Tibuok Kalibotan ang Krisis

ANG ngilngig nga pagmasaker sa kabataan sa kalye sa Brazil maoy lain pang pananglitan sa pagkawalay-depensa sa wala-kinahanglanang kabataan. Ang mga taho gikan sa maong nasod miingon nga gatosan ka bata ang gipatay kada tuig.

Dihay mapintas nga mga pag-atake sa kabataan sa Dunblane, Scotland, ug Wolverhampton, Inglaterra, ug sa daghang uban pang dapit. Pananglitan, handurawa ang pag-antos sa 12-anyos nga si Maria, usa ka ilo nga taga-Angola kinsa gilugos ug namabdos. Sa ulahi gipugos siya sa paglakaw ug mga 320 kilometros, nga human niana nanganak siya sa usa ka ahat nga bata nga nabuhi lamang ug duha ka semana. Si Maria namatay usa ka semana sa ulahi, masakiton ug nalunosan.

Sa 1992 usa ka taho sa United Nations Children’s Fund (UNICEF) nag-ingon nga “‘ang gubat batok sa kabataan’ maoy ika-20ng-siglo nga imbento.” Sumala sa usa ka taho sa 1996 sa UNICEF, ang panglantaw sa pipila mao nga ‘ang umaabot nga mga kaliwatan sa kaaway, nga mao, ang mga anak sa mga kaaway, kinahanglang paphaon usab.’ Usa ka komentarista sa politika ang mipahayag niana niining paagiha: “Aron mapatay ang dagkong mga ilaga, kinahanglang patyon nimo ang gagmayng mga ilaga.”

Duha ka milyong bata ang nakaagom sa mabangis nga kamatayon sa usa ka di pa dugayng napulo-ka-tuig nga yugto. Laing upat ka milyon ang nabaldado, nabuta, o nadaot ang utok gumikan sa mga mina nga gilubong sa yuta, nga nagkinabuhi kutob sa ilang maarangan duyog sa milyonmilyon nga nawad-an sa ilang mga pinuy-anan tungod sa gubat. Dili ikatingala nga usa ka taho may ulohang-balita nga: “Makalilisang nga mga Hulagway sa Kapintas sa Gubat Ngadto sa Kabataan.”

Kining kabangisan nga gihimo diha sa kabataan maoy kadaotan diha sa katawhan, usa ka seguradong pamatuod nga ang kabataan anaa sa krisis, dili lamang sa pipila ka nasod kondili sa tibuok kalibotan. Ug daghang kabataan nga giabusohan ang giluiban usab.

Giluiban Niadtong Ilang Gisaligan

Ang pagluib sa bata magbilin ug ngilngig nga mga kadaot. Matuod kini ilabina kon ang usa ka ginikanan, higala, o magtutudlo maoy magluib sa bata. Ang gidak-on sa pag-abuso sa mga ginikanan sa mga bata makita gikan sa pagbaha sa mga tawag sa telepono nga nadawat sa usa ka hot line human sa pagsibya sa programa nga gitawag ug “Nagpakahilom Tungod sa Kahadlok: Pagyagyag ug Pagtapos sa Pag-abuso sa Bata,” nga gidumala sa usa ka inilang persona sa talk-show nga si Oprah Winfrey sa Tinipong Bansa. “Ang labing makapakurat nga mga tawag sa telepono naggikan sa mga bata pa kaayo, nga nanawag sa kahadlok, nga buot makalingkawas sa kasakit sa pisikal o seksuwal nga pag-abuso,” matod sa ehekutibong prodyuser nga si Arnold Shapiro, sumala sa gikutlo diha sa magasing Children Today.

Kining maong programa dakog nahimo sa pagsalikway sa ideya nga ang mga tig-abusog bata maoy dagko makahahadlok nga mga estranyo. Ang kamatuoran mao nga “ang kadaghanan sa pag-abuso gihimo sa mga ginikanan ug ubang suod nga paryente,” mihinapos si Shapiro. Ang ubang mga panukiduki nagpalig-on niini nga kaplag ug nagpakita usab nga ang sinaligang mga higala sa pamilya usahay nag-andam sa bata ug pamilya alang sa ulahi, maayong pagkaplano nga pag-abuso sa bata. Ang pag-unay mao ang labing makapakurat nga pagluib.

Ang seksuwal nga pag-abuso nga gihimo sa mga pedophile, o tig-among-among ug bata, maoy laing hulga sa kabataan sa tibuok kalibotan. Ang Trends & Issues in Crime and Criminal Justice naghatag niini nga kahubitan: “Ang paedophilia nagtumong sa seksuwal nga kaibog ngadto sa mga bata kaayo. . . . Ang paedophilia kanunayng nalangkit sa paghimog mga krimen sama sa seksuwal nga pag-atake, kalaw-ayan ug mga sala may kalabotan sa pornograpiya sa bata.”

Ang ngil-ad nga mga taho bahin sa mga sindikato sa mga tig-among-among ug bata, nga hinakog nga nagpahimulos sa kabataan sa seksuwal nga paagi, nagbaha gikan sa tibuok kalibotan. (Tan-awa ang kahon sa panid 7.) Ang mga biktima maoy batang mga lalaki ug batang mga babaye. Nadani sa walay-prinsipyong mga lalaki, sila giabusohan sa seksuwal nga paagi ug unya gihulga o gipadahan pag-ayo sa pagdasig kanila nga magpabilin uban sa “klab.” Ang mga lalaki nga nagplano ug naghimo niining daotang mga buhat kasagaran maoy prominenteng mga lider sa komunidad ug usahay mohimo niana nga bug-os nga nahibaloan ug gipanalipdan sa kapolisan ug sa hukmanan.

