Sa Dihang ang Mas Dako Dili Kay Mas Maayo

“Dili na ako moigo sa akong mga sinina,” mimulo si Rosa, edad 35. “Abot na akog 86 kilos karon, ug wala gayod nako palandonga nga modako ako pag-ayo!”

SI Rosa wala mag-inusara sa pagkabalaka sa iyang nag-uswag nga timbang. Sa Tinipong Bansa, diin siya nagpuyo, duolag un-tersiya sa nasod maoy hilabihan ka tambok.a Ang proporsiyon sa mga hamtong nga sobrag timbang sa Britanya midoble sa napulo ka tuig. Ug sa Hapon​—diin talagsaon ang pagkasobra sa timbang sa nangagi​—ang hilabihan nga pagkatambok nagakakomon.

Ang nagkadaghang bata mas bug-at kay sa angay unta kanila. Mga 4.7 ka milyong Amerikanong mga batan-on tali sa mga edad nga 6 ug 17 sobra kaayog timbang, samtang mga 20 porsiyento sa Canadianong mga bata maoy hilabihan ka tambok. Sa katuigang bag-o pa ang hilabihan nga pagkatambok samtang bata pa nagpadayag ug tulo-ka-pilong pagtubo sa Singapore.

Sa pipila ka nasod, ang pagkadako gumikan sa pag-uswag sa timbang giisip nga ebidensiya sa kauswagan ug sa maayong panglawas, nga labi pang tilinguhaong kondisyon kay sa kakabos ug kakulang sa sustansiya. Apan sa kayutaan sa Kasadpan, diin ang pagkaon kasagarang sayon nga mabatonan, ang pag-uswag sa timbang sagad dili isipong maayo. Sa kasukwahi, kasagarang usa kini ka hinungdan sa seryosong pagkabalaka. Ngano man?

“Bisan pag ang kadaghanang tawo nagtuo nga ang hilabihan nga pagkatambok maoy suliran sa panagway,” nag-ingon si Dr. C. Everett Koop, kanhi siruhano heneral sa T.B., “sa pagkamatuod kini usa ka seryosong sakit.” Ang endocrinologist nga si F. Xavier Pi-Sunyer sa New York mipatin-aw: “[Ang pagpatambok sa Amerika] nagpameligro sa mas daghang tawo sa diabetes, alta presyon, estrok, sakit sa kasingkasing, bisan sa pipila ka matang sa kanser.”

Mas Dakong Timbang, Mas Dakong Risgo

Tagda ang usa ka pagtuon sa 115,000 ka babayeng Amerikanang mga nars, kinsa gisundan sulod sa 16 ka tuig. Nakaplagan sa pagtuon nga sa dihang ang mga tawong hingkod makabaton bisan sa 11 ngadto 18 libras, mosangpot kini sa mas dakong risgo sa sakit sa kasingkasing. Kini nga pagtuon, nga gipatik sa The New England Journal of Medicine sa Septiyembre 14, 1995, nagpailang un-tersiya sa mga namatay sa kanser ug katunga sa namatay sa sakit sa kasingkasing maoy tungod sa pagkasobrag timbang. Sumala sa usa ka taho sa The Journal of the American Medical Association (JAMA) sa Mayo 22/29, 1996, “78% sa alta presyon diha sa mga lalaki ug 65% diha sa mga babaye direktang ikapasangil sa hilabihan nga pagkatambok.” Ang American Cancer Society nag-ingon nga kadtong si kinsa “sobra kaayog timbang” (40 porsiyento o labaw pa kay sa mithianong timbang) “adunay mas taas nga risgo sa kanser.”

Apan dili lamang ang pagbaton ug hingaping timbang ang peligro; ang paglapnag sa tambok sa lawas mag-apektar usab sa risgo sa sakit. Kadtong adunay hingaping tambok sa tiyan sa aktuwal mas dakog kapeligrohan kay niadtong adunay mas dakong timbang diha sa ilang mga bat-ang ug mga paa. Ang tambok sa dapit sa tiyan nalangkit sa mas dakong risgo sa diabetes, sakit sa kasingkasing, kanser sa suso, ug kanser sa matris.

Sa susama, ang sobrag-timbang nga mga batan-on makaagom ug alta presyon, taas nga mga sukod sa cholesterol, ug mga kondisyong padulong sa diabetes. Ug kasagaran sila mahimong hilabihan ka tambok nga mga tawong hamtong. Ang The New York Times, sa paggamit sa mga kasayorang gipatik diha sa Britanikong medikal nga magasing The Lancet, mitaho nga “ang mga tawong tambok sa pagkabata pa mas sayo nga namatay ug nakaagom ug mas daghang sakit sa mas bata pa kaayong mga edad kay sa kadaghanang tawo.”

