Korte Suprema sa Canada Nagpalig-on sa mga Katungod sa mga Ginikanan
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA CANADA
SA DIHANG ang imong anak mag-atubang ug grabeng medikal nga mga suliran, ingong mahigugmaong mga ginikanan kinaiyanhon nga mobati kamo ug kahangawa ug kabalaka. Pagkamakapalig-on ug pagkamakapahupay alang kaninyo sa dihang ang responsable, mabinationg mga doktor motahod sa inyong pagpili sa pagtambal! Bisan pa niana, ang mga kahimtang motungha diin ang mabuotbuotong aksiyon himoon ug ang mga kagustohan sa mga ginikanan dili panumbalingon. Kasagaran kini motultol ngadto sa usa ka makapasubong kasinatian.
Sa Canada ang mga balaod alang sa kaayohan sa bata nag-awtorisar sa mga opisyal sa estado sa pag-ilog sa mga bata. Upat ka probinsiya ang nagtugot sa estado sa pagsalikway sa pagpili sa mga ginikanan nga walay hudisyal nga husay. Kini nagpresentar ug mga isyu nga hinungdanon sa tanang ginikanan ug kabataan. Unsang bahina sa paghimog desisyon ang iyaha sa mga ginikanan? Kon ang estado mopili sa paghilabot sa katungod sa ginikanan sa paghimog desisyon, unsang paagi ang kinahanglang sagopon sa pagtagana sa mga ginikanan ug kabataan ug pasikaranang hustisya? Ang Konstitusyon ba nagpanalipod sa paghimog desisyon sa ginikanan?
Usa ka artikulo ang migula sa The Toronto Star sa Marso 3, 1995, nga nagsumaryo niining mga isyuha samtang kini may kalabotan sa usa ka kaso nga naglangkit sa usa ka kulang-sa-bulan nga batang babaye nga natawo niadtong 1983. Ang iyang mga ginikanan maoy mga Saksi ni Jehova. “[Sila] modawat sa kadaghanang medikal nga pagtambal apan misupak sa mga pag-abuno sa dugo. Ang mga doktor nangayog mando sa korte. Giawtorisahan sa huwes ang Children’s Aid Society. Walay dugo nga gihatag sa bata hangtod sa tulo ka semana sa ulahi, ug unya kadto maoy sa pagpangandam lamang alang sa wala-ipugos nga pagsusi sa mata ug posibleng pagdisdis sa mata. Ang mga ginikanan midumili hangtod nga ang kaso gipasaka sa Korte Suprema.”
Usa ka hukom ang gipahayag niadtong Enero 27, 1995, ug bisan pag ang Korte Suprema wala magbali sa kon unsay nadesisyonan niadtong 1983, lima sa siyam ka huwes ang naghatag ug mga lagda sa pagsanta sa pag-abuso sa awtoridad sa estado. Ang desisyon sa Korte nagpalig-on sa mga katungod sa mga ginikanan sa paghimog medikal nga mga desisyon alang sa ilang mga anak.
Ilabina, ang Korte nagtagad sa paghimog desisyon sa ginikanan sa pagkonsiderar sa kagawasan sa relihiyon nga gigarantiya sa Canadian Charter of Rights and Freedoms. Si Huwes Gerard La Forest, sa paghawas sa mayoriya, miingon: “Ang katungod sa mga ginikanan sa pagmatuto sa ilang mga anak sumala sa ilang relihiyosong mga pagtulon-an, lakip nianang pagpili sa medikal ug ubang mga pagtambal, maoy pasikaranan usab nga bahin sa kagawasan sa relihiyon.”
Mao kini ang unang higayon nga ang kinatas-ang korte sa Canada nagmando nga ang kagawasan sa relihiyon ilalom sa Charter naglakip sa katungod sa mga ginikanan sa pagpili ug medikal nga pagtambal alang sa ilang mga anak. Si Huwes La Forest nagpatin-aw niining prinsipyoha sa dihang siya miingon: “Wala kini magpasabot nga ang estado dili makapanghilabot sa dihang naghunahuna kini nga kinahanglang panalipdan ang moral nga kagawasan o panglawas sa bata. Apan ang maong pagpanghilabot kinahanglang pakamatarongon. Sa laing mga pulong, ang katungod sa ginikanan sa paghimog desisyon kinahanglang makadawat sa panalipod sa Charter aron ang pagpanghilabot sa estado hustong pagabantayan sa mga korte, ug tugotan lamang sa dihang kini nagsubay sa mga prinsipyo nga nagpaluyo sa Charter.”
