Mikalagiw Kami Gikan sa mga Bomba—50 ka Tuig sa Ulahi!
“Mobuto dinhi ang mga bomba sa dili madugay. Ang tanan magtago!”
PINAAGI niadtong mga pulonga ang akong bana ug ako gipasidan-an sa usa ka polis nga mobiya sa balay ug modangop sa duol nga sementadong salipdanan. Nakapakugang ang maong pahibalo. Kon hunahunaon, wala kami sa usa ka rehiyon sa kalibotan nga nagusbat-sa-gubat; kami miduaw sa mga higala sa usa sa matahom lagyong mga pulong kagaangan sa Marshall Islands, sa Micronesia.
Miabot kami aron magpalabay ug usa ka semana uban sa usa ka higala ug iyang bana diha sa gamayng isla sa Tõrwã. Ang asawa mao lamang ang Saksi ni Jehova sa isla, ug buot namong tabangan siya sa pagsangyaw sa mga tawong nagpuyo didto.
Ang mga taga-Marshall sa naandan maoy mahigalaon ug ikag nga makig-estorya bahin sa Bibliya. Sukad nga giluwatan sa dili pa dugay ang librong Ikaw Mabuhing Walay Kataposan sa Paraiso sa Yuta diha sa lokal nga pinulongan, kami may maayong kahigayonan sa pagpahimutang ug daghang kopya. Ang tanang gusto sa libro nagpasalig kanamo nga basahon nila kini ug dili gamiton kini ingong usa ka ken karawan, o “anting-anting,” aron dili duolon sa mga demonyo. Ang popular nga kostumbre didto mao ang pagbutang ug linukot nga panid gikan sa Bibliya sulod sa botelya ug ibitay kini sa salagunting o sa duol nga punoan sa kahoy, kay kana gihunahuna nga mag-abog sa daotang mga espiritu.
Sulod sa ubay-ubayng adlaw nalingaw kami sa among pag-estar, apan dihang miabot ang Sabado, wala magdugay naamgohan namo nga kadto mahimong lahi. Gisugdan namo ang adlaw pinaagi sa makapahimuot sayo-sa-buntag nga paglangoylangoy sa tin-aw, mainit-init nga tubig sa lanaw. Samtang namahawa kami sa baybayon, nakit-an namong nagkaduol ang matilimad-on tan-awong barko nga abohon. Wala magdugay, nahibaloan namo kon unsay dala niini. Usa ka polis nagpatin-aw nga usa ka tem sa pito ka Amerikanong sundalo ang miabot sa pagpabuto sa karaang mga bomba nga anaa sa isla. Aron mapaneguro ang kahilwasan sa publiko, mobiya sa mga balay ug magpalabay sa adlaw ang mga taga-isla diha sa mga salipdanan nga gitukod sa mga Hapones panahon sa Gubat sa Kalibotan II.
Kadto nga mga salipdanan, nga mamatikdan halos dihadiha sa mga bisita sa Tõrwã, maoy pamatuod sa usa ka makalilisang nga kagahapon. Sa halayo ang isla morag usa gayod ka tropikonhong paraiso, apan sa duol madayag nga ang katahom sa Tõrwã gidaot sa mga epekto sa gubat nga natapos mga 50 ka tuig kanhi. Nahimong usa ka dakong base sa kahanginan sa mga Hapones kanhi, ang isla napasaran sa mga pahinumdom sa Gubat sa Kalibotan II. Bisan diin, adunay gitayang mga handomanan sa gubat—mga ayroplanong iggugubat, tinaod nga mga pusil, ug mga torpedo—nga gituboan sa katanoman sa tropiko.
Apan, ang nabiling mga bomba maoy labing makapabalaka. Panahon sa gubat, ang kasundalohan sa T.B. naghulog ug kapin sa 3,600 ka toneladang mga bomba, napalm, ug mga raket sa Tõrwã, ug ang kasundalohang Hapones may ilang kaugalingong tipiganan sa mga bomba ug mga hinagiban sa yuta. Bisag walay kalagmitan nga mobuto ang 50-anyos nga bomba, kini kanunayng may dakong kapeligrohan, nga maoy hinungdan kon nganong ang mga tem nga tighipos-ug-bomba miduaw sa isla labing menos lima ka beses sukad sa 1945, ang tuig nga natapos ang gubat.
