Tunga sa Siglong Nailalom sa Totalitaryanhong Pagpanglupig

Sumala sa giasoy ni Lembit Toom

Niadtong 1951, gisentensiyahan ako sa napulo ka tuig nga hagong pagtrabaho isip ulipon sa Siberia. Gidala kami sa usa ka kampo sa halayong Arctic Circle nga may libolibong kilometro. Hago kaayo ang trabaho, dili maayo ang klima, ug lisod kaayo ang mga kahimtang sa pagkinabuhi. Pasultiha ako kon nganong ako nakaabot didto ug kon nganong ang among pag-antos wala makawang.

ANG akong amahan giisip nga usa ka intelektuwal sa Estonia, ang nasod sa Baltic diin ako natawo niadtong Marso 10, 1924. Sa iyang ulahing katuigan, hinunoa, siya nakahimo pa sa pag-atiman sa usa ka umahan sa pamilya sa Järvamaa sa sentral sa Estonia. Kami maoy usa ka dakong pamilya nga Luterano nga may siyam ka anak, tulo ang namatay sa dihang bata pa sila. Ako ang kinamanghoran. Sa dihang ako nag-13 anyos, namatay si Papa.

Sa misunod nga tuig migraduwar ako sa elementarya. Niadtong Septiyembre 1939, sa dihang misugod ang Gubat sa Kalibotan II, ang akong igsoong lalaki nga si Erich gitawag sa pagserbisyo sa militar, ug ako wala makapadayon sa akong edukasyon. Unya, niadtong 1940, ang Estonia gianib sa Unyong Sobyet, ug usa ka tuig sa ulahi giokupar sa mga Aleman ang Estonia. Si Erich gibilanggo nila apan gibuhian ug gipapauli sa Estonia niadtong Agosto 1941. Niadtong 1942, nakaeskuyla ako sa tunghaan para sa agrikultura.

Kadto maoy samtang miduaw ako sa balay gikan sa eskuylahan alang sa Pasko niadtong 1943 nga ang akong igsoong babaye nga si Leida naghisgot kanako nga gisultihan siya bahin sa Bibliya sa among doktor sa pamilya. Gihatagan siyag pipila ka pulyeto nga pinatik sa Watch Tower Bible and Tract Society. Gibasa ko kini ug dihadiha nangita kang Dr. Artur Indus, nga nagtuon dayon sa Bibliya uban kanako.

Napugos sa Pagdesisyon

Kasamtangan, midako ang gubat tali sa Alemanya ug sa Unyong Sobyet. Sa pagka-Pebrero 1944, ang mga Ruso nakaabot na duol sa utlanan sa Estonia. Si Erich girekluta sa Aleman nga kasundalohan, ug ako nakadawat usab ug mga papeles aron magpalista. Nagtuo ako nga ang balaod sa Diyos nagdili sa pagpatay sa atong mga isigkatawo, ug si Dr. Indus nag-ingon nga siya motabang kanako sa pagpangitag dapit nga katagoan hangtod matapos ang gubat.

Usa ka adlaw miabot sa among umahan ang usa ka kostable ug ang pangulo sa sibil nga depensa sa lokal. Gihatagan sila ug mando sa pag-aresto kanako tungod sa pagsuspetsa nga ako naningkamot sa paglikay sa pagserbisyo militar. Niadtong higayona ako nahibalo na nga kinahanglan ko nga mokalagiw sa among balay o mag-antos sa kampo konsentrasyon sa Aleman.

Ako nakakaplag ug dangpanan sa umahan sa usa sa mga Saksi ni Jehova. Aron mapalig-on ang akong pagtuo, samtang nagtago nagbasa ako ug daghan kutob sa akong mahimo sa Bibliya ug sa literatura sa Watch Tower Society. Usa ka gabii misekreto akog pauli sa balay aron sa pagkuhag pagkaon. Ang balay napuno sa mga sundalong Aleman, sanglit ang akong igsoong lalaki nga si Erich mipauli uban sa pipila sa iyang mga higala alang sa pipila ka adlaw nga bakasyon. Nakasekreto ako sa pagpakig-estorya kang Erich niadtong gabhiona didto sa giokanan. Kadto ang kataposang higayon nga nakita ko siya.

