Pagtuon sa Pagbuhi

“SAMA sa mga udyong nga anaa sa kamot sa usa ka tawong gamhanan, mao usab ang mga anak sa pagkabatan-on,” nagsulat ang salmista sa Bibliya. (Salmo 127:4) Ang udyong dili makaabot sa puntirya niini nga sulagma. Kini kinahanglang ipunting ug maayo. Sa samang paagi, ang mga anak mahimong dili makaabot sa tumong sa pagkahimong responsableng mga hamtong nga walay paggiya sa mga ginikanan. “Bansaya ang bata diha sa dalan nga iyang pagalaktan,” nagtambag ang Bibliya, ug “bisag siya matigulang na siya dili mobiya gikan niana.”​—Proverbio 22:6.

Ang pagbalhin gikan sa pagsalig diha sa pagkabata ngadto sa pagkaindependente diha sa pagkahamtong dili mahitabo sa usa lang ka gabii. Busa kanus-a sugdan sa mga ginikanan ang pagbansay sa ilang mga anak nga mahimong independente? Gipahinumdoman ni apostol Pablo ang batan-ong lalaki nga ginganlag Timoteo: “Sukad pa sa pagkagamayng bata ikaw nahibalo na sa balaang mga sinulat, nga makapahimo kanimong maalamon alang sa kaluwasan pinaagi sa pagtuo nga may kalabotan kang Kristo Jesus.” (2 Timoteo 3:15) Handurawa, ang inahan ni Timoteo nagsugod sa paghatag kaniya ug espirituwal nga pagbansay samtang siya usa pa ka masuso!

Karon, kon ang gagmayng mga masuso makapahimulos gikan sa espirituwal nga pagbansay, dili ba makataronganon nga ang mga bata angay hatagan ug pagbansay alang sa pagkahamtong sa labing madali? Usa ka paagi nga mahimo kini mao ang pagtudlo kanila nga mahimong responsable, nga makahimog ilang kaugalingong mga desisyon.

Pagtudlo sa mga Anak nga Mahimong Responsable

Sa unsang paagi imong madasig ang imong mga anak nga mahimong responsable? Usa ka magtiayong ginganlag Jack ug Nora nahinumdom bahin sa ilang anak nga babaye: “Sa dihang siya dili pa kaayo makalakaw, siya nakakat-on sa pagdala sa mga medyas o gagmayng mga butang ngadto sa iyang lawak ug sa pagbutang niini diha sa hustong hunos. Siya usab nakakat-on sa paghipos sa mga dulaan ug mga libro diha sa mga dapit niini.” Kini maoy gagmayng mga sinugdanan, apan ang bata nagpakakat-on na sa paghimog responsableng mga desisyon.

Sa dihang magkadako na ang bata, tingali siya masaligan sa may pagkabug-at nga mga responsibilidad. Mao nga gitugotan ni Abra ug Anita ang ilang anak nga babaye sa pagbaton ug binuhing iro. Ang bata mao ang responsable sa pag-atiman sa iro ug mihatag pa ug kuwarta gikan sa iyang kaugalingong alawans para sa pag-atiman niini. Ang pagbansay sa mga bata sa pagtuman sa ilang mga responsibilidad nagkinahanglag pailob. Apan kini mapuslanon ug makaamot sa ilang emosyonal nga pagtubo.

Ang mga trabaho diha sa panimalay nagtaganag laing higayon sa pagtudlo sa mga anak ug responsibilidad. Halos dili hatagan sa ubang mga ginikanan ang ilang mga anak ug mga buluhaton diha sa pamilya, gilantaw ang ilang pagkalangkit nga usa ka kasamok imbes usa ka tabang. Ang uban naghunahuna nga ang ilang mga anak angay ‘makabaton ug mas maayong kinabuhi kay sa nabatonan nila sa bata pa.’ Sayop kini nga pangatarongan. Ang Kasulatan nag-ingon: “Kon pinatumanan sa gusto ang ulipon sa usa gikan sa pagkabata, sa iyang ulahi nga kinabuhi siya mahimo pang ingrato.” (Proverbio 29:21) Ang prinsipyo niining tekstoha aplikado gayod ngadto sa mga anak. Makasubo kon ang usa ka batan-on mosulod sa pagkahamtong nga dili lamang “ingrato” kondili usab dili makahimo bisan sa kinasayonang mga trabaho sa balay.