Nahibulong kami kon tinuod ba gayod ang pasidaan, busa miduol kami sa dapit nga gikaw-asan sa tem nga tighipos-ug-bomba ug nakigsulti kanila. Dili lamang tinuod ang pasidaan, matod nila, apan ang mga pagbuto sa bomba magsugod sulod nianang orasa! Kon dili kami modangop sa usa ka salipdanan, kami gisultihan, kinahanglang kami mobiya dihadiha sa isla.
Ang among higala mihukom nga magpabilin sa Tõrwã ug nagpasalipod sulod sa usa ka dakong salipdanan nga tinaoran ug machine gun uban sa ubay-ubayng pamilya. Siya sa ulahi miingon kanamo nga ang bugtong bentana diha sa karaang sementadong salipdanan mao ang mga lungag nga pabuthanan sa pusil ug nga, sa sulod, kini mainit ug puno sa mga tawo. Ang pagpalabay sa adlaw didto nagpalunhaw sa mga panumdoman bahin sa katuigan sa gubat, ug siya miingon nga samtang ang mibutong mga bomba nakalingaw kaniya sa bata pa, kini daw makapahadlok na sa pagkakaron.
Miuyon ang iyang bana nga dalhon kami ngadto sa Wollet Island, lima ka milya ang gilay-on, diha sa usa ka gamayng baroto nga de-motor. Pipila ka minutos lamang nga nakalayo kami gikan sa baybayon sa dihang nadungog namo ang kusog nga pagbuto. Sa paglingi sa Tõrwã, nakita namo ang daw haligi sa aso nga miulbo duol sa gipuy-ang dapit sa isla. Wala magdugay, dihay laing pagbuto ug unya ikatulo, nga mas kusog pa, nga pagbuto.
Gipalabay namo ang adlaw nga nagsangyaw didto sa Wollet, ug kadto maoy usa ka adlaw nga sa matag karon ug unya may madungog nga mga pagbuto sa bomba sa halayo. Ang karaang mga bomba nakit-an ug gitiman-an na daghang bulan nga abante. Ang mga bomba nakit-an bisan asa—diha sa kabaybayonan, sa tunga sa isla sa tugpahanan ug ayroplano, ug bisan diha sa mga nataran sa mga balay sa mga tawo! Aron makunhoran ang gidaghanon sa mga pagbuto, gitapok sa tem nga tighipos-ug-bomba ang daghang mas gagmayng mga bomba ug dayon dungang gipabuto kini.
Mosalopay na ang adlaw dihang mibalik kami sa Tõrwã. Dihang nagkaduol na kami sa isla, namatikdan namo nga walay pamilyar nga aso gikan sa mga pagluto. Nasayod kami nga adunay problema. Sa kalit, usa ka gamayng baroto tuling miduol kanamo, nga nagpasidaan namo nga dili na magpaduol pa. Usa ka dakong miunlod nga bomba ang pabuthon pa duol sa katakotan. Busa, samtang nagpalayo kami sa baybayon nga magsalumsom na, nakasaksi kami sa butang nga wala pa sukad makita sa kadaghanang tawo nga buhi karong adlawa—ang ilalom sa tubig nga pagbuto sa bomba sa Gubat sa Kalibotan II, nga nagpaulbo sa tubig ug aso gatosan ka tiil ngadto sa hangin!
Makalilipay, walay usa ang nasamdan sa Tõrwã niadtong adlawa. Ang tem nga tighipos-ug-bomba sa kataposan nakawagtang ba sa tanang nabiling bomba diha sa isla? Lagmit wala. Ang lider sa tem miingon nga siya nagdahom nga ang mga taga-isla makasindol pag daghang karaang bomba sa umaabot. Siyempre, kana naghatag kanamog ulohan nga ipakig-estorya sa mga tawo samtang naghinapos na kami sa among buluhatong pagsangyaw sa Tõrwã. Usa gayod ka pribilehiyo ang pagpakig-estorya niining mga taga-isla mahitungod sa panahon sa dihang ang Gingharian ni Jehova “magpahunong sa mga gubat ngadto sa kinatumyan sa yuta.”—Salmo 46:9.
Sumala sa giasoy ni Nancy Vander Velde
[Hulagway sa panid 27]
Usa ka wala-pabuthang bomba