Hapit Madakpi

Nianang samang gabii, human ako makabalik sa umahan nga akong gitagoan, gironda kini. Ang lokal nga kostable ug mga lalaki gikan sa sibil nga depensa milihok sumala sa taho nga adunay nagtago sa umahan. Nagtago ako sa gawang sa ilalom sa salog, ug wala magdugay nadungog ko ang mga tinagaktak sa mga sapatos ibabaw sa akong ulo. Naghulga sa mag-uuma pinaagi sa usa ka riple, ang opisyal misinggit: “Adunay nagtago niining balaya! Unsaon namo pagsulod sa gawang sa ilalom sa salog?” Nakita ko ang nagpangitang siga sa ilang plaslayt. Miatras ako ug diyutay ug nagbuy-od didto ug nagpaabot. Human sila mobiya, ako nagpabilin kadiyot sa gawang aron makaseguro nga miagi na ang peligro.

Sa kaadlawon mibiya ako sa balay, nagpasalamat kang Jehova nga ako wala madiskobrehi. Gitabangan ako sa Kristohanong mga igsoon sa pagpangitag laing katagoan, diin ako nagtago hangtod natapos ang pag-okupar sa Aleman. Sa ulahi nadungog ko nga gipatay ang kostable ug ang pangulo sa sibil nga depensa sa lokal, dayag sa mga alyadong Ruso. Niadtong Hunyo 19, 1944, ako nagpasimbolo sa akong dedikasyon sa Diyos pinaagig bawtismo sa tubig, ug ang akong igsoong babaye usab nga si Leida nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.

Ang pag-okupar pag-usab sa Sobyet sa Estonia nagsugod niadtong Hunyo 1944, ug pipila ka bulan sa ulahi, ako may kagawasan na nga mopauli sa balay aron motabang sa buluhaton sa umahan. Apan niadtong Nobyembre, wala magdugay human sa akong pagpauli, ako gimandoan sa pagreport sa kasundalohang Ruso. Puno sa kaisog, ako maisogong nagpamatuod sa komite nga nagrekluta. Sila nagpahibalo kanako nga ang sistemang Sobyet dili interesado sa akong tinuohan ug nga ang tanan kinahanglang magsundalo. Ugaling, sa nahibilin nga panahon sa gubat, ako nakapabiling may kagawasan, ug akong gideboto ang akong kaugalingon sa pagtabang sa pagtagana ug literatura sa Bibliya sa mga isigka-Saksi.

Mga Kalihokan Human sa Gubat

Sa dihang natapos na ang gubat niadtong Mayo 1945 ug ang amnestiya gihatag ngadto sa matanlagong mga tigsupak, ako mibalik sa pagtungha. Sa sayong bahin sa 1946, nakahukom ako nga walay kaugmaon alang kanako sa pagpanguma sa Estonia, sanglit ang Sobyet nga sistema sa tiningob nga pagkontrolar ang mihulip sa pribadong sektor. Busa miundang ako sa pagtungha ug misugod sa pagpakig-ambit nga mas bug-os sa buluhatong pagsangyaw sa Gingharian.

Ubos sa pagmandong Sobyet, ang among ministeryo dili na mahimong dayag. Sa pagkatinuod, ang kontak sa Watch Tower Society naputol na sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan II. Busa, pinaagi sa karaang makina sa pagkopya, mitabang ako sa pagkopya sa literatura nga among natipigan. Gibuhat usab namo ang kutob sa among maarangan nga makahimog mga tigom sa kongregasyon.

Ang paglutos sa mga Saksi ni Jehova pinaagi sa KGB (ang State Security Committee sa Sobyet) nagsugod niadtong Agosto 1948. Lima niadtong nanguna sa buluhaton giaresto ug gibilanggo, ug wala magdugay nadayag nga buot sa KGB nga maaresto ang tanan. Ang komite sa upat kanamo gimugna sa pag-organisar sa buluhatong pagsangyaw, sa pagdasig sa among Kristohanong mga igsoon, ug sa pagtabang niadtong nabilanggo. Sanglit ako may diyutay pang kagawasan nga makalihoklihok, ako gigamit sa pagkontak sa mga isigka-Saksi.

