Mga Batan-on Nangutana . . .
Unsa na man ang Bahin sa Garbo sa Rasa?
“Usa sa akong mga kauban sa tunghaan kanunayng maghisgot bahin sa rasa ug kolor sa ubang mga tawo,” nanghupaw ang 17-anyos nga si Tanya. “Sa kadaghanan sa iyang mga kabildohay, giangkon niyang siya labaw kanila.”
KINAIYANHON lamang nga magbaton ug pagtamod sa pamilya, kultura, pinulongan, o dapit nga gigikanan sa usa. “Ako taga-Vietnam,” matod sa usa ka 15-anyos nga dalagitang ginganlag Phung, “ug ako mapasigarbohon sa akong kultura.”
Apan, kasagaran ang garbo sa rasa suod nga nalangkit sa rasismo. Kining maong garbo sa ingon mahimong usa ka daotang butang nga hinayhinayng modaot sa mga relasyon, bisan pag kana nagtakobang pagkamatinahuron. Si Jesu-Kristo miingon: “Gikan sa kadagaya sa kasingkasing ang baba mosulti.” (Mateo 12:34) Ug ang nakagamot pag-ayong mga pagbati sa pagkalabaw—o pagtamay—kasagarang mopatim-aw, nga magpahinabog kahiubos ug kasakit.
Usahay ang garbo sa rasa mahimo pa ganing pintas. Sa di pa dugayng katuigan mao kini ang nakasugnib sa mga gubat, mga kagubot, ug dugoong “etnikong mga paghinlo.” Bisan pa niana, dili kinahanglang makasaksi ka sa pag-ula ug dugo aron makita ang ngil-ad nga bahin sa garbo sa rasa. Pananglitan, makita ba nimo ang ebidensiya niini diha sa tunghaan, sa trabahoan, o sa imong kasilinganan? “Oo, sa walay duhaduha,” misaysay ang usa ka Kristohanong batan-on nga ginganlag Melissa. “Ang pipila sa akong mga kauban sa tunghaan magbugalbugal sa mga bata nga adunay langyawng linitokan, ug sila moingon nga sila mas maayo kay kanila.” Sa susama si Tanya mitaho: “Sa tunghaan nadungog nako ang mga bata nga yanong moingon sa uban: ‘Mas maayo ako kay kanimo.’” Sa usa ka surbi sa T.B., duolan sa katunga sa misanong niana miingon nga sila personal nga nakasinati ug usa ka matang sa pagpihig sa rasa sulod sa miaging tuig. “Ang pag-awayay sa rasa diha sa akong tunghaan kaylap kaayo,” matod sa usa ka batan-on nga ginganlag Natasha.
Karon ibutang ta nga nagpuyo ka sa usa ka nasod o usa ka dapit diin daghang nangabot nga mga lalin, nga dayag nga nag-usab sa kahimtang sa imong tunghaan, kasilinganan, o Kristohanong kongregasyon. Mibati ka bag diyutayng kagil-as bahin niini? Nan tingali wala nimo maamgohi nga ang garbo sa rasa maoy hinungdan nga mibati ka ug ingon niana.
Husto Batok Sayop nga Garbo
Nagpasabot ba kini nga sa kinaiyanhon daotan ang garbo? Dili sa tanang panahon. Ang Bibliya nagpakita nga adunay dapit alang sa hustong matang sa garbo. Sa dihang si apostol Pablo misulat sa mga Kristohanon sa Tesalonica, siya miingon: “Kami mismo nagapasigarbo kaninyo taliwala sa mga kongregasyon sa Diyos.” (2 Tesalonica 1:4) Sa susama, ang pagbaton ug labing menos usa ka sukod sa pagtamod sa kaugalingon maoy maayo ug normal. (Roma 12:3) Busa dili daotan mismo nga magbaton ug diyutayng garbo sa rasa, pamilya, pinulongan, kolor, o dapit nga gigikanan sa usa. Tino nga ang Diyos dili magbaod nga ikaulaw nato kanang mga butanga. Sa dihang si apostol Pablo nasaypan nga Ehiptohanong kriminal, wala siya magpanuko sa pag-ingon: “Ako, sa tinuod, usa ka Judio, nga taga-Tarso sa Cilicia, usa ka lungsoranon sa dili basta-basta nga siyudad.”—Buhat 21:39.
