Ang Kahigwaos Masagubang!

“Sa kanunay adunay kahigwaos sa kinabuhi, ug sa pagkatinuod ang angay natong tan-awon mao ang atong reaksiyon niini inay kay sulayan nga wad-on ang kahigwaos.”​—Leon Chaitow, iladong magsusulat bahin sa panglawas.

ANG Bibliya mitagna nga sa “kataposang mga adlaw,” aduna unyay “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.” Tin-awng ginapakita sa ebidensiya nga kita nagakinabuhi sa maong panahon, kay ang mga tawo​—ingong katumanan sa tagna​—“mapasiatabon-sa-kaugalingon, mapahitas-on, mga tigpasipala, dili-masinugtanon sa mga ginikanan, dili-mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati, dili ikasabot sa bisan unsa, mga tigbutangbutang, walay pagpugong-sa-kaugalingon, mabangis, walay gugma sa pagkamaayo, mga mabudhion, gahig-ulo, managburot sa garbo.”​—2 Timoteo 3:​1-5.

Dili katingad-ang lisod kaayo nga padayong huptan ang usa ka sukod sa pagkamalinawon! Bisan kadtong naningkamot sa pagkinabuhing malinawon maapektahan. “Daghan ang mga katalagman sa usang matarong,” misulat ang salmistang David. (Salmo 34:​19; itandi ang 2 Timoteo 3:12.) Bisan pa niana, dako kag mahimo sa paghupay sa kahigwaos aron dili ka daogon niini. Tagda ang sunod nga mga sugyot.

Atimana ang Imong Kaugalingon

Bantayi ang imong ginakaon. Ang makapahimsog nga pagkaon naglakip sa mga protina, prutas, utanon, sereales ug ubang pagkaong lugason, ug mga produkto sa gatas. Magbantay sa pinong puting harina ug saturated fats. Bantayi ang imong makaon nga asin, repinadong asukar, alkoholikong ilimnon, ug caffeine. Pauswaga ang imong diyeta, ug basin ikaw dili daling mobatig kahigwaos.

Ehersisyo. “Ang lawasnong pagbansay mapuslanon,” nagtambag ang Bibliya. (1 Timoteo 4:8) Sa pagkatinuod, ang kasarangan apan regular nga ehersisyo​—ang pipila nagrekomendar ug tulo ka beses sa usa ka semana​—magpalig-on sa kasingkasing, magpauswag sa sirkulasyon, magpaubos sa cholesterol, ug magkunhod sa imong purohan sa atake sa kasingkasing. Labaw pa niana, ang ehersisyo mopausbaw sa pagbati sa kahimsog, lagmit tungod sa mga endorphin nga ipagawas panahon sa hagong kalihokan.

Pagbaton ug igong tulog. Ang kakulang sa katulog mosangpot sa kakapoy ug mopakunhod sa imong katakos nga masagubang ang kahigwaos. Kon aduna kay suliran sa pagkatulog, sulayi ang pagtuman sa regular nga mga takna sa paghigda ug pagbangon. Ang pipila nagrekomendar nga ang tagpilaw limitahan sa 30 minutos aron dili kana makabalda sa hinanok nga pagkatulog sa magabii.

Mahimong organisado. Ang mga tawong nagahikay sa ilang panahon mas labing makaarang sa pagsagubang sa kahigwaos. Aron mahimong organisado, tinoa una kon unsang mga responsibilidad ang angayng unahon. Sunod, paghimog eskedyul aron kini dili mapasagdan.​—Itandi ang 1 Corinto 14:​33, 40 ug Filipos 1:10.

Mentinaha ang Maayong mga Relasyon

Batoni ang pagpaluyo. Sa mga panahon sa kahigwaos kadtong adunay mga higala ug mga kaila labing menos adunay usa ka sukod sa panalipod batok sa pagkamadaog niana. Ang pagkaplag ug bisan usa ra ka masaligang higala nga masumbongan makahimog kalainan. Usa ka proverbio sa Bibliya nag-ingon: “Ang usa ka matuod nga kauban mahigugmaon sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga matawo sa dihang adunay kasakitan.”​—Proverbio 17:17.