Usa ka pormal sinulat nga protesta nga penetsahan ug Septiyembre 22, 1948, gipadala ngadto sa mga opisyal sa Sobyet sa Estonia. Naghubit kini sa among organisasyon ug sa katuyoan sa among buluhaton, ug kini naghangyo sa pagpagawas sa among nabilanggo nga mga isigkamagtutuo. Ang sanong? Dugang mga pag-aresto. Niadtong Disyembre 16, 1948, gipadala namo ang laing protesta nga deklarasyon sa SSR Supreme Court Council sa Estonia nga naghangyo sa pag-absuwelto ug pagpagawas sa among mga igsoon. Ang mga kopya niini ug ubang mga petisyon nakapayl pa gihapon sa natagong mga dokumento sa siyudad sa Tallinn.

Peligroso ang pagbiyahe, sanglit dili kami makakuhag hustong mga dokumento. Bisan pa niana, giduaw namo ang mga kongregasyon sa Aravete, Otepää, Tallinn, Tartu, ug Võru pinaagi sa kusgan upat-silindrong makina nga motorsiklo nga may saydkar nga gipalit gikan sa usa ka Rusong opisyal. Gianggaan namo kini ug Karwahe.

Among Protesta Ngadto Kang Stalin

Niadtong Hunyo 1, 1949, laing petisyon ang gipadala ngadto sa kinatas-ang buhatan sa Sosyalistang Republika sa Estonia ingon man usab ngadto kang Nikolay Shvernik, ang sekretaryo sa USSR Supreme Soviet Executive Committee. Kini nga dokumento, nga ang usa ka kopya among nakuha gikan sa tinagong mga dokumento sa Tallinn, may selyo ni Nikolay Shvernik, nga nagpaila nga kini iyang nadawat ug nagpadalag usa ka kopya ngadto kang Joseph Stalin, presidente sa Unyong Sobyet. Ang kataposang bahin sa petisyon mabasa:

“Gipangayo namo nga ang mga Saksi ni Jehova buhian gikan sa pagkabilanggo ug nga ihunong ang paglutos batok kanila. Ang organisasyon ni Jehova nga Diyos, pinaagi sa Watchtower Bible and Tract Society, angayng tugotan sa pagsangyaw, nga walay kababagan, sa maayong balita bahin sa Gingharian ni Jehova ngadto sa tanang molupyo sa Unyong Sobyet; kay kon dili, si Jehova maglaglag sa Unyong Sobyet ug sa Partidong Komunista.

“Kini among gipangayo sa ngalan ni Jehova nga Diyos ug sa Hari sa iyang Gingharian, si Jesu-Kristo, ug usab sa ngalan sa tanang nabilanggo nga mga isigkamagtutuo.

“Pinirmahan: Mga Saksi ni Jehova sa Estonia (Hunyo 1, 1949).”

Misamot ang Paglutos

Sayo sa 1950, nadawat namo ang tulo ka isyu sa Ang Bantayanang Torre gikan sa usa nga mipauli gikan sa Alemanya. Aron ang tanan namong Kristohanong mga igsoon makabatog kaayohan gikan niining espirituwal nga pagkaon, gihukom nga kami mag-organisar ug asembliya niadtong Hulyo 24, 1950, sa kamalig sa usa ka estudyante sa Bibliya duol sa balangay sa Otepää. Apan, sa usa ka paagi nahibaloan sa KGB ang among mga plano, ug sila nangandam sa paghimog dinaghang pag-aresto.

Duha ka punog-sundalo nga trak ang nagparking sa estasyon sa tren sa Palupera, diin didto mangaw-as ang mga igsoon. Dugang pa, usa ka sundalo nga may transmiter sa radyo ang tagong nag-abang ubay sa karsada sa Otepää/Palupera, duol ra gikan sa dapit nga asembliyahan. Sa dihang ang pipila ka igsoon nga among gidahom nga sayong moabot wala moabot sumala sa gikasabotan, nagsuspetsa kami nga nahibaloan ang among mga plano.

Gikuyog ko ang isigka-Saksi nga si Ella Kikas ug nagdali pinaagig motorsiklo ngadto sa estasyon sa tren mga duha ka hunonganan sa dili pa ang Palupera. Mao pay pag-abot sa tren, busa si Ella ug ako misakay niini sa matag tumoy ug midagan sulod sa mga bagon nga nagsinggit sa tanan nga manganaog. Sa dihang nakakanaog na ang mga Saksi, naghimo kami ug mga kahikayan sa paghimo sa among asembliya sa laing kamalig sa sunod nga adlaw. Busa napakyas ang plano sa KGB sa dinaghang pag-aresto sa mga Saksi.

