Ang mga Krusada—Usa ka ‘Makapasubong Panglimbong’

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ITALYA

MGA siyam ka gatos ka tuig kanhi, sa 1096, ang Unang Krusada mosugoray na. Kon nagpuyo ka sa Kasadpang Uropa niadtong panahona, lagmit nasaksihan nimo ang dinaghang paglakbay sa mga lalaki, mga karomata, mga kabayo, ug mga barko. Padulong sila sa Jerusalem, ang balaang siyudad, nga nailalom sa pagmando sa mga Muslim sukad sa ikapitong siglo K.P.

Mao kadto ang una sa mga Krusada. Daghang historyano ang naglista ug walo ka dagkong mga krusada. Kining maong mga ekspedisyon nagmansa sa kasaysayan sa relasyon sa Sidlakan ug Kasadpan. Kini inubanan sa pakyawng pagpamatay ug kabangis nga gihimo sa ngalan sa Diyos ug ni Kristo. Ang kataposang dakong Krusada nagsugod 174 ka tuig sa ulahi, niadtong 1270.

Ang pulong “krusada” naggikan sa Latin nga pulong crux, nga nagkahulogang “krus.” Ang mga membro sa daghang ekspedisyon nagtahi ug simbolo sa krus diha sa ilang mga sinina.

Ang mga Hinungdan

Ang gipahayag nga motibo sa mga Krusada mao ang pag-ilog sa Jerusalem ug sa gitawag nga balaang lubnganan gikan sa mga Muslim. Apan labaw pa niana ang mga hinungdan. Gawas sa pipila ka hitabo, ang relasyon tali sa nag-angkong mga Kristohanon nga nagpuyo sa Tungang Sidlakan ug sa mga Muslim medyo malinawon. Ang hinungdanong punto nga mitultol sa mga Krusada mao ang gubot nga politikanhon, ekonomikanhon, ug relihiyoso nga atmospera nga naglungtad sa Uropa.

Sa ika-11ng siglo, ang bag-ong mga banika gihinloan aron tikaron, sa paningkamot nga mapauswag ang produksiyon sa pagkaon. Ang mga siyudad nagpahimulos ug bag-ong kinabuhi. Ang populasyon nagkadaghan. Bisan pa niana, sa dihang ang gutom nagbanlod sa daghang magbabaol ngadto sa kakabos, daghan ang nagganayan ngadto sa mga siyudad, diin ang kawalay-trabaho ug kagul-anan nagpaabot kanila. Sagad motungha ang mga protesta.

Sa ibabaw sa herarkiya sa katilingban mao ang daghang lokal nga mga agalon. Buot pahimuslan niining propesyonal nga mga punoan sa militar ang politikal nga kahaw-ang nga gipatungha sa pagkabungkag sa imperyo ni Carlomagno ug sakopon ang bag-ong mga estado.

Ang iglesya sa Roma nakasinati usab ug yugto sa kasamok. Niadtong 1054 nawad-an kinig kontrol sa Sidlakang Iglesya. Dugang pa, daghang klero ang giakusar ug imoralidad ug pag-apil-apil sa politika.

Ang Awhag sa Clermont

Niining maong kahimtang ang Unang Krusada giawhag ni Papa Urbano II. Sa iyang hunahuna ang militaryong aksiyon aron masakop pag-usab ang Jerusalem ug Palestina magsilbi ug daghang katuyoan. Magpalig-on kini sa panaghiusa sa Kasadpang Kakristiyanohan ug magpalig-on pag-usab sa pagkalabaw sa Romanong Iglesya. Magtagana kinig hungawanan sa kanunayng panagbangi taliwala sa taas nga hut-ong sa katilingban. Kapuli sa relihiyoso ug, labaw sa tanan, ekonomikanhong mga kaayohan, gamiton niini ang ilang militaryong katakos alang sa usa ka “hamiling” kawsa, nga mahimong armadong sakop sa simbahan.