Husaya ang mga panagbangi. “Ayaw pasalopa ang adlaw nga kamo anaa sa suko nga kahimtang,” misulat si apostol Pablo. (Efeso 4:26) Ang kaalam sa paghusay dayon sa mga kabingkilan inay sa paghambin ug kasuko gipadayag diha sa pagtuon sa 929 ka nakaagig atake sa kasingkasing. Kadtong mabatokon kaayo tulo ka pilong mas lagmit nga mamatay gumikan sa paghunong sa pitik sa kasingkasing sa dili pa molapas ang napulo ka tuig human sa unang atake kay sa ilang malumog-kinaiya nga mga katugbang. Gipunting sa mga awtor sa pagtuon nga bisag ang kasuko maorag maoy labing dakong hinungdan, ang bisan unsang grabeng negatibong emosyon nga magpahinabog kusog nga agos sa mga hormone nga makapahigwaos sa tibuok lawas adunay samang epekto. “Ang pangabugho maoy kadunotan sa mga bukog,” matod sa Proverbio 14:30.

Hatagig panahon ang pamilya. Gipahimangnoan ang Israelinhong mga ginikanan nga mogugol ug panahon uban sa ilang mga anak, nga isilsil ang matarong nga mga prinsipyo diha sa ilang mga kasingkasing. (Deuteronomio 6:​6, 7) Ang miresultang panagsuod mipausbaw sa panaghiusa sa pamilya​—butang nga kulang kaayo karong adlawa. Ang usa ka pagtuon nagpadayag nga ang pila ka magtiayong may sekular nga trabaho mogugol sa aberids nga 3.5 ka minutos lamang sa pagpakigdula sa ilang mga anak kada adlaw. Bisan pa, ang imong pamilya mahimong dako kaayong tinubdan sa pagpaluyo dihang makasinati ka ug kahigwaos. “Ang pamilya mohatag kanimog espesyal nga way-kondisyong pagkamembro sa usa ka pundok nga makahatag ug emosyonal nga pagpaluyo nga tinuod nakaila kon kinsa ka ug moangay gayod kanimo,” matod sa usa ka libro bahin sa kahigwaos. “Ang panaghugpong sa pamilya maoy usa sa labing maayong paagi sa pagkunhod sa kahigwaos.”

Mugnaa ang Pagkatimbang Diha sa Imong Kinabuhi

Mahimong makataronganon. Ang usa ka tawong mapugsanon kanunay sa iyang kaugalingon sa pisikal ug emosyonal nga paagi lagmit kaayong makaagom sa hinobrang kaluya ug lagmit sa depresyon. Ang pagkatimbang mao ang yawi. “Ang kaalam gikan sa itaas maoy . . . makataronganon,” misulat ang tinun-ang si Santiago. (Santiago 3:17; itandi ang Ecclesiastes 7:​16, 17 ug Filipos 4:5.) Tun-i ang pagsulting dili ngadto sa mga panginahanglan nga labaw sa imong igong masagubang.

Ayawg itandi ang imong kaugalingon sa lain. Ang Galacia 6:​4 nag-ingon: “Ipapamatuod sa matag usa kon unsa ang iyang kaugalingong buhat, ug niana siya may hinungdan sa pagsadya labot sa iyang kaugalingon lamang, ug dili sa pagtandi sa laing tawo.” Oo, bisan sa mga butang labot sa pagsimba, ang Diyos dili mohimog dili-maayong mga pagtandi, nga mangayog labaw kay sa itugot sa atong tinagsa ka mga kahimtang. Siya magadawat sa atong mga gasa ug mga halad ‘sumala sa atong nabatonan, dili sumala sa wala kanato.’​—2 Corinto 8:12.

Hatagig panahon ang lulinghayaw. Bisan si Jesus, bisan pa sa iyang pagkamakugihon, mihatag ug panahon alang sa pahulay alang sa iyang kaugalingon ug sa iyang mga sumusunod. (Marcos 6:​30-32) Ang dinasig nga magsusulat sa Ecclesiastes mibati nga ang maayong lulinghayaw maoy mapuslanon. Siya misulat: “Ako mismo nagdayeg sa pagsadya, tungod kay walay labi pang maayo sa katawhan sa silong sa adlaw kay sa mokaon ug moinom ug magsadya, ug nga kini magaduyog kanila sa ilang hagong buluhaton sulod sa mga adlaw sa ilang kinabuhi, nga gihatag sa matuod nga Diyos kanila sa silong sa adlaw.” (Ecclesiastes 8:15) Ang timbang nga mga kalingawan makapabaskog sa lawas ug makatabang sa pagpukgo sa kahigwaos.

Isipa ang Kahigwaos sa Tukmang Paagi

Sa dihang mag-atubang sa mga kahimtang nga makapahigwaos:

Ayawg hinapos nga ikaw wala mauyoni sa Diyos. Ang Bibliya nagsugilon kanato nga si Ana, usa ka babayeng matinumanon, sulod sa katuigan “may kapaitan sa kalag” (“tuman ka magul-anon,” Revised Standard Version). (1 Samuel 1:​4-11) Sa Macedonia, si Pablo “naguol sa matag higayon.” (2 Corinto 7:​5, Byington) Una siya mamatay, si Jesus “mibatig labihang kasakit,” ug ang iyang kahigwaos dako kaayo nga “ang iyang mga singot nahimong ingon sa mga tulo sa dugo nga nangatagak sa yuta.”a (Lucas 22:44) Kini sila maoy matinumanong mga alagad sa Diyos. Busa, kon mag-atubang ka sa kahigwaos dili makataronganon ang paghinapos nga gibiyaan ka sa Diyos.

Pagkakat-on gikan sa imong makapaguol nga mga kahimtang. Si Pablo misulat nga kinahanglang antoson niya ang “tunok sa unod,” sa walay duhaduha usa ka suliran sa lawas nga naghatag kaniyag dakong kaguol. (2 Corinto 12:7) Mga lima ka tuig sa ulahi, hinunoa, siya nakaingon: “Sa tanang butang ug sa tanang kahimtang akong nakat-onan ang sekreto kon unsaon pagkabusog ug kon unsaon pagkagutom, kon unsaon nga magdinagaya ug kon unsaon sa pag-antos sa kawalad-on. Sa tanang butang ako adunay kusog tungod kaniya nga nagahatag ug gahom kanako.” (Filipos 4:​12, 13) Si Pablo wala magkalipay sa iyang “tunok sa unod,” kondili pinaagi sa pag-antos niana, siya nakatuon kon unsaon pagsalig nga labaw pa sa Diyos alang sa kusog.​—Salmo 55:22.

Ugmara ang Espirituwalidad

Basaha ug mamalandong sa Pulong sa Diyos. “Malipayon kadtong mahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan,” matod ni Jesus. (Mateo 5:3) Hinungdanon ang pagbasa ug pagpamalandong sa Pulong sa Diyos. Kasagaran, pinaagi sa makugihong pagtuki sa Kasulatan, atong makaplagan gayod ang tukmang pulong nga makapadasig nga atong gikinahanglan aron makatapos sa usa ka adlaw. (Proverbio 2:​1-6) “Sa dihang ang gubot nakong mga hunahuna midaghan sa sulod nako,” misulat ang salmista, “ang imong [sa Diyos] kaugalingong mga paghupay milingaw sa akong kalag.”​—Salmo 94:19.