Duha ka bulan human sa asembliya, hinunoa, ang dinaghang pag-aresto nagsugod. Gidala ako aron sukitsukiton niadtong Septiyembre 22, 1950, ug ingon man ang laing tulo sa komite nga nagdumala sa buluhatong pagsangyaw sa Estonia. Gibilanggo kami sulod sa walo ka bulan sa bilanggoan sa KGB sa Tallinn sa Pagari Street. Human niadto, gibalhin kami sa katibuk-ang bilanggoan sa Kalda Street, nga gitawag ug Battery. Didto kami gibilanggo sa tulo ka bulan. Kon itandi sa bilanggoan sa KGB diin kami gisulod sa mga bodega, kini nga bilanggoan sa Baltic Sea maoy sama sa usa ka dapit nga bakasyonan.

Malisod nga Kinabuhi sa Siberia

Wala magdugay human niadto, gihukman akog napulo ka tuig sa usa ka kampo sa halayong Noril’sk, Siberia, uban kang Harri Ennika, Aleksander Härm, Albert Kose, ug Leonhard Kriibi. Didto ang adlaw dili mosalop sulod sa duha ka bulan sa panahon sa ting-init, ug sa tingtugnaw kini dili mosubang sulod sa duha ka bulan.

Niadtong Agosto 1951, gisugdan namo ang unang yugto sa among pagbiyahe gikan sa Tallinn ngadto sa Noril’sk pinaagig tren. Mibiyahe kamig mga 6,000 kilometros, agi sa Pskov, St. Petersburg (Leningrad niadto), Perm’, Yekaterinburg (Sverdlovsk niadto), Novosibirsk, ug Krasnoyarsk, sa Subang Yenisey. Sa kataposan, sa sayong Oktubre, misakay kami ug bards sa Krasnoyarsk ug giguyod paamihanan sa kapin ug 1,000 milya. Duha ka semana sa ulahi nakaabot kami sa lungsod sa Dudinka, sa halayong Arctic Circle. Sa Dudinka mibalhin na usab kami sa tren alang sa sunod 120-kilometros nga yugto sa biyahe paingon sa Noril’sk. Gikan sa estasyon sa Noril’sk, nagbaktas kami sa kataposang 15 kilometros ngadto sa trabahoanang kampo sa gawas sa lungsod sa grabeng niyebe.

Sanglit gikawat ang akong sinina nga pangtugnaw sa didto pa kami sa bards, ako may usa na lamang ka kupo sa ting-init, usa ka kalo, ug sandalyas. Nangaluya kami sa daghang semana sa pagbiyahe gikan sa Tallinn, ug kami wala hatagi sa among diyutayng rasyon sa pagkaon kada adlaw. Busa gipanguyapan ang pipila ka binilanggo. Gitabangan namo sila hangtod dihay nakuhang mga kabayo, ug dayon gikarga namo sila sa mga balsahan nga ginuyod sa kabayo.

Sa pag-abot sa kampo, kami girehistro, gidala sa sauna, ug gihatagan sa among rasyon sa pagkaon sa maong adlaw. Ang baraks mainit, ug wala magdugay ako nahinanok. Ugaling, sa pagkatungang gabii, nahigmata ako nga may grabeng sakit tungod sa pagpanghubag sa akong mga dalunggan. Pagkabuntag gitambalan ako ug wala patrabahoa. Apan nasuko ang mga opisyal sa bilanggoan nga ako wala magtrabaho ug nagkulata kanako. Gibartolina ako sulod sa usa ka bulan, kay matod nila ako “nagtugaw sa kalinaw sa kampo.” Maayo na lamang, dihay tambal nga gitagana gikan sa tambalanan, ug ang panahon sa pagbartolina nakahatag kanakog higayon nga maulian sa akong panglawas.