Apan, ang garbo sa rasa mahimong ngil-ad sa dihang amomahon niini ang sobrang pagbati sa pagtamod sa kaugalingon o sa dihang ipahinabo niini ang usa ka tawo nga moyubit sa uban. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang pagkahadlok kang Jehova nagkahulogan ug pagdumot sa daotan. Ang pagtuboy sa kaugalingon ug garbo ug ang daotang dalan ug ang mabinalit-aron nga baba akong gidumtan.” (Proverbio 8:13) Ug ang Proverbio 16:18 nag-ingon: “Ang pagkagarboso nagauna sa pagkalaglag, ug ang mapahitas-ong espiritu magauna sa pagkapandol.” Busa ang pagpanghambog nga ang usa sakop sa usa ka superyor nga rasa maoy dulumtanan sa Diyos.—Itandi ang Santiago 4:16.
Ang mga Sinugdanan sa Garbo sa Rasa
Unsay nagpahinabo sa mga tawo nga magbaton ug hinobrang garbo sa ilang rasa? Ang librong Black, White, Other, ni Lise Funderburg, nag-ingon: “Alang sa daghang tawo, ang ilang una (ug kinadugayang molungtad) nga mga hunahuna bahin sa rasa naggikan sa mga ginikanan ug sa pamilya.” Ikasubo, kasagaran kaayo nga ang mga hunahunang gipasa sa pipila ka ginikanan dili-timbang o hiwi. Ang pipila ka batan-on tingali laktod nga sultian nga labaw ang mga tawo sa ilang rasa ug lahi o ubos ang mga tawo sa ubang mga rasa. Apan, mas sagad nga ang mga batan-on yanong nakamatikod nga ang ilang mga ginikanan halos walay personal nga kontak sa mga tawo sa ubang mga rasa. Kini usab mahimong adunay kusganong impluwensiya sa ilang panghunahuna. Ang mga surbi nagpadayag nga bisan tuod ang mga tin-edyer ug mga ginikanan dili tingali managsama ug hunahuna bahin sa panapot o musika, ang kadaghanan sa mga batan-on samag panglantaw sa ilang mga ginikanan bahin sa rasa.
Ang dili-timbang nga mga tinamdan mahitungod sa rasa mahimong maugmad usab ingong sanong sa pagdaogdaog ug sayop nga pagtratar. (Ecclesiastes 7:7) Pananglitan, ang mga edukador nag-ingon nga ang kabataan sa giingong mga grupo sa minoriya sagad nga kulang sa pagtahod sa kaugalingon. Sa pagsulay sa pagtul-id sa mga kahimtang, ang pipila ka edukador nag-ugmad ug mga kurikulum sa tunghaan nga nagtudlo sa kabataan sa kasaysayan sa ilang rasa. Makaiikag, ang mga kritiko nangatarongan nga kining pagpasiugda sa garbo sa rasa yanong mopatunghag rasismo.
Ang personal nga eksperyensiya mahimong aduna usab ing bahin sa pagkaugmad sa dili-maayong mga tinamdan bahin sa rasa. Ang dili-maayong kasinatian sa usa ka tawo sa laing rasa mahimong motultol sa usa sa paghinapos nga ang tanang membro sa maong rasa maoy salawayon o mapihigon. Ang negatibong mga pagbati mahimong mapukaw usab sa dihang ang media magsentro sa pagtagad diha sa rasanhong mga panagbangi, kabangis sa polis, ug mga awhag sa pagprotesta o sa dihang ilang ihulagway ang dili-maayong bahin sa etnikong mga grupo.
Ang Sayop nga Ideya sa Pagkalabaw sa Rasa
Komosta ang pangangkon sa pipila nga ang ilang rasa adunay katungod nga mobating labaw sa uban? Ang ideya nga ang mga tawo sa pagkatinuod mabahin ngadto sa lainlaing mga rasa sa panguna maoy kaduhaduhaan. Nagtaho ang usa ka artikulo sa Newsweek: “Alang sa mga siyentipiko nga nagtuon bahin sa maong butang, ang rasa maoy dili-maayog dungog dili-kasaligang ideya nga molikay sa bisan unsang seryosong pagsulay nga hubiton.” Tinuod, mahimong adunay “makitang mga kalainan sa kolor sa panit, grano sa buhok ug porma sa mga mata o ilong sa usa.” Bisan pa niana, ang Newsweek nag-ingon nga “kining maong mga kalainan panggawas lamang—ug bisag maningkamot sila pag-ayo, ang mga siyentipiko sa paninugdan napakyas sa pagpatungha ug bisan unsang makahuloganong hugpong sa mga kalainan nga nagpalahi sa usa ka grupo sa rasa sa lain. . . . Ang hinungdanong punto, alang sa kadaghanang mga siyentipiko nga nagtrabaho niining maong mga natad, mao nga ang rasa maoy yanong ‘katilingbanong ideya’—usa ka [makauulaw] nga panagsagol sa pagpihig, patuotuo ug sugilambong.”