Ang seksuwal nga pag-abuso sa mga klerigo sa kabataan nagpahinabo usab ug dakong kasuko. Ang mga balita gikan sa tibuok kalibotan nagpadayag sa sukod sa pag-abuso sa mga klerigo sa kabataan, usahay bisan sa ngalan sa Diyos. Pananglitan, usa ka nakombikto nga paring Anglikano miingon sa iyang diyes-anyos nga biktima nga “ang Diyos nagsulti pinaagi kaniya [ang klerigo], ug bisan unsay iyang gihimo o bisan unsay gihimo [sa batang lalaki] nagustohan sa Diyos ug busa matarong.”

Sa Australia ang usa ka pagrepaso sa librong The Battle and the Backlash: The Child Sexual Abuse War nagkomento mahitungod sa pag-abuso sa mga klerigo sa mga bata ug sa uban pa nga gisaligan. Kini nag-ingon nga ang mga organisasyon nga nalangkit morag naikag sa paglimite sa kadaot sa ilang kaugalingong dungog ug pagpanalipod sa ilang kaugalingon inay kay panalipdan ang walay-depensang kabataan.

Malaglagong mga Epekto

Ang pagsalig sa usa ka bata kasagarang bug-os nga ihatag, walay limitasyon. Busa kon ikaw magluib, kana dunay makadaot nga epekto diha sa usa ka wala-magduhaduha nga hunahuna sa bata. Ang publikasyong Child Abuse & Neglect nag-ingon: “Ang mga tawo ug mga dapit nga kanhing nagpasabot ug kahilwas o pagpaluyo nahimong nalangkit sa kapeligrohan ug kahadlok. Ang kalibotan sa bata nahimong dili na kaayo matag-an ug makontrolar.”

Ingong resulta sa maong pag-abuso, nga kadaghanan niana nagkahitabo sulod sa daghang tuig, ang pipila ka kabataan nakaugmad ug mga suliran sa katilingban ug pangutok sa ulahing bahin sa kinabuhi, hangtod na sa pagkahamtong. Kining maong pagluib makadaot kaayo tungod kay ang usa ka bata gipahimuslan tungod kay siya usa ka bata. Bisan pa niana, daghang bata nga giabusohan ang wala gayod magtaho sa maong butang—usa ka kamatuoran nga gisaligan pag-ayo sa mga tig-abuso sa bata.

Sa di pa dugayng katuigan, ang ebidensiya sa tibuok-kalibotang pag-abuso sa bata nagauswag, mao nga karon nagtapun-og ang maong ebidensiya nga dili na gayod ikalimod o ikabalewala. Apan kadaghanan mouyon nga ang pagwagtang sa pag-abuso sa bata maoy dako kaayong tahas. Busa kining mga pangutanaha motungha: Duna bay bisan kinsa nga makapanalipod gayod sa atong kabataan? Sa unsang paagi kitang mga ginikanan makapanalipod sa atong hinatag-Diyos nga panulondon ug makaakatar sa kinabuhi sa atong walay-depensang bata pang mga anak? Kang kinsa makadangop ang mga ginikanan alang sa tabang?

[Kahon/Hulagway sa panid 7]

Kalihokan sa Paglaang sa mga Kriminal sa Internet

Pipila ka bulan ang milabay, sa usa sa kinadak-ang tinago nga mga paningkamot sa paglaang sa mga kriminal nga gihimo sukad batok sa pornograpiya sa bata diha sa Internet, ang kapolisan sa 12 ka nasod mironda sa kabalayan sa kapin sa 100 ka gidudahang mga tig-among-among ug bata. Gikan lamang sa usa ka sindikato sa mga tig-among-among ug bata nga nagsukad sa Tinipong Bansa, nakasakmit sila ug kapin sa 100,000 ka pornograpikong mga hulagway sa kabataan.

Ang Britanikong tiktik nga maoy naghikay sa lima-ka-bulang pagsusi sa Internet miingon: “Ang mga hulagway makapasuka gayod ni bisan kinsang hustog-hunahuna nga tawo.” Ang kabataan maoy mga lalaki ug babaye, ang uban ingon ka bata sa dos anyos. Ang kapolisan sa Belgium miingon nga ang mga hulagway sa Internet mao “ang labing makaluod nga paglarawan sa pornograpiya sa bata. . . . Grabe kaayo kini nga ang mga tawo nag-abuso sa ilang kaugalingong mga anak aron makapresentar sa labing talagsaong materyal.” Usa ka lalaki nagtipig sa iyang mga letrato nga naglugos sa iyang pag-umangkon nga babaye ug nagsulod niini sa iyang kompiyuter.

Ang mga gidudahan naglakip sa mga magtutudlo, usa ka siyentipiko, usa ka estudyante sa abogasiya, usa ka estudyante sa medisina, usa ka hepe sa eskawt, usa ka akawntant, ug usa ka propesor sa unibersidad.

[Hulagway sa panid 6]

Ang usa ka himan nga mibuto nakapabaldado sa tuong kamot niining batang lalaki

[Credit Line]

UN/DPI Letrato ni Armineh Johannes

[Picture Credit Line sa panid 7]

Letrato sa ILO/J. Maillard