Ang unang tingtugnaw sa kampo maoy kinalisoran. Ang trabaho, sagad diha sa bukas nga pagbangag sa minahan sa nikel, makapaluya, ug ang diyutayng pagkaon nga among nadawat dili dekalidad. Sa dihang daghan ang nagpakitag mga simtoma sa scurvy, giendiyeksiyonan kami ug bitamina C aron maarang-arang ang sakit. Ikalipay, hinunoa, nahibalag namo ang daghang isigka-Saksi sa kampo, kinsa maoy gikan sa Moldova, Polandia, ug Ukraine.

Mga Kausaban sa Kinabuhi sa Bilanggoan

Sa tingpamulak sa 1952, ang mga binilanggo nagsugod sa pagkadawat ug gamayng suweldo, nga nagtugot kanamo sa pagpalit ug pagkaon aron kadugangan ang among ginakaon. Lain pa, ang pipila ka Saksi nagsugod sa pagkadawat ug pagkaon diha sa mga kahon nga giusab ang ilalom aron katagoan sa literatura sa Bibliya. Usa ka Saksi nga taga-Moldova kas-a nakadawat ug usa ka latang mantika. Samtang nahurot ang mantika, nakita ang tinai sa baboy. Sa sulod niini mao ang tulo ka isyu sa Ang Bantayanang Torre!

Sa dihang namatay si Stalin, niadtong Marso 5, 1953, nausab ug dako ang kinabuhi sa bilanggoan. Sa sinugdan, dihay mga pagwelga ug mga pag-alsa samtang gipangayo sa mga binilanggo ang kagawasan. Ang mga sundalo gipadala aron kini masumpo. Sa Noril’sk, 120 ka binilanggo ang namatay tungod sa pag-alsa; apan ang mga Saksi wala makigbahin, ug walay usa kanila ang namatay o nasamdan. Sa ting-init niadtong 1953, naundang ang pagtrabaho sa minahan sa nikel sulod sa duha ka semana. Human niadto, ang kinabuhi sa bilanggoan miarang-arang. Ang uban sa mga binilanggo gibuhian, ug ang uban gipamub-an sa kadugayon sa ilang pagkabinilanggo.

Usa ka Matinumanong Saksi

Human niining yugtoa sa kasamok sa kampo, ako gibalhin sa usa ka kampo sa habagatan duol sa siyudad sa Tayshet, sa lalawigan sa Irkutsk. Didto akong nakita si Artur Indus, nga unang nagtuon kanako sa Bibliya. Mibalibad siya sa pagtrabaho sa kampo ingong usa ka doktor, nga mipili hinuon sa mas hago-sa-lawas nga trabaho. Siya miingon: “Ang akong konsensiya dili motugot kanako sa pag-awtorisar nga dili magtrabaho ang himsog nga mga binilanggo nga gihatagan ug responsableng mga katungdanan, samtang ang tinuod masakiton nga mga binilanggo gipugos sa pagpatrabaho.”

Si Igsoong Indus niadtong higayona maoy niwang ug masakiton, sanglit wala kaayo siya magtrabaho ug hago-sa-lawas nga trabaho kaniadto. Bisan pa niana siya nagsulti kanako nga ang iyang pag-antos naglunsay sa iyang kasingkasing sa espirituwal nga paagi. Kami nagkauban sa halos tulo ka bulan. Unya gidala siya sa ospital sa kampo, diin siya namatay niadtong Enero 1954. Sa usa ka dapit sa halapad nga lasang duol sa artiko nahimutang ang iyang walay-ngalang lubnganan. Namatay siya nga usa ka matinumanong Kristohanon ug nagpaabot sa pagkabanhaw.

Gibuhian ug Biyahe sa Pagpauli

Niadtong 1956 usa ka Supreme Soviet Union Commission ang gipadala sa among kampo aron sa pagrepaso sa mga dokumento sa mga binilanggo. Sa dihang miatubang ako sa komisyon, ang nagdumalang heneral miingon: “Unsay imong buhaton human nga ikaw buhian?”

“Atong tan-awon kon moabot na kanang panahona,” ako mitubag.

Gipagawas ako sa lawak, ug sa dihang gipasulod ako ug balik, ang heneral miingon: “Ikaw ang labing makuyaw nga kaaway sa Unyong Sobyet—usa ikaw ka kaaway sa ideolohiya.” Bisan pa niana siya midugang: “Ikaw among buhian, apan sundan ka namo.” Gibuhian ako niadtong Hulyo 26, 1956.