Si Huwes La Forest nagpasiugda sa panginahanglan sa pagpakamatarong sa paghilabot sa ginikanan sa paghimog desisyon sa dihang siya mitubag sa giingon sa duha niya ka kaubang mga huwes: “Ang pipila sa ilang mga komento mahimong sabton nga nagpaluyo sa pagbali sa mga katungod sa ginikanan tungod kay ang usa ka propesyonal naghunahuna nga kinahanglan kanang buhaton. Mabalaka ako pag-ayo kon ang usa ka medikal nga propesyonal dili magtagad sa mga hunahuna sa ginikanan nga wala magpasundayag nianang maong panginahanglan.”
Ang paghimog desisyon sa ginikanan maylabot sa medikal nga pagtambal gipaila ingong usa ka konstitusyonal nga katungod ilalom sa Canadian Charter of Rights and Freedoms. Busa, ang usa ka kusganong mensahe gipahibalo ngadto sa mga opisyal ug mga huwes sa pag-atiman sa panglawas sa bata. Kinahanglan silang molihok nga mabinantayon ug uban sa hustong pagtahod sa mga katungod sa mga ginikanan. Ang responsableng mga doktor modawat usab niining maong mga giya sa paagi nga sila magpaluyo sa katungod sa ginikanan sa pagpili sa makataronganong mga kapilian, lakip ang dili-dugo nga medikal nga pagtambal alang sa mga anak.
Sa pagtagad sa lantugi karon mahitungod sa pag-abuno sa dugo ug sa nasayrang mga riyesgo niini, lakip sa AIDS, ang usa makaapresyar sa komento ni Huwes La Forest sa dihang siya midugang: “Ang kabalaka nga gipadayag sa mga apelante sa apelasyon karon magpatungha sa mas malangkobong isyu bahin sa pagkatukma sa pagpadayon sa mga pagtambal diin ang medikal nga mga kaayohan kaduhaduhaan kaayo . . . Bisan pa niana, ang medikal nga ebidensiya nga gipresentar niadtong 1983 . . . dili magtugot kanato sa pagduhaduha sa panginahanglan sa pag-abuno ug dugo, bisan tuod nga sa pagdumdom sa nangagi ang pipila matental sa paghimo niana. Apan, kining maong apelasyon nagpahinumdom kanato sa panginahanglan nga mag-amping sa dihang magsalikway sa pagdumili sa ginikanan.”—Italiko amoa.
Ang artikulo sa The Toronto Star nga unang gihisgotan mihinapos: “Unsay napalampos sa desisyon sa Korte Suprema? Una, ang mga doktor, mga ginikanan, mga sosyal worker ug mga huwes karon adunay mga giya sa dihang adunay panagbangi sa hunahuna tali sa mga ginikanan ug mga doktor. Ikaduha, ang pagpasiugda sa medikal nga mga kapilian kinahanglang magpaposible sa dugang pagkamapasiboon bahin sa isyu sa pag-abuno nga tambal sa panahon diin dugang ug dugang nga dili-dugo nga mga kapilian ang ginahimo ug mabatonan. Ikatulo, sa dihang ang usa ka desisyon gihimo sa pagtinguhang balihon ang desisyon sa mga ginikanan, kinahanglang adunay walay-pagpihig nga husay sa korte nga ang obligasyon diha sa estado ug sa mga doktor sa pagpamatuod sa panginahanglan sa gisugyot nga pagpanghilabot.”
Ang mga doktor, mga huwes, ug mga ginikanan sa ubang kanasoran sa walay duhaduha makakaplag nga makatabang ug makapalig-on ang mga giya nga gipahayag sa kadaghanan sa desisyon sa Korte Suprema sa Canada. Gidahom nga ang mga doktor sa bisan diin padayong magtagana ug medikal nga pagtambal diha sa sensitibo ug mabinationg paagi nga may kabalaka sa mga katungod sa mga anak ug mga ginikanan.