Nganong Kahoy ang Gigamit sa Pagtukod?
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA HAPON
NAGGILAKGILAK sama sa sinawng mga himbis sa isda sa mabugnaw nga sidlak sa adlaw sa amihanan-kasadpang Rusya mao ang 22 ka pormag-sibuyas nga mga simboryo nga nagtungtong ibabaw sa kahoyng simbahan. Kon duolon pagtan-aw makita nga ang mga simboryo giakoban ug libolibong kahoyng baldosa, nga karon napagba tungod sa kadaan na. Sa halos tulo ka gatos ka tuig, gisuklan niining kahoy nga tinukod diha sa usa ka isla sa Lake Onega ang grabeng tingtugnaw sa nasod. Sa hilom kini nagpamatuod sa kahibulongang kalig-on sa kahoy.
Ang ubang mga tinukod naghatag pa ug mas lig-ong pamatuod. Nakatag sa tibuok amihanang Uropa mao ang kahoyng mga tinukod nga mas dugay nang gigamit. Pananglitan, ang obra sa mga Norwego nga nagsugod sa pagpanukod nga kahoy ang gigamit sa mga ika-12ng siglo makita gihapon nga nagkatag sa kabanikanhan. Sa Inglaterra, nga nakigbisog gihapon sa mapintas nga klima, mao ang usa ka kahoyng tinukod duol sa Ongar, Essex, nga gitukod sa mga 1013. Apan ang mopatim-aw nga labing daan kanilang tanan mao ang kahoyng templo sa Hapon nga daghang siglo nga mas karaan.
Ang Kinadaanang Kahoyng Tinukod
Sa unsang pagkaagi nga milungtad ug dugay kining Horyuji Temple nga gama sa kahoy? Sa dakong bahin kini maoy tungod sa talagsaong kahibalo sa orihinal nga mga karpentero bahin sa kahoy. Sila nahibalo kon unsang kahoya ang pilion ug unsang bahina sa kahoy ang gamiton alang sa espesipikong mga kapadapatan. Ang ilang gipili alang niini mao ang hinoki (kahoyng sipro sa Hapon), nga nagtubo mga labing menos usa ka libo na ka tuig una pa putla.
Ang maestro karpentero nga si Tsunekazu Nishioka, nga namatay sa dili pa dugay, nakagugol ug dakong bahin sa iyang kinabuhi sa pag-ayo sa templo. Iyang gipangangkon nga ang mga lansang—nga gihimo sa samang paagi sa paghimog mga espadang samurai, nga migamit ug balikbalik nga mga teknik sa pagsalsal ug pagpabaga—nakadula usab ug hinungdanong bahin sa hataas nga kinabuhi sa templo. Sa trabaho sa pag-ayo, gigamit ug balik ang daang mga lansang tungod kay, matod pa niya, “ang bag-ong mga lansang dili modurar ug 20 ka tuig.”
Tingalig magduhaduha ang pipila kon ang Horyuji Temple tinuod ba gayod nga 1,300 na ka tuig, sanglit 35 porsiento niini nailisan niining sigloha. Apan, daghang dagkong mga haligi, pangunang mga busaog, ug mga balisbisan maoy orihinal pa nga kahoy. Si Nishioka miingon: “Nagtuo ako nga ang templo moabot pag laing 1,000 ka tuig.”
Sanglit nanubo kining matanga sa kahoy sa ilang palibot, dili katingad-an nga ang karaang mga Hapones nakagusto kaayo sa kahoy. Bisan karon ang ilang mga balay nagpabanaag nga napasa ang pagkagusto niini.
Mga Balayng Hapones
Sa sulod sa balay, malukpanong gigamit ang kahoy, apan wala kini pintali. Ang mga haligi, mga pultahan, muwebles, ug uban pa, gibarnisan sa paagi nga molutaw ang natural nga grano ug kolor niini. Ang mga tabla sa salog sa beranda wala barnisi. Ang walay barnis nga tabla kinaiyanhong moangay sa punoan sa mga kahoy ug mga tanom sa tanaman. Ang epekto maoy kalinaw ug kahilom imbes palagsik.
Daghang Hapones nag-ingon nga mao kining matanga sa balay ang ilang gipangandoy. Ugaling, ang maayog kalidad nga tabla sa pagtukod niining matanga sa balay karon mahal kaayo alang sa ordinaryong mamumuo. Bisan pa, ang mga Hapones gustong mogamit ug kahoy kon sila makaarang tungod kay ang kasaysayan nagtudlo kanila nga gawas nga nindot tan-awon, ang kahoy moangay sa ilang palibot, nga naglakip sa subsob nga mga paglinog, bagyo, alangaang nga mga ting-init, ug tugnawng mga tingtugnaw.
Dakog tabang ang kahoy sa linogon kanunay nga mga nasod, sanglit kini monunot sa paglubag ug molubaylubay ubos sa puwersa samtang ang materyales sama sa mga bato moliki. Ang kahoy usab dunay maayong kinaiyahan sa paghupot sa kaumog ug insulasyon. Bisan pa sa ulan ug kaumog sa Hapon gikan sa Hunyo hangtod sa Agosto, ang mga balay dili madunot. Ang kahoy mopasibo ug nagtaganag igong kaharuhay niining panahona tungod kay suphon niini ang kaumog gikan sa hangin ug human niana mauga. Bisan pa, ang kahoy madanihon sa ordinaryong tawo alang sa uban pang mga katarongan.