Sulod sa duha ka adlaw giduaw ko ang Ukrainiano nga mga Saksi sa Suyetikha, usa ka balangay duol sa Tayshet, nga gidestiyerohan nila niadtong 1951. Sunod nagpabilin akog upat ka adlaw sa distrito sa Tomsk, duol sa gidestiyerohan sa akong Mama. Gikan sa estasyon sa tren, nagbaktas akog 20 kilometros paingon sa balangay sa Grigoryevka. Didto akong nakita ang mga kahimtang nga mas grabe pa kay sa nasinati sa daghan kanamo sa mga kampo! Ang akong igsoong babaye nga si Leida gibuhian sa kampong bilanggoan sa Kazakhstan ug mianha sa maong dapit daghang bulan nga mas sayo pa aron makauban si Mama. Apan sanglit gikompiskar ang iyang pasaporte, wala pa siya makapauli niadtong higayona sa Estonia.

Nailalom sa Kapit-os sa Estonia

Sa ulahi, ako nakapauli sa Estonia ug mideretso sa umahan sa akong mga ginikanan. Akong nadiskobrehan, ingon sa gihungihong sa Siberia, nga ang gobyerno nagdaot sa tanan namong mga tinukod! Pipila ka adlaw sa ulahi, nasakit akog polyo. Naospital ako sa dugay nga panahon ug gipadayon ang pagtambal human niadto. Hangtod niining adlawa, ako magtakiang sa paglakaw.

Wala magdugay nakakaplag akog trabaho sa usa ka kompaniya nga akong gitrabahoan niadto sa panahon sa ting-init sa 1943, ang Lehtse Peat Company. Pinaagi kanila ako gihatagan ug usa ka apartment, ug sa dihang nakapauli si Mama ug si Leida gikan sa pagkadestiyero niadtong Disyembre 1956, sila mipuyo uban nako sa Lehtse.

Niadtong Nobyembre 1957, ako naminyo kang Ella Kikas, nga bag-o lang nakapauli gikan sa kampong bilanggoan sa Siberia. Duha ka bulan sa ulahi mibalhin kami sa Tartu, diin nakakuha kami ug gamayng apartment sa usa ka pribadong balay. Sa kataposan nakabaton ra akog trabaho ingong usa ka drayber sa District Consumers’ Cooperative sa Tartu.

Samtang didto sa Siberia nakahubad ako ug napulo ka tun-anang mga artikulo sa Bantayanang Torre gikan sa Ruso ngadto sa Estonian ug nagdala niini sa akong pagpauli. Sa ulahi, nadawat namo ang librong Gikan sa Paraisong Nawala Ngadto sa Paraisong Nabatonan Pag-usab, nga gihubad usab namo ngadto sa Estonian. Kami niadto naghimog minakenilyang mga kopya sa libro. Sa kasamtangan, ang KGB nagpadayon sa ilang pagpaniid. Sanglit pamilyar kami sa ilang paagi sa pagtiktik, kami mabinantayon ug mainampingon kanunay, samag mga hayop nga ginapangayam.

Mga Puntirya sa KGB

Sa sayo sa katuigang 1960, ang KGB nagsugod ug kampanya sa pagbutangbutang batok sa mga Saksi. Ang akong asawa ug ako mao ang pangunang mga puntirya. Ang mga mantalaan nagsugod sa pagsulat ug mabutangbutangong mga artikulo, ug gipakamenos kami diha sa radyo ug telebisyon. Kaduha ang KGB mihimog mga pahayag publiko sa akong trabahoan. Lain pa, usa ka mayubitong komedya bahin kanako ang gidula sa propesyonal nga mga aktor sa Estonia Theater sa Tallinn. Ang kahimtang nagpahinumdom kanako sa mga pulong ni David: “Kadtong nagalingkod sa ganghaan naghulohisgot bahin kanako, ug ako maoy nahimong ulohan sa mga awit sa mga palainom sa makahubog nga ilimnon.”—Salmo 69:12.

Kini nga mga paningkamot sa pagpakaulaw kanamo nagpadayon hangtod sa 1965 sa dihang nahitabo ang kataposang panagtigom, sa Worker’s Public Health Building sa Tartu. Si Ella ug ako didto, ingon man ang mga ahente sa KGB ug ang igoigong gidaghanon sa panon. Sa makadaghan sa dihang si Ella gisukna, namakpak ang mga nanan-aw. Tin-aw nga ang mga nanan-aw maoy dapig kanamo. Nahigawad ang mga ahente sa KGB ug nasuko sa sangpotanan.

