Pag-usisa sa “Nahugawang Dugo” sa Canada

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Canada

NAGAKADAGHAN ang nangamatay sa AIDS sa mga nabiktima sa nahugawang dugo sa Canada. Nganong midaghan? Kapin sa usa ka libong Canadiano ang nataptan sa kagaw nga AIDS gikan sa “nahugawang dugo” ug mga produkto sa dugo sa katuigang 1980. Kining makapaguol nga mga kamatuoran nagpalihok sa pederal nga kagamhanan sa pagtukod ug usa ka Komisyon sa Pag-usisa sa Sistema sa Dugo sa Canada. Ang publikong pag-usisa magsusi sa pagkaluwas sa sistema sa dugo sa Canada.

Usa sa labing tinahod kaayong dagkog-ranggong mga huwes gitudlo ingong komisyonado sa pag-usisa. Ang komisyon naghimog mga bista sa tibuok Canada. Ang mga bista nagsugod sa Toronto sa Pebrero 14, 1994, ug ang Talahurong G. Huwes Horace Krever sa Korte sa Apelasyon sa Ontario gisugo sa pagtaho sa iyang mga kaplag sa gitakdang panahon ug sa pagsugyot ug mga pagpauswag.

Usa ka nagbangotang inahan kansang anak lalaki namatay sa AIDS gikan sa nahugawang dugo miapelar ngadto sa huwes: “Ilang gipatay ang akong anak lalaki ug ang nadawat lang nakong balos mao kining pag-usisa. Palihog himoa kining bililhon.” Buot gayod niyang makita nga buhaton ang bug-os nga pag-usisa aron himoon ang kinahanglanong mga lakang sa paglikay sa mga kapeligrohan nga nalangkit sa pag-abuno ug dugo. Dili lang kay siya ra ang inahan nga namatyan ug anak lalaki gumikan sa nahugawang dugo. Ang komisyon nakadungog ug makapasubo-uyamot nga mga testimoniya mahitungod niining maong trahedya nga migun-ob sa kinabuhi sa daghang Canadiano.

Ang ulohang mga balita sa Globe and Mail sa Toronto nagtaho: “Kasuko, mga Luha Samtang Giasoy sa mga Biktima ang Makalilisang nga mga Sugilanon Maylabot sa Dugo”; “Pag-usisa sa Dugo Nakadungog ug Makapanglimbawot-sa-Balhibong Testimoniya”; “Kawalay-Kabangkaagan sa mga Doktor Gidetalye”; ug “Opisyales Naghunahuna nga Gamay ra ang Riyesgo sa AIDS, Giingnan ang Pag-usisa sa Dugo.”

Ang mga biktima nga nataptan ug HIV gikan sa dugo nag-ingon nga wala sila mapasidan-i bahin sa mga riyesgo. Sa daghang kahimtang wala sila mahibalo nga sila giabunohan ug dugo hangtod nga nasayran nilang nataptan sila sa kagaw sa AIDS.

Usa ka tin-edyer nga may AIDS nataptan ug HIV gumikan sa pag-abuno ug dugo panahon sa openheart nga operasyon sa nag-edad pa siya ug tres anyos. Usa ka tawong positibo sa kagaw sa HIV nga may dili-kaayo grabeng hemophilia naggamit ug mga produkto sa dugo una pa sa 1984 sa panahong nagdulaan siyag hockey. Usbon unta niya ang iyang estilo sa kinabuhi kon nasayod pa siya sa mga riyesgo. Usa ka inahan giabunohan ug dugong nahugawan-sa-HIV niadtong 1985, ug karon siya, ang iyang bana, ug ang ilang kuwatro-anyos nga batang babaye ngatanan nataptan.

Dihay makapasubo-uyamot nga mga asoy sa mga tawong nataptan gumikan lamang sa usa o duha ka bag nga dugo. “Pagpaarang-arang lang sa pamanit,” masulob-ong miingon ang usa ka babaye bahin sa pag-abuno nga nagtakboy sa iyang bana sa HIV. Karon naa usab kaniya ang kagaw.

Samtang dugang nga mga saksi ang mitestigos, ang pagtagad miliso ngadto sa laing trahedya nga mas grabe pa​—hepatitis gikan sa dugo. Sumala sa The Globe and Mail, gibanabana nga “ingon ka daghan sa 1,000 ka Canadiano ang mangamatay matag tuig sa hepatitis C.” Ang mantalaan midugang nga “hangtod sa katunga kanila lagmit nataptan sa sakit gumikan sa mga pag-abuno ug dugo.”