Bisan pag mahimo ang siyentipikanhong mga kalainan tali sa mga rasa, ang ideya sa usa ka “putli” nga rasa dili tinuod. Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon: “Walay putli nga mga rasa; ang tanang grupo sa mga rasa nga naglungtad ning bag-o pa bug-os nga nagkasagol.” Bisan unsa pay hinungdan, ang Bibliya nagtudlo nga ang Diyos ‘naghimo gikan sa usa ka tawo sa tanang nasod sa katawhan.’ (Buhat 17:26) Walay sapayan sa kolor sa panit, grano sa buhok, o hitsura, sa pagkatinuod adunay usa lamang ka rasa—ang tawhanong rasa. Ang tanang tawo kabanay pinaagi sa atong katigulangang si Adan.
Ang karaang mga Hudiyo nahibalo pag-ayo bahin sa usa ka sinugdanan sa tanang rasa. Ugaling, bisan human mahimong mga Kristohanon, ang pipila nagpabilin sa pagtuo nga sila labaw sa mga dili-Hudiyo—lakip sa ilang dili-Hudiyong kaubang mga magtutuo! Si apostol Pablo bug-os nga nagbungkag sa ideya sa pagkalabaw sa rasa pinaagi sa pag-ingon, sumala sa gisulat sa Roma 3:9: “Ang mga Judio ingon man ang mga Grego maoy ilalom tanan sa sala.” Busa walay grupo sa rasa nga makapanghambog sa bisan unsang linaing baroganan atubangan sa Diyos. Sa pagkatinuod, pinaagi lamang sa pagtuo kang Jesu-Kristo nga ang mga indibiduwal makabaton ug relasyon uban sa Diyos. (Juan 17:3) Ug kabubut-on sa Diyos nga ang “tanang matang sa mga tawo maluwas ug makadangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.”—1 Timoteo 2:4.
Ang imong pag-ila nga ang tanang rasa managsama sa mga mata sa Diyos mahimong adunay dakong epekto sa paagi nga lantawon nimo ang imong kaugalingon ug ang uban. Makapalihok kini kanimo sa pagtratar sa uban nga may dignidad ug pagtahod, sa pagpabili ug pagdayeg sa ilang mga kalainan. Pananglitan, ang batan-ong si Melissa, nga gihisgotan sayosayo pa, dili moduyog sa iyang mga klasmet sa pagbiaybiay sa mga batan-on nga adunay langyawng linitokan. Siya miingon: “Akong giisip nga intelihente kadtong mosulti ug duha ka pinulongan. Bisan tuod buot nakong mosulti ug laing pinulongan, usa lamang ang akong masulti.”
Hinumdomi, usab, nga bisan tuod ang mga tawo sa imong rasa ug kultura sa walay duhaduha adunay daghang ikapasigarbo, mao man usab ang mga tawo sa laing mga rasa. Ug bisan tuod makataronganon tingali nga magbaton ug diyutayng garbo sa imong kultura ug sa mga kalamposan sa imong mga katigulangan, labi pang makapalipay nga magbaton ug garbo sa imong nalampos sa personal pinaagi sa paningkamot ug paghago! (Ecclesiastes 2:24) Sa pagkatinuod, adunay usa ka kalamposan nga niana giawhag ka sa Bibliya nga magbaton ug garbo. Sumala sa gipamulong sa Jeremias 9:24, ang Diyos mismo nag-ingon: “Pasagdi nga ang usa nga magatuboy sa iyang kaugalingon magatuboy sa iyang kaugalingon tungod niining butanga, ang pagbaton ug panabot ug ang pagbaton ug kahibalo kanako, nga ako mao si Jehova.” Makahimo ka ba niana nga pagpanghambog?
[Hulagway sa panid 26]
Ang pagkahibalo sa panglantaw sa Diyos bahin sa rasa motabang kanato sa pagpahimulos sa pagpakig-uban sa mga tawo sa laing mga rasa