Bag-ong Kalagdaan Bahin sa Timbang

Ang gobyerno sa T.B., kay kombinsido sa seryosong suliran sa timbang, nag-estrikto sa girekomendar niining kalagdaan sa timbang sa 1995. (Tan-awa ang kahon sa sunod nga panid.) Ang gimodernong kalagdaan nagpaila sa “mahimsog nga timbang,” “kasarangang pagkasobrag timbang,” ug “grabeng pagkasobrag timbang.” Ang kalagdaan mapadapat ngadto sa samang hamtong nga mga lalaki ug mga babaye, walay sapayan sa edad.

Ang 1990 nga kalagdaan naghatag ug alawans sa pagdako sa lawas sa pagkaedaran na, nga sagad gitawag ug pagpanambok sa pagkaedaran. Ang bag-ong kalagdaan wala maghatag sa maong alawans, sanglit ang mga timailhan mao nga ang mga tawong hamtong angay nga dili na manambok paglabay sa panahon.b Busa, ang usa ka tawo nga sa nangagi giisip nga may normal nga timbang basin karon makadiskobreng siya anaa sa sobrag timbang nga kategoriya. Pananglitan, ang usa ka 168-sentimetros nga tawo tali sa mga edad nga 35 ug 65 nga may timbang nga 75 kilos maanaa sa mahimsog nga timbang nga sukdanan ubos sa 1990 nga kalagdaan. Apan ubos sa bag-ong kalagdaan, siya maoy lima ka kilong sobra sa timbang!

Sa Unsang Paagi Kita Nahimong Dagko Kaayo?

Ang henetikong mga kinaiya makaimpluwensiya sa kiling sa usa ka tawo padulong sa hilabihan nga pagkatambok, apan kana dili maoy hinungdan sa pag-uswag sa timbang diha sa Kasadpanhong kanasoran. Lain ang hinungdan sa suliran.

Ang mga propesyonal sa panglawas mouyon nga ang pagkaon ug tambok makapatambok kanato. Ang daghang karne ug daghang produkto sa gatas, hinurnong mga pagkaon, mga pagkaon nga daling hikayon, mga timotimo, piniritong mga pagkaon, mga panimpla, mga sarsa, ug mga mantika kargadog tambok, ug ang pagkaon kanila mahimong mosangpot sa hilabihan nga pagkatambok. Sa unsang paagi?

Aw, ang pagkaon ug mas daghang kaloriya diha sa pagkaong atong gikaon kay sa gamiton sa atong lawas magpahinabo nga mouswag ang atong timbang. Ang tambok adunay siyam ka kaloriya matag gramo, kon itandi sa upat ka kaloriya sa usa ka gramong protina o usa ka gramong carbohydrate. Busa atong gipasulod ang mas daghang kaloriya inigkaon natog tambok. Apan adunay laing dakong hinungdan​—ang paagi sa paggamit sa tawhanong lawas sa enerhiyang gitagana sa mga carbohydrate, protina, ug tambok. Ang lawas mag-ut-ot una sa mga carbohydrate ug protina, dayon sa tambok. Ang wala-magamit nga mga kaloriya sa tambok makombertir nga tambok sa lawas. Busa ang pagkunhod sa tambok nga mga pagkaon maoy usa ka dakong paagi sa pag-us-os sa timbang.

Bisan pa niana, ang pipila nga nagtuo nga napakunhod nila ang ilang gikaon nga tambok makadiskobre nga ang ilang mga lawas nagakadako gihapon. Ngano? Usa ka hinungdan mao nga sila nagakaon ug daghan kaayong mga pagkaon. Usa ka nutrisyonista sa Tinipong Bansa nag-ingon: “Sobra ang atong ginakaon tungod kay daghan kaayo ang ginadulot. Kon kini anaa, kini atong ginakaon.” Ang mga tawo makiling usab sa pagkaon ug sobrang menos-tambok o way-tambok nga mga pagkaon. Apan usa ka eksperto uban sa usa ka konsultahang kompaniya sa industriya sa pagkaon sa T.B. nagpatin-aw: “Sagad ginabakwi sa menos-ug-tambok nga mga produkto ang lami pinaagi sa pagpadaghan sa asukar [nga daghag kaloriya].” Sa ingon, ang The New York Times mitaho: “Duha ka uso sa katuigang 1990​—dili pagpaalkansi sa salaping gibayad ug ang pagkaog menos-tambok, o way-tambok nga mga pagkaon​—nahimong mga imbitasyon sa pagkaulitan,” sa ingon sa pagpanambok.