Usa ka lalaki nagsugilon kon sa unsang paagi siya nataptan ug hepatitis C gumikan sa pag-abuno ug dugo panahon sa operasyon sa iyang likod niadtong 1961. Human sa iyang operasyon, nahimo siyang regular nga tigdonar ug dugo. Iyang nakaplagan niadtong 1993 nga siya may cirrhosis sa atay. “Komosta na man ang mga tawo nga naabunohan sa dugo nga akong gidonar niadtong mga tuig nga wala nako mahibaloing naa diay ko nianang sakita?” siya nangutana sa pag-usisa.

Si Huwes Krever naminaw pag-ayo sa kapin sa usa ka gatos ka Canadiano kansang mga kinabuhi gigun-ob sa HIV ug sa ubang mga trahedya nga miresulta gikan sa nahugawang dugo. Ang medikal nga mga eksperto mitestigos nga imposibleng himoong bug-os nga luwas ang abiyo sa dugo gikan sa pagpasa ug sakit ug sa ubang mga kapeligrohan. Giangkon nila ang seryosong mga riyesgo ug sayop nga paggamit nga nalangkit sa dugo. Si Dr. J. Brian McSheffrey, usa ka medikal nga direktor sa usa ka rehiyonal nga serbisyo sa pag-abuno ug dugo, mitestigos nga iyang gidani ang pagtagad ngadto sa suliran pinaagi sa pag-ingon diha sa mga pakigpulong: “Kon kinahanglan kang moabuno, ikaw napakyas sa paghatag ug tukmang pagrekonosir o napakyas sa pagtambal.”

Dihay mga sumbong sa pamolitika ug pakig-indig taliwala niadtong gitawag sa komite sa kagamhanan nga “pangunang mga aksiyonista” sa $250-milyones-kada-tuig nga sistema sa dugo sa Canada. Ang Red Cross ug mga ahensiya sa kagamhanan gisaway pag-ayo. Walay usa nga daw responsable sa komplikadong nasodnong sistema sa dugo.

Tilinguhaon Kaayong Kalainan

Kasukwahi sa makapaminghoy nga mga ebidensiya, ang mas makapalipay nga taho gihatag kang Huwes Krever niadtong Mayo 25, 1994, sa Regina, Saskatchewan. Si William J. Hall, usa ka 75-anyos nga lalaki nga may grabeng hemophilia, nag-asoy kon sa unsang paagi malamposon niyang nadumala ang iyang kahimtang nga naggamit ug mga kapuli sa mga produkto sa dugo. Ug wala siyay AIDS. Ingong usa sa mga Saksi ni Jehova, si G. Hall naglikay sa dugo ug sa mga factor sa dugo tungod sa iyang relihiyosong konsensiya.​—Tan-awa ang kahon sa ibabaw.

Dugang pang impormasyon ang itagana. Ang kagamhanan nagpapadayon sa pag-usisa hangtod sa kataposan sa 1995. Ang komisyon makahigayon sa pagsusi sa epektibong walay-dugo nga pagtambal nga gigamit sa linibong kaso alang sa mga hamtong ug mga bata nga mga Saksi ni Jehova. Kining maong mga kapuli mapadapat usab sa ubang mga pasyente.

Ang mga doktor nga naggamit sa maong mga kapuli may ekspertong ebidensiya nga ilang ikapaambit sa komisyon. Si Dr. Mark Boyd sa McGill University nagtug-an sa The Medical Post niadtong 1993: “Kita gayod magmapasalamaton sa mga Saksi ni Jehova tungod kay sila nagpakita kanato kon unsaon nato paglampos nga dili moabuno ug dugo.” Usa ka presidensiyal nga komisyon sa T.B. nag-ingon niadtong 1988: “Ang labing seguradong paagi nga mapanalipdan ang abiyo sa dugo mao ang pagpanalipod sa pasyente gikan sa dugo sa uban, kon posible.” Pinaagi sa pagsugot sa balaod sa Diyos nga “padayong magaayad . . . sa dugo,” ang mga Saksi ni Jehova gipanalanginan uban sa “labing seguradong paagi nga mapanalipdan” batok sa nahugawang dugo ug sa ubang mga kapeligrohan sa pag-abuno ug dugo.​—Buhat 15:​28, 29.

