayag ni Paul. “Kini laay kaayo. Samtang nagbiyahe ka latas sa tunil, walay laing makita gawas sa panalagsang giwang diin nahimutang ang mga sandayong ug mga tubo sa hungawan.” Ang inagurasyon gihimo niadtong Mayo 6, 1994, bisan tuod ang publikong paggamit sa tunil nalangan. Busa, mahisama kini sa unsa?

Aron masayod, motipas ka gikan sa haywey sa Folkestone o Calais, sulod sa terminal, bayad ug plete (gikan sa £220 [$330] ngadto sa £310 [$460] matag kotse depende sa panahon), agi sa adwana alang sa mga inspeksiyon ug dulhog, padayon ubay sa plataporma, ug lahos ngadto sa linaing pagkadesinyo nga tren, Le Shuttle. Mga 35 minutos ug 50 kilometros sa ulahi, mogula ka sa pikas kiliran sa Channel. Pakanaoga ang imong kotse sa tren ngadto sa haywey​—usa ka yano, malinawong agianan nga magtugot kanimo sa pagpadayon sa imong biyahe sa madali. O magpabilin sa tren ngadto sa London o Paris​—uban sa usa ka kalainan​—makaabot ka sa Paris sa 290 kilometros matag oras nga dagan ug sa London sa 80 kilometros matag oras. Ang Folkestone ngadto sa London nga express line dili pa andam hangtod sa 2002!

Hinuon, ang bugno nagpadayon. Padayon ang lantugi bahin sa tulin-ug-dagan nga tren gikan sa London ngadto sa Tunnel. Unya, ayawg kalimti ang trabaho niadtong walay lunga nga mga TBM. Usa kanila, gipasundayag sa gawas sa sentro sa eksibisyon sa tunil sa Folkestone, nga may karatola, “Ginabaligya​—Usa ka Maampingong Tag-iya,” oo, andam alang sa laing bugno!

[Footnote]

[Mapa sa panid 15]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Inglaterra

Folkestone

Calais

Pransiya

[Mga hulagway sa panid 15]

Ubos: Mga trabahante nagsaulog sa pagkahuman sa kinatas-ang ilalom-sa-tubig nga tunil sa kalibotan

Right: A TBM

[Credit Line]

Mga trabahante: Eurotunnel Ph. DEMAIL; TBM: Eurotunnel