Ang Kaanindot sa Kahoy
Sa tibuok kalibotan mas gusto ang kadaghanang mga tawo sa kahoy tungod sa hitsura niini. Si Albert Jackson ug David Day diha sa ilang Collins Good Wood Handbook miingon: “Sanglit ang kahoy maoy produkto sa kinaiyahan, ang matag piraso maoy lahi. Ang matag seksiyon sa kahoy nga kinuha gikan sa usa ka punoan sa kahoy, o bisan sa samang tabla, lahi. Mahimong sama kini sa kalig-on o kolor, apan dili pareho ang desinyo sa grano. Kining pagkalainlain sa kinaiya, kalig-on, kolor, kasayon nga trabahoon ug bisan kahumot ang naghimo sa kahoy nga madanihon kaayo.”
Nganong daghan kaayong panagkadaiya ang makita diha sa mga grano sa kahoy? Buweno, sa paghisgot sa usa niini, samtang ang ubang mga kahoy magpatubog tul-id nga mga grano, ang uban magpatubog bukohong mga grano, ug ang uban pa mopatunghag balogon o kulongon pa nga mga grano. Dayon, samtang nagtubo ang mga kahoy kasagarang molubag o mausab ang direksiyon sa ilang pagtubo, mananga, ug ang mga insekto mongadto-nganhi. Kining tanan magpatunghag makaiikag nga mga desinyo. Dugang pa, ang desinyo daw lahi nga tan-awon sumala sa direksiyon sa pagkaputol sa kahoy. Ang usa ka kahoy nga pulahon-brawon ug kolor nga giputol aron makabaton ug klaro nga desinyo sa halos-itom nga mga badlis gitawag ug zebrawood sa pipila ka nasod ug tigerwood sa uban.
Dugang pang nagpanindot sa kahoy mao ang nagkalidadis nga kolor niini. Dili tanang kahoy brawon ug kolor. Ang itom ug lubas nga kahoyng ebony nagagikan sa India ug Sri Lanka, ang pula ngadto sa purpora-brawon ug kolor nga camwood nagagikan sa Kasadpang Aprika, ug ang lugom pula nga mahogany nagagikan sa Sentral ug Amerika del Sur. Ang hayag orens-pulag kolor nga brazilwood, nga kon ibulad mahimong hayag nga pula-brawon nga kolor, nagagikan sa Brazil. Ang pipila ka kahoy berde, ug ang pipila kolor rosas. Ang Alaska nagtaganag luspad nga pagkadalag nga tabla sa kahoyng yellow cedar, ug ang sikamoro sa Uropa mas luspad pa. Ang kinalusparang kolor mao ang whitewood, nga luspad kaayo nga halos walay kolor.
Madanihon usab alang sa daghan mao ang kahumot sa kahoy. Ang usa ka humot nga kahoy mao ang juniper, nga gigamit sa mga karpentero ni Solomon sa pagtaklap sa salog sa templo. (1 Hari 6:15) Tingali ang kahumot sa kahoyng juniper nangalimyon ug nasagol usahay sa kahumot sa insenso. (2 Cronicas 2:4) Ang juniper gibantog dili lamang sa kahumot niini kondili tungod usab kay modurar ug dugay ug dili dali nga mogabok.
Daghan, daghan pa ang ikasulti sa pagdayeg sa kahoy. Ang maayong mga hiyas niini daghan kaayo nga kita tingali makapangutana kon posible bang may ikasulti kita nga batok niini.
Ang Gasa sa Kahoy
Tinuod, dili tanang kahoy makasukol sa mga insekto, ni ang tanan makasukol sa pagkagabok o modurar ug gatosan ka tuig. Ang dakong problema lamang sa paggamit ug kahoy sa pagtukod mao ang sunog. Apan, sa sobrang kainit ang bug-at nga kahoy hinayhinay nga maugdaw, inanay kining mawad-an sa kalig-on, ug mas dugay nga mahagsa kay sa puthaw. Hinunoa, dili daghang balay karon ang dunay kinaraang matang bug-at nga kahoyng mga busaog ug mga haligi. Busa ang usa ka tawo kinahanglang moikyas dihadiha sa usa ka nasunog nga balay.
Ang kahoy dili maoy usa ka barato menos ug klaseng materyales sa pagtukod. Hinunoa, ang kahoy nga pilion ug atimanon ug maayo mahimong usa ka tinukod nga maayog-insulasyon nga magamit sa gatosan ka tuig. Ang pipila ka awtoridad nag-ingon nga dili gayod kini magabok kon kini atong atimanon sa hustong paagi. Tinuod man kini o dili, ang kahoy sa walay duhaduha maoy usa sa kinamaayohang materyales sa pagpanukod nga gihatag sa Maglalalang kanato.
[Hulagway sa panid 17]
Ang pormag-sibuyas nga mga simboryo nagtungtong ibabaw sa kahoyng simbahan sa isla sa Lake Onega
[Credit Line]
Tass/Sovfoto
[Mga hulagway sa panid 18]
Ang Horyuji Temple sa Hapon nga gama sa kahoy