Ang Bagang Lasang sa Amazon—Giliminan sa Misteryo

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRAZIL

ANG mga Irimarai Indian nga nagpuyo ubay sa Subang Napo sa Peru dili makatuo! Duha ka eskinadog-katig nga mga sakayan, nga lahi sa ilang kaugalingong yagpisong mga baroto, naglayag padulong sa ilang balangay. Ilang nalantawan ang bigotilyong mga sundalo nga nagsakay niana​—lahi sa ubang tribo nga nakita nila sukad. Kay nalibog, ang mga Indian nag-ilogay pagpanago ug nanan-aw sa putiog-panit nga mga langyaw nga nanglukso sa baybay, nanghabhab sa abiyong pagkaon sa balangay, ug unya milawig pag-usab​—nga nasibot sa ideya nga mailado tungod kay nakahimo sa unang ekspedisyon nga nakataak sa katibuk-an sa bagang lasang, gikan sa Kabukirang Andes ngadto sa Dagat Atlantiko.

Sulod niadtong tuiga, 1542, ang sunodsunod nga tribong Indian nakasinatig susamang mga kakurat samtang kadtong Uropanhong mga manunuhid, nga nagpasundayag sa eskinadohong mga pana ug sa tinukdang mga pusil, miabante sa sulod pa kaayo sa tropikanhong lasang sa Amerika del Sur.

Si Francisco de Orellana, ang Katsilang kapitan nga tagdumala sa mga konkistadores, sa wala madugay nakahibalo nga ang balita bahin sa pagpangawat ug pagpamusil sa iyang mga sundalo tulin pang mipanaw kay sa duha nila ka duhay-layag nga sakayan. Ang mga Indian sa ubos sa suba (duol sa Brazilianhong siyudad sa Manaus karong adlawa) uban sa nabingat na nilang mga pana nagpaabot sa kapig 50 ka manunulong.

Ug hingigo ang maong mga Indian, miadmitir ang tripulanteng si Gaspar de Carvajal. Siya mipahayag gikan sa kasinatian, kay usa sa mga udyong sa mga Indian milapos sa iyang mga gusok. “Kon dili pa tungod sa kabaga sa akong sotana,” misulat ang nasamdang prayle, “natigbak na unta ako.”

‘Mga Babaye Nakig-away nga Samag Napulo ka Lalaki’

Si Carvajal mipadayon pagbatbat sa puwersa nga nagpaluyo niadtong isog nga mga Indian. ‘Nakit-an namo ang mga babaye nga nakig-away atubangan sa mga lalaki ingong mga kapitan nga babaye. Kadtong mga bayhana pution ug tag-as, nga ang tag-as nilang buhok sinalapid ug gibulibod sa ilang mga ulo. Sila bus-ok ug lawas ug, nga nagkupot sa ilang mga udyong ug mga pana, ang matag usa nakig-away nga samag napulo ka lalaki.’

Wala hisayri kon ang mga manunuhid tinuod bang nakakita sa babayeng mga manggugubat o, sumala sa pahayag sa usa ka basahon, kadto “mao lamay panghanduraw tungod sa pagsalimuang gumikan sa malarya.” Apan sumala sa labing menos pipila ka asoy, sa pagkaabot ni Orellana ug Carvajal sa bokana sa dako kaayong suba ug paglawig paingon sa Dagat Atlantiko, sila nagtuo nga ilang nakit-an ang bersiyon sa Bag-ong Kalibotan bahin sa mga Amazona, ang bangis babayeng mga manggugubat nga gibatbat sa Gregong sugilambong.a

Ang prayleng si Carvajal nagtipig sa sugilanon bahin sa Amerikanang mga Amazona alang sa kaliwatan pinaagi sa paglakip niana diha sa iyang asoy bahin sa iyang nasaksihan sa walo-ka-bulang ekspedisyon ni Orellana. Si Kapitan Orellana, sa iyang bahin, milawig paingon sa Espanya, diin iyang gipahayag ang tatawng asoy sa iyang panaw ubay sa iyang romantikong gitawag nga Río de las Amazonas, o Subang Amazon. Sa wala madugay, ang ika-16ng-siglong mga kartograpo nagsulat ug bag-ong ngalan latas sa bag-ohay pang mapa sa Amerika del Sur​—ang Amazon. Busa ang lasang sa Amazon giliminan sa misteryo, apan karon ang maong lasang gihampak sa mga katinuoran.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 3]

Ibabaw nga paluyong talan-awon: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck