Pagpaniid sa Kalibotan

Komon ang Pag-abuso sa Bata

“Usa ka bag-ong pagtuon [sa T.B.] sa panglawas sa batan-ong mga lalaki nakakaplag nga kapin sa 1 sa 8 ka hayskul-nga-panuigong mga bata ang nag-ingon nga sila giabusohan sa pisikal o seksuwal nga paagi,” nagtaho ang The New York Times. Ang pagtuon nakakaplag nga “ang pisikal nga pag-abuso sa mga batang lalaki mas komon kaayo kay sa seksuwal nga pag-abuso, ug nga dos-tersiya sa pisikal nga pag-abuso gihimo sa usa ka membro sa pamilya ug nahitabo diha sa panimalay.” Ang Asianhon-Amerikanong mga bata nag-angkon ug kinatas-ang gidaghanon sa seksuwal nga pag-abuso, nga 9 porsiyento ang nag-ingon nga sila giabusohan. Taliwala sa Hispanikong mga bata, 7 porsiyento ang nag-ingon nga sila giabusohan sa seksuwal nga paagi, samtang 3 porsiyento sa mga itom ug mga puti ang nagtaho ug seksuwal nga pag-abuso. Ang surbi wala maghubit sa pag-abuso. Nangutana lamang kini kon ang misanong giabusohan ba sukad sa pisikal o seksuwal nga paagi.

Ang “Kinalay-ang Katigulangan”?

Ang mga obispo gikan sa tibuok Asia di pa dugayng nagtigom sa Vatican City aron sa paghisgot sa mga paagi sa pagpakaylap sa Katolisismo ngadto sa kayutaan sa Asia. “Sa kadaghanang nasod sa Asia, ang Kristiyanidad maoy relihiyon sa Kasadpan nga miabot duyog sa kolonisasyon,” matod ni Monsenyor Oswald Gomis sa Sri Lanka. Busa, ang hagit mao ang “pagpresentar kang Jesus diha sa Asianhong mga termino,” nagtaho ang Prensa Asosyada. “Ang mga obispo naghisgot bahin sa pagpasiboay sa Romanong iglesya ug sa lokal nga mga kostumbre ug mga pinulongan.” Usa ka pananglitan nga gihatag mao ang batasan sa pagsimba sa katigulangan. Aron madani kadtong nagbatasan niining karaang kostumbre, si Monsenyor John Tong Hon sa Hong Kong misugyot nga ang mga Katoliko inanayng magpahibalo sa ideya sa “Kristohanong” diyos ingong “kinalay-ang katigulangan.”

Robot nga Siruhano

Duha ka siruhano sa usa ka ospital sa Paris naghimo sa unang malamposong open-heart nga pagdisdis nga naggamit sa gikontrolar-sa-kompiyuter nga robot, nagtaho ang mantalaang Pranses nga Le Figaro. Unom ka operasyon ang gihimo, lakip ang usa ka coronary bypass. Ang paagi naglakip sa pag-opera latas sa upat-ka-sentimetros nga dinisdisan. Nga nanglingkod sa usa ka lamesa pipila ka metros gikan sa pasyente, ang mga siruhano milili sa sulod sa lawas sa pasyente pinaagi sa kamera ug migamit ug duha ka kontrol aron giyahan ang mga lihok sa bukton sa robot. Tungod kay ang kompiyuter nagpamenos sa mga lihok sa mga siruhano sa tulo ngadto sa lima ka pilo, ang pagdisdis mas tukma ug dili-kaayo makasamad. Ang laing bentaha mao nga ang pasyente makasinati lamang ug diyutayng sakit panahon sa pagkaayo.

Nagkadaghan ang Nangamatay Gumikan sa Trapiko

Kada tuig, kapin sa 500,000 ka tawo ang nangamatay diha sa mga haywey sa kalibotan, ug sa tibuok kalibotan, ang nangamatay gumikan sa trapiko nagkadaghan, nagtaho ang Fleet Maintenance & Safety Report. Unsa ang mga kalagmitan nga malangkit ka sa usa ka grabeng aksidente sa trapiko? Sumala sa taho, “sa mga nasod nga nasangkapag mga awto, labing menos 1 sa 20 ka tawo ang mamatay o maangol sa usa ka bangga diha sa haywey matag tuig ug 1 sa 2 ka tawo ang maospital labing menos kas-a sa ilang kinabuhi gumikan sa pagkaangol sa trapiko.”

Hugaw nga mga Bahin

Morag dili-katuohan, ang lingkoranan sa inodoro sa inyong balay mas limpiyo pa tingali kay sa tadtaran sa inyong kosina. Mao kanay gihinapos sa mga tigdukiduki gikan sa University of Arizona human sa paggugol ug 30 ka semana nga pagsusi sa bakterya nga makaplagan diha sa 15 ka balay. Ang tem mikuhag mga sampol gikan sa 14 ka dapit sa matag panimalay, lakip na sa mga lisoanan sa gripo, lababo, tadtaran, trapong panghugas ug plato, ug lingkoranan sa inodoro. Ang ilang nakaplagan? “Ang mga tigdukiduki nakakaplag nga labaw ug usa ka milyon ang gidaghanon sa bakterya diha sa tubig nga mitulo gikan sa gilubag nga trapong panghugas ug plato kay sa ilang nakaplagan diha sa mga lingkoranan sa inodoro,” matod sa magasing New Scientist. “Bisan ang mga tadtaran dunay kapin sa tulo ka pilo nga gidaghanon sa bakterya.” Usa ka tigpamaba alang sa pagtuon, si Pat Rusin, nagbanabana nga “ang mga lingkoranan sa inodoro tatawng uga kaayo nga dili makapabuhi sa bakterya, nga mokiling sa pagpili sa umog nga mga palibot,” nagtaho ang magasin. Aron mapauswag ang kahinlo, si Rusin nagrekomendar nga labhan kada semana ang mga trapong panghugas ug plato. “Dugangi lamang ug usa ka tasang igpaputi ang usa ka lababong tubig, ibutang ang trapong panghugas ug plato ug ihumol sulod sa 10 minutos una pa paagason ang tubig,” siya miingon.

Pagpamenos sa Risgo nga Makabaton ug mga Bato sa Rinyon

Ang mga tigdukiduki nga nagsunod sa mga diyeta sa kapin sa 80,000 ka nars sa Tinipong Bansa tali sa 1986 ug 1994 nakakaplag nga ang pipila ka pluwido lagmit nga mas makatabang sa usa ka tawo nga malikayan ang mga bato sa rinyon kay sa uban, nagtaho ang Science News. Sa 17 ka ilimnon nga gitun-an, ang tsa nagpaus-os sa risgo sa mga bato sa rinyon sa 8 porsiyento, samtang ang regular o walay-caffeine nga kape nagpaus-os sa risgo sa 9 porsiyento. Ang kasarangang pag-inom ug bino makatabang sa pagpaus-os sa risgo sa usa ka tawo nga makabaton ug mga bato sa rinyon sa 20 porsiyento o kapin pa. “Katingalahan, ang 8-onsang baso sa duga sa buongon kada adlaw magpauswag sa risgo nga makabaton ug mga bato sa 44 porsiyento,” gipakita sa pagtuon. “Walay laing ilimnon ang dunay ingon ka grabeng epekto.” Si Dr. Gary Curhan, usa ka batid sa rinyon ug epidemiologo sa Boston, gikutlo nga nag-ingon: “Ang paghimog diyutayng mga kausaban sa pag-inom ug ilimnon basin mag-apektar sa risgo,” apan ingong usa lamang ka bahin sa estratehiya sa pagtambal nga ikapadapat sa kadaghanan.

Kahulogan sa Pista sa Pagkabanhaw sa Australia

Ang mantalaang Sun-Herald sa Australia naghimog surbi nga niana ang mga tawo gipangutana nga walay pili kon unsay kahulogan sa Pista sa Pagkabanhaw alang kanila. Ang gipatik nga mga resulta maoy sa ingon niini nga han-ay: tsokolet nga mga itlog sa Pista sa Pagkabanhaw (54 porsiyento), usa ka taas nga bakasyon sa hinapos sa semana (39 porsiyento), ang Royal Easter Show (21 porsiyento), usa ka relihiyosong okasyon (20 porsiyento). Si David Milikan, usa ka ministro sa Uniting Church, miingon nga wala siya mahibulong nga diyutay ra kaayong tawo sa Sydney ang naglangkit sa Pista sa Pagkabanhaw ngadto sa relihiyon. Siya midugang: “Ang mga iglesya nagakahanaw . . . Ang tanang dagkong denominasyon nakasinatig dakong pag-us-os sa gidaghanon sa membro.” Ang Romano Katolikong arsobispo sa Sydney mimulo: “Alang sa daghan, ang Pista sa Pagkabanhaw wala gayoy relihiyosong kahulogan; lain lamang kining sekular nga pista.”

Pornograpiya Alang sa Kababayen-an

“Ang mga babaye hinayhinayng miapas sa mga lalaki maylabot sa ilang interes sa madayganon-sa-sekso nga materyal nga anaa sa kompiyuter,” nagtaho ang The New York Times. Daghan sa maong mga site alang sa kababayen-an ang nagkombinar sa “dili kaayo madayganon-sa-seksong mga hulagway . . . ug pagpamalit.” Human sa unang pagpailaila sa usa ka site nga espesipikong gidisenyo alang sa heteroseksuwal nga kababayen-an, ang Times miingon nga “ang site maoy lain lamang nga tulo diha sa halawom nga atabay sa madayganon-sa-sekso nga kaundan nga nagaagos ilalom sa sulog sa kalibotang anaa sa kompiyuter.”

Nagiyan sa Pagpamalit

“Dugang ug dugang katawhan sa Alemanya ang nag-antos sa dili-kapugngang pagpamalit,” nagtaho ang mantalaang Grafschafter Nachrichten. Sumala sa sikologo sa pamatigayon nga si Alfred Gebert, ang dili-kapugong nga mga mamalitay makabaton ug hilabihang kalipay nga mawala dayon human makabayad sa mga pinalit. Nagpakita pa gani sila ug pisikal nga mga simtoma gumikan sa paghunong, matod ni Gebert. “Sila mangurog, panington, ug sakitan sa tiyan.” Tungod niini, ang mga tawo nga dunay dagkong kinitaan ug kasaligan maylabot sa panalapi labi pang nameligro kay sa mga kabos. Ang posibleng mga hinungdan sa pagkagiyan gikaingon nga nag-apil sa ‘kamingaw, menos nga pagpabili sa kaugalingon, kapit-os, ug mga suliran sa trabahoan.’ Aron tabangan nga mapakigbisogan ang pagkadili-makapugong, si Gebert nagrekomendar nga mag-ugmad ug usa ka pasatiempo. Ilabinang hinungdanon, matod ni Gebert, mao ang pakighugoyhugoy sa mga tawo. “Kon walay tabang gikan sa gawas, ang pagkagiyan maamgohan lamang sa dihang magumon na sa utang ug nahurot na ang kuwartang gideposito,” siya miingon.

Pagpangespiya sa mga Bata

Ang pipila ka ginikanan sa Hapon nagsugod sa pagsuhol ug pribadong mga tiktik aron sa pagpangespiya sa ilang mga anak aron mapanalipdan sila gikan sa mga tigdaogdaog diha sa tunghaan. Sumala sa The Daily Yomiuri, usa ka propesor sa Osaka City University nga nagsurbi sa kapin sa 6,000 ka estudyante miingon: “Kasagaran gustong itago sa gidaogdaog nga mga bata ang kamatuoran gikan sa ilang pamilya, nga nahadlok nga sawayon sila tungod sa ilang kawalay-katakos sa pagsukol o pagpahunong niana.” Ang ubang mga ginikanan nga nagduda nga ang ilang mga anak gihasi midangop sa pagtago ug elektronik nga mga sangkap diha kanila aron madunggan ang ilang mga kabildohay. Ang uban nagsuhol ug pribadong mga tiktik aron sundon “ang bata sa gilay-on nga dili-mamatikdan, nga magtala ug ebidensiya batok sa mga magsasakit ug sa pagduol dayon samag mga anghel nga magbalantay aron luwason ang bata kansang kinabuhi nameligro.” Apan ang mga manlalaban sa mga bata, matod sa mantalaan, “nagtawag sa pagpangespiya sa mga ginikanan ingong ngil-ad kaayo nga lakang nga lagmit kaayong magpalayo sa mga batan-on nga labing nagkinahanglang mosalig ug mosugid ngadto sa usa ka hamtong.” Apan, ang mga ginikanan nangangkon nga usa kini ka paagi sa pagtabang sa ilang nahasol nga mga anak sa dihang walay komunikasyon.