Sa Nobyembre 27, 1095, atubangan sa konseho sa Clermont, Pransiya, si Urbano milansad sa iyang awhag. Ang simbahan naghulagway sa ilang mga kaaway ingong daotan, nga takos sila sa panimalos sa Diyos. Si Foucher de Chartres, usa ka pari nga nakigbahin sa Unang Krusada, miingon nga ang gubat kinahanglanon aron panalipdan ang Sidlakanhong “mga Kristohanon” gikan sa mga Muslim. Ang dihadihang kapasayloan sa mga sala gisaad niadtong nangamatay diha sa dalan o sa gubat. Busa ikaliso na sa lokal nga mga agalon ang pag-awayay sa usag usa ngadto sa usa ka “balaan” nga gubat batok sa “mga supak sa Kristohanon.” Sa maong konseho, ang singgit milanog nga nahimong panultihon sa Unang Krusada: “Pagbuot kini sa Diyos!”

Ang Duha ka Paglarga

Sa dihang ang petsa sa paglarga, Agosto 15, 1096, natino na, ang papa nagpasalig nga mopaluyo sa lokal nga mga agalon, nga maoy gisaligan sa militaryong mga kalihokan. Migarantiya ang simbahan nga panalipdan ang ilang mga kabtangan sa panahon sa krusada. Ang dili-kaayo adunahan giawhag sa paggasto sa misyon pinaagig mga amot.

Apan, ang pipila milarga una pa sa giestablisar nga petsa. Sila maoy wala-mabansay ug way-disiplina nga magubtanong panon ug naglakip sa mga babaye ug mga bata. Gitawag sila ug pauperes Christi (mga timawa ni Kristo). Ang ilang adtoan: Jerusalem. Sila gipangunahan sa mga tigpasiugdag kasamok, tingali ang labing bantog mao si Peter ang Ermitanyo, usa ka monghe nga misugod pagsangyaw taliwala sa mga masa sa naghinapos ang 1095.

Sumala sa tigbalita sa edad media nga si Albert sa Aix, si Peter nakabiyahe na sa Jerusalem una pa niana. Matod pa usa ka gabii niana siya may panan-awon nga si Kristo nag-awhag kaniya nga moadto sa obispo sa Jerusalem, nga maoy mohatag kaniya ug sulat nga kalig-onan aron dad-on ngadto sa Kasadpan. Si Albert miingon nga natuman ang damgo ug human madawat ang sulat, si Peter mipadulong sa Roma, diin nakigkita siya sa papa. Ang asoy ni Albert nagsagol sa kamatuoran ug pantasya, apan ang gipangangkong mga damgo, mga panan-awon, ug mga sulat maoy puwersadong mga kahimanan sa pagpangulo sa masa.

Ang panon nga nagtigom palibot kang Peter ang Ermitanyo mibiya sa Cologne sa Abril 20, 1096. Kay walay kahinguhaan nga kinahanglanon sa paglawig, ang pauperes kinahanglang mosagubang sa dugayng panaw ngadto sa Balaang Yuta nga magbaktas o magsakay sa gubaon nga mga karomata. Sanglit sa wala madugay halos wala na silay makaon o hinagiban, ubay sa dalan nagsugod sila sa pagpanulis sa lokal nga populasyon nga nakalitan sa pag-abot niining way-disiplinang panon sa “kasundalohan ni Kristo.”

Ang unang nakig-away sa mga Krusadero mao ang Uropanhong mga Hudiyo, nga giakusar nga nagpahulam ug salapi aron hiphipan ang mga obispo. Ang mga kabangisan gihimo sa mga sumusunod ni Peter ang Ermitanyo batok sa mga Hudiyo, sa mga dapit sama sa Rouen ug sa Cologne, ang siyudad nga maoy gigikanan. Si Albert sa Aix miingon nga sa dihang ang mga Hudiyo sa Mainz “nakakita nga ang mga Kristohanon wala magluwas bisan sa ilang mga bata ni may kaluoy kang bisan kinsa, ilang giatake ang ilang kaugalingong mga igsoon, mga asawa, mga inahan, ug mga igsoong babaye ug nagpinatyanay sa usag usa. Ang labing makapahilap sa kasingkasing nga hitabo mao nga ang mga inahan mismo naggulgol sa mga tutonlan sa ilang mga masuso o nagdunggab kanila, nga gipalabing mamatay sila sa ilang kaugalingong mga kamot inay patyon sa mga hinagiban sa mga way-sirkunsisyon.”