Ang tinapolan nga estilo sa kinabuhi mopausbaw usab sa pagpanambok. Usa ka pagtuon sa Britanya nakadiskobreng kapig un-tersiya sa mga hamtong nianang nasora naghimo sa ubos sa 20 minutos nga kasarangang ehersisyo kada semana. Menos sa katunga ang mosalmot sa pakusog nga mga dula. Ang pagsakayg kotse nagpuli sa pagbaktas diha sa daghang Kasadpanhong kanasoran, ug ang miuswag nga pagtan-awg telebisyon nagdasig sa pagkatapolan ug pagkaulitan. Sa Tinipong Bansa, ang mga bata manglingkod ug manan-aw sa gibanabanang 26 ka oras sa telebisyon kada semana, nga walay paghisgot sa panahong gigugol sa mga dulang video. Kasamtangan, mga 36 porsiyento lamang sa mga tunghaan ang duna pay edukasyon bahin sa pagpaugnat sa kusog.

Aduna usab ing mga hinungdang maylabot sa kaisipan alang sa pagkasobrag timbang. “Mokaon kita gumikan sa emosyonal nga mga panginahanglan,” nag-ingon si Dr. Lawrence Cheskin, sa Johns Hopkins Weight Management Center. “Mokaon kita sa dihang kita malipayon, mokaon kita sa dihang kita masulob-on. Kita nanagtubo sa paaging ang pagkaon maoy kapuli sa daghang ubang mga butang.”

Mahimo ba nga Molampos Kita?

Ang mga isyu bahin sa pagkasobrag timbang komplikado. Kada tuig ang gibanabanang 80 ka milyong Amerikano magdiyeta. Apan halos ang tanan mobalik sa ilang nangaging paagi sa pagkaon sa dili madugay human mous-os ug diyutay ang timbang. Sulod sa lima ka tuig, 95 porsiyento makabaton pag-usab sa gibug-aton nga nawala kanila.

Ang gikinahanglan aron mokunhod ang timbang ug dili manambok mao ang mga kausaban sa estilo sa kinabuhi. Ang maong mga kausaban nagkinahanglag paningkamot ug pagkakomitido, duyog sa tabang gikan sa pamilya ug mga higala. Sa pipila ka kaso ang tabang sa mga propesyonal sa panglawas basin gikinahanglan usab.c Ugaling, aron molampos ang imong mga paningkamot, ang positibong panukmod kinahanglanon. Maayong suknaon ang imong kaugalingon, ‘Nganong buot ko mang mous-os ang akong timbang?’ Ang imong mga paningkamot nga mous-os ang timbang lagmit kaayong molampos kon ang tinguhang malikayan ang mga kapeligrohan sa panglawas duyogan sa tinguha sa mas maayong pagbati ug panagway ug sa pagpauswag sa kalidad sa imong kinabuhi.

Ikaw mahimong mokaon ug daghang lamian ug makapatagbawng pagkaon nga sustansiyado ug menos ang mga kaloriya. Apan sa dili pa hisgotan ang mga pagkaon nga makatabang kanimo nga maniwang, susihon nato kon sa unsang paagi ang pipila ka elemento sa pagkaon mamahimong mga risgo sa panglawas.

[Mga footnote]

[Chart sa panid 6]

Ikaw ba anaa sa “mahimsog nga timbang,” “kasarangang pagkasobrag timbang,” o “grabeng pagkasobrag timbang” nga klasipikasyon? Ang tsart nga gipakita dinhi motabang kanimo sa pagtubag nianang pangutanaha

Kalagdaan sa Timbang sa 1995 Alang sa mga Lalaki ug Babaye

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Gitas-on *

198 cm

190 cm

180 cm

170 cm

160 cm MAHIMSOG NGA TIMBANG KASARANGANG PAGKASOBRAG TIMBANG GRABENG PAGKASOBRAG TIMBANG

150 cm

kg 30 40 50 60 70 80 90 100 110

Timbang†

Estadistika gipasikad sa: Departamento sa Agrikultura sa T.B., Departamento sa Panglawas ug Tawhanong mga Serbisyo sa T.B.

* Walay sapatos.

† Walay sinina. Ang mas bug-at nga timbang mapadapat sa mga tawo nga tigson ug dagkog bukog, sama sa daghang lalaki.