Ampo nga regular. Si Pablo misulat: “Ipahibalo ang inyong mga pangaliya ngadto sa Diyos; ug ang kalinaw sa Diyos nga nagalabaw sa tanang panghunahuna magabantay sa inyong mga kasingkasing ug sa inyong mga gahom sa pangisip pinaagi kang Kristo Jesus.” (Filipos 4:​6, 7) Oo, “ang kalinaw sa Diyos” mahimong molabaw sa atong gubot nga mga pagbati ug magpalig-on niana, bisan pa sa dihang “ang gahom nga labaw sa kasagaran” gikinahanglan.​—2 Corinto 4:7.

Tambong sa Kristohanong mga tigom. Ang Kristohanong kongregasyon nagtanyag ug bililhong kahikayan sa pagpaluyo, kay kadtong sakop niana gitambagan nga ‘tagdon ang usag usa aron sa pagpasibot sa paghigugma ug sa maayong mga buhat, . . . nga magdinasigay sa usag usa.’ Nga may maayong katarongan, gipahimangnoan ni Pablo ang unang-siglong Hebreohanong mga Kristohanon nga dili ‘talikdan ang ilang mga panagkatigom.’​—Hebreohanon 10:​24, 25.

Usa ka Seguradong Paglaom

Tinuod, ang pagpakunhod sa kahigwaos sagad dili lamang pagsunod ug usa ka yanong pormula. Kasagaran, ang pangunang kausaban sa panghunahuna gikinahanglan. Pananglitan, ang usa ka tawo tingali kinahanglang makakat-on ug bag-ong mga paagi sa pagsanong ngadto sa iyang mga kahimtang aron dili siya madaog niana. Sa pila ka kaso tungod sa kasubsob o kagrabe sa kahigwaos basin kinahanglanon nga tinguhaon ang angayng medikal nga pag-atiman.

Hinuon, walay mausa karong adlawa ang nagkinabuhing bug-os nahigawas sa makadaot nga kahigwaos. Bisan pa niana, ang Bibliya nagpasalig kanato nga ang Diyos duol nang magtumong sa iyang pagtagad nganha sa mga tawo ug wagtangon ang mga kahimtang nga naghatag kanilag dako kaayong makadaot nga kahigwaos. Sa Pinadayag 21:​4, atong mabasa nga ang Diyos ‘magapahid sa matag luha sa ilang mga mata, ug wala na unyay kamatayon, ni pagbangotan ni pagtiyabaw ni may kasakit pa. Ang kanhing mga butang mitaliwan na.’ Human niana, ang matinumanong katawhan magpuyo nga may kasegurohan. Ang propetang si Miqueas mitagna: “Sila magalingkod gayod, ang matag usa ilalom sa iyang paras ug ilalom sa iyang kahoy nga igira, ug walay mausa nga magapakurog kanila; kay ang baba mismo ni Jehova sa mga panon ang nagsulti niini.”​—Miqueas 4:4.

[Footnote]

[Kahon sa panid 12]

Kahigwaos ug Siruhiya

Ang pila ka doktor naghatag ug pagtagad sa gidak-on sa kahigwaos sa ilang mga pasyente sa dili pa sila isulod sa lawak sa operasyon. Pananglitan, si Dr. Camran Nezhat, usa ka siruhano, nag-ingon:

“Kon ang usang naeskedyul nga operahan mosulti kanako nga siya nahadlok gayod nianang adlawa ug dili gustong ipadayon kana, akong kanselahon ang siruhiya.” Ngano? Si Ne­zhat nagpatin-aw: “Ang matag siruhano nasayod nga ang mga tawong nahadlok kaayo dili maayog reaksiyon sa operasyon. Agasan silag daghan kaayong dugo, mas daghan silag mga impeksiyon ug mga komplikasyon. Mas dugay silang maayo. Labi pang maayo kon sila kalmado.”

[Mga hulagway sa panid 10]

Ang pag-ugmad sa espirituwalidad makatabang kanimo nga magpabiling kalmado

[Mga hulagway sa panid 11]

Ang pag-atiman sa imong panglawas magkunhod sa kahigwaos

Pahulay

Maayong diyeta

Ehersisyo