Ang mga batan-on sa mga panahon sa Bibliya tanan gihatagan ug mga trabaho diha sa panimalay. Pananglitan, sa linghod nga edad nga 17, mitabang ang batan-ong si Jose sa responsibilidad sa pag-atiman sa mga hayop sa pamilya. (Genesis 37:2) Dili kini gamayng trabaho, sanglit daghan kaayo ang mga hayop sa iyang amahan. (Genesis 32:​13-15) Tungod sa kamatuoran nga si Jose midako nga nahimong usa ka gamhanang lider, malagmit gayod nga kining sayo nga pagbansay dakog nahimo sa paghulma sa iyang kinaiya sa positibong paagi. Ang umaabot nga hari sa Israel nga si David samang gisaligan sa mga hayop sa iyang pamilya sa bata pa.​—1 Samuel 16:11.

Ang pagtulon-an alang sa mga ginikanan karon? Hatagi ang inyong mga anak ug mapuslanong mga trabaho diha sa panimalay. Uban sa panahon, paningkamot, ug pailob, makatudlo ka sa inyong mga anak sa pagtabang sa paglimpiyo, pagluto, pag-areglar sa lagwerta, ug pag-ayo sa balay ug sakyanan. Matuod, nagadepende kinig dako sa edad ug katakos sa bata. Apan bisan ang gagmayng mga bata kasagaran makabahin sa ‘pagtabang kang Papa sa pag-ayo sa awto’ o sa ‘pagtabang kang Mama sa pagluto.’

Ang pagtudlog mga trabaho diha sa panimalay usab nagkinahanglan nga hatagan sa mga ginikanan ang ilang mga anak sa labing bililhong gasa​—ang ilang panahon. Usa ka magtiayon, nga mga ginikanan sa duha ka anak, gipangutana sa sekreto sa malamposong pagbansayg bata. Sila mitubag: “Panahon, panahon, panahon!”

Mahigugmaong Pagbadlong

Sa dihang himoon ug maayo sa mga bata ang ilang buluhaton, o labing menos naningkamot sa pagtrabahog maayo, pahalipayi sila pinaagig daghan ug tim-os nga pagdayeg! (Itandi ang Mateo 25:21.) Sa pagkamatuod, ang mga bata talagsa rang makahimo sa mga buluhaton nga sama ka maayo sa usa ka hamtong. Ug kon ang mga bata tugotan sa paghimog ilang kaugalingong mga desisyon, sila kasagarang makahimog mga sayop. Apan pagbantay nga dili maghinobra sa pagreaksiyon! Ikaw ba wala makahimog samang mga sayop ingong hamtong? Busa nganong dili magpakitag pailob sa dihang masayop ang imong anak? (Itandi ang Salmo 103:13.) Paghatag ug luna sa mga sayop. Isipa kini ingong bahin sa paagi sa pagkakat-on.

Ang mga awtor nga si Michael Schulman ug Eva Mekler nag-ingon: “Ang mga bata nga ginatratar sa mahigalaong paagi dili mahadlok nga sila pagasilotan sa paghimog kinaugalingong lihok.” Apan, “ang mga bata sa dili mabination o mapintas nga mga ginikanan mahadlok sa paghimog halos bisan unsang kinabubut-ong lihok, lakip sa mga lihok nga maayo, tungod kay sila mahadlok nga makakitag sayop ang ilang mga ginikanan sa ilang nahimo ug sawayon o silotan sila.” Kining komentoha nahiuyon sa pasidaan sa Bibliya ngadto sa mga ginikanan: “Ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili magminghoy.” (Colosas 3:21) Busa kon ang mga paningkamot sa bata dili makaabot sa mga pagdahom, nganong dili dayegon siya nga misulay ug diyutay? Dasiga siya nga mohimog maayo sa sunod higayon. Ipahibalo kaniya nga ang iyang pag-uswag maoy tuboran sa kalipay kanimo. Pasaligi siya sa imong gugma.