Ang susamang mga hitabo nasubli sa panaw paingon sa mga Balkan, padulong sa Asia Minor. Sa dihang nakaabot ang magubtanong panon sa Constantinople, si Emperador Alexius I, sa paglikay nga masubli ang maong mga kaguliyang, mitabang nga makabiyahe ang pauperes paingon sa kabaybayonan sa Asia. Didto, daghang babaye ug mga bata maingon man ang mga masakiton ug mga tigulang ang gipamatay sa puwersa sa mga Muslim. Pipila lamang ka nakalabang-buhi ang milampos sa pagpauli sa Constantinople.

Sa kasamtangan, panahon sa ting-init sa 1096, ang binansayng mga kasundalohan misugod pagbiyahe. Gipangunahan sila sa bantogang mga lider sa maong panahon. Ang gubot unang pagbiya sa pauperes nakapabalaka ni Papa Urbano, kinsa mihimog mga kahikayan sa pagkontrolar sa pagbiyahe sa mga krusadero paingon sa Sidlakan. Kadtong nanagbiyahe niadtong tungora kinahanglang magpasundayag ug igoigong kabuhian. Ang tumong mao ang paglimite sa pag-apil sa mga babaye, mga anak, mga tigulang, ug mga kabos.

Pagpanakop ug Ubang mga Pakyawng Pagpamatay

Human magtigom sa Constantinople, ang kasundalohan, mga kabalyero, ug nakalabang-buhi nga pauperes nagpadayon sa ilang tumong. Sa makausa pa, ang mga hitabo sa kapintasan gihimo sa ngalan sa Diyos. Ang tigbalita nga si Petrus Tudebodus nag-asoy nga panahon sa paglikos sa Antioquia, human pakyawa pagpamatay ang ilang mga kaaway, ang mga krusadero “naglabog sa tanang lawas nila ngadto sa tiningob nga lubnganan ug nagdala sa ilang napunggot nga mga ulo balik sa [ilang] kampo aron matino ang ilang gidaghanon, gawas pa sa upat ka kargahan sa kabayo niadtong mga uloha, nga gipadala ngadto sa kabaybayonan, ngadto sa prinsipe sa mga embahador sa Babilonya.”

Sa Hulyo 15, 1099, ang Jerusalem nailog sa mga krusadero. Si Raymond sa Aguilers nag-asoy: “Usa ka ngilngig nga talan-awon ang makita. Ang pipila [sa kaaway], ang mga nabulahan, gipamunggotan ug ulo; ang uban nangahulog gikan sa mga paril nga natusaktusak sa mga udyong; daghang uban pa ang nangasunog sa kalayo. Makita ang nagtipun-og nga mga pinunggot nga ulo, mga kamot, ug mga tiil diha sa kadalanan ug mga plasa sa siyudad.” Apan sa makausa pa, ang mga krusadero naningkamot sa pagpakamatarong sa kapintasan sa ngalan sa relihiyon.

Kataposan sa Panglimbong

Ang kadaogan mitultol sa pagkamugna sa Latin nga Gingharian sa Jerusalem. Kining maong institusyon nameligro kanhi nga mapapha tungod sa panagribal nga sa wala madugay mitungha tali sa lokal nga mga agalon nga nagpalig-on sa ilang kaugalingon sa Sidlakan. Sa kasamtangan, ang mga Muslim nag-organisar pag-usab sa militaryong paagi. Tino nga dili nila tumong nga mawala ang teritoryo sa Palestina.