Gikinahanglan ang Edukasyon

Ikasubo, kadaghanang biktima sa mga pag-abuno ug nahugawang dugo wala pahibaloa bahin sa mga kapuli nga makasanta unta sa ilang mga trahedya. Ang mga pasyente wala hatagig kapilian sa may-kasayorang pagtugot​—sa pagdawat sa mga riyesgo sa dugo o sa paggamit ug mas luwas nga mga kapuli.

Ang ebidensiya atubangan sa komisyon nagpadayag sa panginahanglan sa pag-edukar sa mga doktor ug sa publiko bahin sa mga kapuli sa pag-abuno ug dugo. Ang maong bililhon kaayong pag-usisa sa kagamhanan mahimong adunay dakong epekto sa Canada. Ang mga sugyot ni Huwes Krever mahimong mag-andam sa dalan sa pagpasayon sa gikinahanglang mga kausaban sa mga tinamdan ug edukasyon sa Canadianhong medisina bahin sa mga pag-abuno. Ang mga kaplag sa Komisyon sa Pag-usisa makapainteres sa tanan nga buot molikay sa mga kapeligrohan nga nalangkit sa pag-abuno ug dugo.

[Kahon sa panid 22]

HEMOPHILIA NADUMALA NGA WALAY DUGO

Si William J. Hall sa Nipawin, Saskatchewan, nagtug-an sa komisyon kon sa unsang paagi ug nganong iyang nadumala ang iyang grabeng hemophilia nga wala mogamit ug mga produkto sa dugo. Ania ang mga kinutlo gikan sa kopya sa korte sa iyang testimoniya:

◻ “Ang akong mga ginikanan nakaamgo nga ako may hemophilia sa dihang ako nanghupong gikan sa tudlo sa tiil hangtod sa bat-ang usa niana ka higayon, ug ang mga doktor nagrekonosir niana nga hemophilia. . . . Sa akong hunahuna mga usa ka tuig ang akong edad niadtong panahona.”

◻ “Wala gayod ako magpaabuno ug dugo o sa bisan unsang produkto sa dugo. . . . Supak kini sa akong relihiyosong mga tinuohan nga magpaabuno ug dugo tungod kay akong gibati nga kana sagrado.”

◻ Ang mosunod gipahayag mahitungod sa iyang igsoong lalaki nga may hemophilia usab: “Dili kami managsama ug relihiyon, busa siya nagpaabuno ug dugo ug siya namatay sa hepatitis.”

◻ Alang sa ulser sa gamayng tinai niadtong 1962: “Ang doktor miingon nga, kon dili ko magpaabuno ug dugo, ako mamatay. . . . Maayo ang pagtambal kanako [nga walay dugo] sa ospital.” Ang pagdugo nakontrolar ra.

◻ Mahitungod sa operasyon niadtong 1971 sa pagtakdo sa napiang nga bat-ang: “Kadto maoy usa ka mainampingong operasyon nga walay dugo. . . . Malamposon ang operasyon.” Ang sublisubling mga pag-eksamen sa dugo niadtong panahona wala makakaplag ug Factor VIII (elementong magpatibuok) diha sa dugo.

◻ Kon sa unsang paagi siya nakasugakod: “Estilo sa kinabuhi . . . , nagmainampingon.” Iyang gilakip ang pagkaon, pahulay, ehersisyo, ug mainampingong pagtambal sa mga panghupong, mga bun-og, ug mga pagdugo.

◻ “Ako nagtuo nga makaayo ang paglulinghayaw ug pagpalandong bahin sa maayong mga butang nga gitagana sa Diyos kanato ug kalimtan ang atong mga kabalaka. Kini morag dakog gikatabang.”

Si William Hall nag-edad ug 76 anyos ug usa sa mga Saksi ni Jehova.

[Hulagway sa panid 20]

Si Huwes Horace Krever, pangulo sa komisyon

[Credit Line]

CANPRESS PHOTO SERVICE (RYAN REMIROZ)

[Hulagway sa panid 21]

Si William ug Margaret Hall mibiyahe ug 370 kilometros sa pag-atubang sa Komisyon sa Pag-usisa