Siyempre, may mga panahon nga gikinahanglan ang pagbadlong. Tingali kini ilabinang gikinahanglan sa panahon sa mga tuig sa pagkabatan-on, sa dihang ang mga batan-on nagapaningkamot pa sa pagtukod ug ilang kaugalingong personalidad, aron pagadawaton ingong mga indibiduwal sa ilang kaugalingong katungod. Mao nga maalamong isipon sa mga ginikanan ang maong mga pagsulay nga mahimong independente nga may pagsabot imbes kanunayng hunahunaon kini ingong pagsuki.

Matuod, ang mga batan-on kiling sa paglihok nga hininayak o magpadala “sa mga tinguha nga iya sa pagkabatan-on.” (2 Timoteo 2:22) Busa ang kapakyasan sa pagbutang ug mga limitasyon sa batan-ong panggawi makadaot sa bata sa emosyonal nga paagi; siya dili makakat-on sa pagpugong-sa-kaugalingon ug sa pagdisiplina-sa-kaugalingon. Ang Bibliya nagpasidaan: “Ang usa ka batang lalaki nga pinasagdan makahatag ug kaulawan sa iyang inahan.” (Proverbio 29:15) Apan ang hustong disiplina, nga mahigugmaong gihatag, makaayo ug nagaandam sa batan-on alang sa mga panginahanglan ug sa mga kalisod sa pagkahamtong. Ang Bibliya nagtambag: “Ang usa nga nagahawid sa iyang bunal nagadumot sa iyang anak, apan ang usa nga nagahigugma kaniya nagakastigo kaniya.” (Proverbio 13:24) Hinunoa, hinumdomi nga ang diwa sa pagdisiplina mao ang pagtudlo ug pagbansay​—dili pagsilot. Ang “bunal” dinhi lagmit nagpasabot sa baston nga gigamit sa mga magbalantay sa paggiya sa ilang mga hayop. (Salmo 23:4) Kini maoy usa ka simbolo sa mahigugmaong paggiya​—dili mapintas nga pagdagmal.

Edukasyon Alang sa Kinabuhi

Ang paggiya sa mga ginikanan ilabinang gikinahanglan kon bahin sa edukasyon sa anak. Pakitag interes sa edukasyon sa imong anak. Tabangi siya sa pagpilig hustong mga kurso sa tunghaan ug sa paghimog responsableng desisyon labot sa kon aduna bay gikinahanglang dugang edukasyon.a

Siyempre, ang labing hinungdanong edukasyon sa tanan mao ang espirituwal nga edukasyon. (Isaias 54:13) Ang mga bata magkinahanglan ug diyosnong mga prinsipyo aron mabuhi diha sa kalibotan sa mga hamtong. Ang ilang “kagahom sa pag-ila” kinahanglang bansayon. (Hebreohanon 5:14) Dakog mahimo ang mga ginikanan sa pagtabang kanila niining bahina. Ang mga pamilya taliwala sa mga Saksi ni Jehova gidasig sa paghimog regular nga pagtuon sa Bibliya uban sa ilang mga anak. Nagasunod sa panig-ingnan sa inahan ni Timoteo, kinsa nagtudlo kaniya sa Kasulatan gikan sa pagkamasuso, ang mga ginikanang Saksi makatudlo usab sa ilang gagmayng mga anak.

Ang nag-inusarang ginikanan nga ginganlag Barbara naghimo sa pagtuon sa Bibliya sa pamilya nga labing malipayong kasinatian alang sa iyang mga anak. “Nianang gabhiona tinoon ko nga dulotan ko ang akong mga anak ug lamiang pagkaon, nga kompleto sa panam-is nga ilang kinaham. Magpatokar ako ug mga teyp sa Kingdom Melodies aron momaayo ang ilang buut. Dayon, human buksan sa pag-ampo, kami kasagaran magtuon sa magasing Bantayanang Torre. Apan kon adunay linain nga panginahanglan, makagamit ako sa mga publikasyong sama sa Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on​—Mga Tubag nga Mosaler.”b Sumala kang Barbara, ang pagtuon sa Bibliya nagtabang sa iyang mga anak sa “pagkasabot sa panghunahuna ni Jehova sa mga butang.”