Sa paglabay sa panahon, ang ubang mga Krusada giorganisar, ang kataposan niadtong 1270. Apan, tungod sa mga kaparotan, daghan ang nagduhaduha sa pagkamatarong sa maong mga kalihokan nga gihimo sa ngalan sa relihiyon. Kon giuyonan gayod sa Diyos kining “balaang” mga gubat, sila naghunahuna, tino nga siya nag-uyon unta niadtong nag-angkon nga milihok uban sa iyang panalangin. Bisan pa niana, sukad sa ika-13ng siglo padayon, ang mga hurado sa simbahan misulay sa pagpakamatarong sa maong relihiyosong mga gubat ug sa papel sa klero niana.

Ang kasibot nga nagdasig sa unang mga krusadero nahanaw. Sa dakong bahin, ang pagpadayon sa mga gubat sa kataposan nagdaot sa mga intereses sa ekonomiya sa Kasadpan. Busa misugod sila pagpakig-away sa mga kaaway sa Uropanhong Kakristiyanohan diha mismo sa kontinente: ang mga Arabo sa Espanya, ang “mga erehes,” ug ang mga pagano sa Amihanan.

Niadtong 1291 ang siyudad sa Acre, ang kataposang kuta sa krusadero, nailog sa mga Muslim. Ang Jerusalem ug ang ‘Balaang Lubnganan’ nagpabilin diha sa mga kamot sa mga Muslim. Sulod sa duha ka siglo nga panagbangi, ang mga intereses sa ekonomiya ug politika maoy naglabi kay sa relihiyosong mga isyu. Ang Italyanong historyano nga si Franco Cardini nag-ingon: “Niining panahona ang mga Krusada padayong nagbag-obag-o ngadto sa usa ka makuti politikanhon ug ekonomikanhong kalihokan, usa ka komplikadong panagtigi sa gahom nga naglangkit sa mga obispo, mga abad, mga hari, mga kolektor sa mga amot, mga tag-iyag bangko. Niining maong panagtigi . . . ang lubnganan ni Jesus nawad-an na sa kahinungdanon niini.” Si Cardini nag-ingon usab: “Ang kasaysayan sa mga Krusada mao ang kasaysayan sa kinadak-ang sayop, sa labing komplikadong panglimbong, sa labing makasubo, ug sa pipila ka paagi sa labihan ka binuang, nga panglimbong sa tibuok Kakristiyanohan.”

Gibalewala ang Leksiyon

Ang mga Krusada ug ang ilang kapakyasan angayng nagtudlo unta nga ang kahakog sa materyal ug tinguha nga mahimong inila sa politika mahimong motultol sa pagkapanatiko ug pakyawng pagpamatay. Apan ang leksiyon gibalewala. Gipamatud-an kini sa daghang panagbangi nga padayong nagmansa ug dugo sa daghang bahin sa atong planeta. Niini, ang relihiyon sagad nagsilbing pantalya sa mga pagdumot.

Apan dili kini magpadayon. Sa dili madugay ang espiritu nga nagdasig sa mga Krusada ug nagpadayon sa pag-awhag sa modernong-adlawng “balaan” nga mga gubat mahanaw duyog sa tanang bakak nga relihiyon ug sa tibuok sistema nga nailalom sa pagmando ni Satanas.​—Salmo 46:8, 9; 1 Juan 5:19; Pinadayag 18:4, 5, 24.

[Picture Credit Line sa panid 12]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck

[Mga hulagway sa panid 15]

Ibabaw: Hudiyonhong sementeryo sa Worms, Alemanya​—usa ka pahinumdom sa pakyawng pagpamatay sa Unang Krusada

Wala: Kinulit sa bato nga ulo sa usa ka krusadero

Layong wala: Ang eskudo sa usa ka bantog nga pamilyang krusadero

[Credit Line]

Eskudo ug ulo: Israel Antiquities Authority; letrato: Israel Museum, Jerusalem