Natagbaw ang Espirituwal nga Kagutom

Bisag ang Komunista naningkamot sa pagpahunong sa pagpanagtag sa among literatura, human sa mga 1965 kami nakataganag igong abiyo sa among Kristohanong mga igsoon. Bisan pa niana, ang tinagotagong kalihokan sa paghubad ug unya sa pag-imprenta diha sa sekretong mga tagoanan nagkinahanglan ug dakong panahon ug kusog. Nagtumong sa akong sekretong kalihokan ug paagi sa paghatod sa literatura, usa ka ahente sa KGB kas-a miingon kanako: “Ikaw, Toom, nahisamag usa ka maleta nga giusab ang ilalom.”

Siyempre, ang among mga tigom kinahanglang himoon nga sekreto ug sa gagmay nga mga grupo. Ug ang among pagsangyaw kinahanglang himoon nga di-pormal. Ang among mga igsoon kinahanglang andam nga rekisahon ang ilang mga apartment sa bisan unsang higayon. Busa ang literatura sa Watch Tower Society kinahanglang itago nga mainampingon. Apan, bisan ilalom niini nga mga kahimtang, daghang mahigugmaon sa kamatuoran sa Bibliya ang nakaplagan ug mibarog dapig sa Gingharian.

Sa dihang gisugdan ni Soviet Premier Mikhail Gorbachev ang iyang mga reporma sa katuigang 1980, among nabatonan ang dugang kagawasan sa pag-alagad sa Diyos. Sa kataposan, niadtong 1991, nabungkag ang Unyong Sobyet, ug ang mga Saksi ni Jehova nakadawat ug legal nga pag-ila. Karong bag-o kami may upat ka kongregasyon sa Tartu, ug kami nagpaabot nga matapos ang konstruksiyon sa among kaugalingong tinukod nga Kingdom Hall. Karon adunay kapin na sa 3,800 ka Saksi nga nakig-ambit sa ministeryo sa Estonia, kon itandi sa tingali 40 o 50 sa dihang ako nagsugod sa pagsangyaw kapin sa katunga sa siglo nga miagi.

Usa ka Makapatagbaw Kristohanong Kinabuhi

Wala gayod ako magduhaduha nga ako nakahimog hustong desisyon sa dihang ako mibarog dapig sa pag-alagad kang Jehova. Ako namalandong uban ang kasingkasing nga puno sa halalom nga katagbawan, nga malipayon sa pagkakita nga ang organisasyon ni Jehova nagpadayon sa kusog nga pag-abante ug nga aduna pay daghan nga buot moalagad kang Jehova.

Ako mapasalamaton kaayo kang Jehova nga ang iyang gugma ug panalipod nagpalahutay kanako ug sa akong asawa latas niining daghang katuigan. Ang paghinumdom nga ang matarong nga sistema ni Jehova haduol na naghatag kanamo ug espirituwal nga kalig-on. Sa pagkatinuod, samtang among palandongon ang kahibulongang pag-uswag sa gidaghanon niadtong nagaalagad kang Jehova, kami makombinsir nga ang pag-antos nga among nasinati wala makawang.—Hebreohanon 6:10; 2 Pedro 3:11, 12.

[Mapa sa panid 12, 13]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Mapa nga nagtimaan sa duha-ka-bulang panaw gikan sa Tallinn ngadto sa daotag-dungog nga kampo sa Noril’sk

Tallinn

Pskov

St. Petersburg

Perm’

Yekaterinburg

Novosibirsk

Dudinka

Noril’sk

Krasnoyarsk

ARCTIC CIRCLE

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Hulagway sa panid 14]

Si Artur Indus, usa ka malig-on Kristohanong martir

[Hulagway sa panid 14]

Mga binilanggo sa Siberia, 1956. Ako ang ikaupat gikan sa wala sa likod nga lumbay

[Hulagway sa panid 15]

Uban sa akong asawa, atubangan sa mga hedkuwarter sa KGB niadto diin kami sagad nga gisukitsukit