Oo, walay molabaw pa nga dakong gasa ang ikahatag ngadto sa bata kay sa kahibalo ug pagsabot sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Kini “makahatag sa mga walay kasinatian ug salabotan, sa usa ka batan-ong lalaki kahibalo ug katakos sa paghunahuna.” (Proverbio 1:4) Kay nasangkapan niini, ang usa ka batan-on mosulod sa pagkahamtong nga makaarang sa pag-atubang sa bag-ong mga kalisod ug mga kahimtang.

Bisan pa, ang pagbiya sa mga anak mopahinabog dagkong kausaban sa paagi-sa-kinabuhi sa kadaghanang ginikanan. Kon sa unsang paagi sila malamposong makasagubang sa walay sulod nga salag maoy pagahisgotan sa among sunod nga artikulo.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 6]

“Ang mga bata sa dili mabination o mapintas nga mga ginikanan mahadlok sa paghimog halos bisan unsang kinabubut-ong lihok, lakip sa mga lihok nga maayo, tungod kay sila mahadlok nga makakitag sayop ang ilang mga ginikanan sa ilang nahimo ug sawayon o silotan sila.”—Bringing Up a Moral Child, ni Michael Schulman ug Eva Mekler

[Kahon sa panid 6]

Nag-inusarang mga Ginikanan—Ang Hagit sa Pagbuhi

Usa ka nag-inusarang ginikanan nga ginganlag Rebecca nag-ingon: “Lisod kaayo alang sa nag-inusarang ginikanan ang pagbuhi sa ilang mga anak. Kon kita dili magbantay sa atong kaugalingon, kita mokiling sa sobrang pagpanalipod ug pagpiit kanila.” Ang librong Ang Sekreto sa Kalipay sa Pamilya,c mga panid 106-7, nagtanyag niining makatabang nga mga obserbasyon:

“Natural alang sa nag-inusarang mga ginikanan nga ilabinang masuod sa ilang mga anak, apan kinahanglang mag-amping nga ang hinatag-sa-Diyos nga mga utlanan tali sa mga ginikanan ug mga anak dili madaot. Pananglitan, ang seryosong mga suliran mahimong mobangon kon ang usa ka nag-inusarang inahan magdahom nga abagahon sa iyang anak nga lalaki ang mga responsabilidad sa pagkaulo sa panimalay o tratahon ang iyang anak nga babaye ingong sumbonganan sa iyang mga pagbati, nga pabug-atan ang batang babaye sa iyang pribadong mga suliran. Ang pagbuhat sa ingon dili haom, makapaluya, ug tingali makapalibog sa usa ka bata.

“Pasaligi ang imong mga anak nga ikaw, ingong ginikanan, maoy moatiman kanila​—dili sila ang moatiman kanimo. (Itandi ang 2 Corinto 12:14.) Usahay, mahimong kinahanglan nimog tambag o pagpaluyo. Pangitaa kana gikan sa Kristohanong mga ansiyano o tingali gikan sa hamtong nga Kristohanong mga babaye, dili gikan sa imong menor de edad nga mga anak.​—Tito 2:3.”

Sa dihang magtukod ang nag-inusarang mga ginikanan ug angay nga mga utlanan ug huptan ang mahimsog nga relasyon uban sa ilang mga anak, kasagaran mas masayon alang kanila ang pagbuhi.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 7]

Ang praktikal nga pagbansay makatabang sa mga anak nga mahimong mas responsableng mga hamtong

[Mga hulagway sa panid 8]

Ang pagtuon sa Bibliya sa pamilya makahatag sa mga anak sa kaalam nga gikinahanglan sa pagsagubang sa hamtong nga kinabuhi