Bukid sa Sinai—Usa ka Mutya sa Kamingawan
DILI gayod nako makalimtan ang kahinam nga akong gibati sa unang higayon nga nakita nako ang tradisyonal nga Bukid sa Sinai. Samtang nagmaneho kami latas sa init, abogong dalan sa Sinai Peninsula sa Ehipto, ang among taksi kalit lang nga miabot sa halapad, hawan nga Patag sa er-Raha. Ang makalilisang nga nawong sa Bukid sa Sinai titip nga mituybo gikan sa salog sa patag. Sama kinig mutya, nga nahimutang sa desyerto. Kulbahinam ang paghunahuna nga lagmit mao kini ang bukid mismo diin nadawat ni Moises ang Balaod gikan sa Diyos!
Bisan tuod gilantugian pa ang eksaktong dapit sa Bukid sa Sinai sa Bibliya, ang mga peregrino nangabot dinhi sulod sa daghang siglo tungod kay nagtuo sila nga mao kini ang gibantog nga bukid. Ingon ka dugay sa ikatulong siglo K.P., miabot ang mga asetiko, nga ang tuyo mao ang pagpalain sa ilang kaugalingon sa relihiyosong hunahuna. Sa ikaunom nga siglo, ang Emperador sa Byzantine nga si Justinian I mimando nga tukoron ang samag-kuta nga monasteryo dinhi aron sa pagpanalipod niining mga asetiko, maingon man sa pagseguro sa Romanhong presensiya sa maong dapit. Kanang maong monasteryo, nga nahimutang duol sa tiilan sa tradisyonal nga Bukid sa Sinai, sa pagkakaron nailhang St. Catherine. Nganong dili mokuyog kanako sa akong panaw ngadto sa Bukid sa Sinai?
Pagsuhid sa Bukid
Human kami mobiyahe latas sa uga kaayong walog, ang among Bedouin nga drayber sa taksi naghatod kanako ug sa akong kauban dili halayo ubos sa monasteryo. Ang esena gilangkoban sa dagkong panas nga mga bato, ug ang gilinyahag-kahoy nga mga pader ug lunhawng tanaman sa monasteryo maoy makapahimuot nga talan-awon. Apan gilabyan namo kini, sanglit ang among pangunang tumong mao ang pagtungas sa habagatang bukid ug sa pagkampo didto sa tibuok gabii. Kining bukira, ang Gebel Musa, nga nagkahulogang “Bukid ni Moises,” sumala sa tradisyon gilangkit sa Bukid sa Sinai.
Ang duha-ka-oras nga pagbaktas nagdala kanamo ngadto sa gitawag ug Dal-as ni Elias, usa ka gamayng walog nga nagbahin sa duha-ka-milyang tagaytay sa Bukid sa Sinai. Sumala sa tradisyon, diha sa haduol nga langob nadungog ni Elias ang tingog sa Diyos. (1 Hari 19:8-13) Mipahulay kami ilalom sa 500-anyos nga kahoyng sipres. May karaan usab nga atabay dinhi. Nalipay gayod kami sa tin-aw, bugnaw nga tubig niini, nga gihatag kanamo sa usa ka mahigalaong Bedouin!
Nga nagsunod sa naandang ruta sa turista, nanglimbasog kami pagsaka sa 750 ka ang-ang nga bato ngadto sa tayuktok sa laing 20 ka minutos. Didto nakaplagan namo ang usa ka gamayng simbahan. Ang mga monghe nangangkon nga gitukod kini sa eksaktong dapit diin nadawat ni Moises ang Balaod. Sa kilid sa simbahan mao ang usa ka liki sa bato diin ilang giangkon nga maoy gitagoan ni Moises mismo samtang miagi ang Diyos. (Exodo 33:21-23) Apan ang kamatuoran mao, walay nahibalo sa eksaktong nahimutangan niining mga dapita. Bisan unsa pa man, maanindot ang talan-awon gikan sa ibabaw! Milantaw kami latas sa daghang laray sa pulahong granito nga kabukiran nga nag-anam ka mubo sa luyo sa patag sa ubos diin nagkatag ang mga bato. Sa habagatang kasadpan mituybo ang Gebel Katherina, o Mount Catherine—sa 2,637 metros, ang kinatas-ang bahin sa maong dapit.
Pagkatkat sa Kanait nga Ras Safsafa
Ang laing adlaw nagtagana kanamo ug kahigayonan sa pagtungas sa Ras Safsafa, ang bungtod nga nahimutang sa mao gihapong duha-ka-milyang tagaytay nga nahimutangan sa Gebel Musa. Ang Ras Safsafa mao ang amihanang bungtod, ug kini mas mubo ug diyutay kay sa Gebel Musa. Ang Ras Safsafa dili kaayo taas nga mituybo gikan sa Patag sa er-Raha, diin ang mga Israelinhon lagmit nga nagkampo sa dihang si Moises mitungas aron sa pagdawat sa Balaod gikan kang Jehova.
Samtang nagbaktas kami paingon sa Ras Safsafa latas sa usa ka talan-awon sa mas gagmayng mga bungtod ug mga walog, miagi kami sa biniyaang mga kapilya, mga tanaman, mga tuboran—mga nanghibilin sa panahon sa dihang kapin sa usa ka gatos ka monghe ug mga ermitanyo ang nagpuyo dinhi sa mga langob ug mga seldang bato. Karon usa na lang ka monghe ang nahibilin.
Nahibalag namo kining nag-inusarang monghe sa usa ka tanaman nga gilibotan sa tag-as sinimaang alambre nga koral. Nga nagpasulod kanamo, siya mipatin-aw nga siya nagtrabaho niini nga tanaman sulod sa lima ka tuig, nga manaog ngadto sa monasteryo kas-a lamang sa usa ka semana. Ang monghe mihatag kanamo ug direksiyon sa pag-adto sa Ras Safsafa, ug kami mitungas hangtod, sa kataposan, mas taas na ang among gitindogan kay sa palibot nga mga bungtod. Makita namo ang halapad nga Patag sa er-Raha sa ubos namo. Ilabina gikan niini nga lantawanan, mahanduraw nako kini nga mao ang dapit diin si Moises mikatkat sa bukid gikan sa kampo sa mga Israelinhon aron moatubang sa Diyos. Gihanduraw nako ang tulo ka milyong Israelinhon nga nagtigom “atubangan sa bukid” niining haluag nga patag. Daw nakita nako si Moises nga milugsong sa kanait nga lugot, nga nagdala sa duha ka papan nga bato nga gisulatan sa Napulo ka Sugo.—Exodo 19:2; 20:18; 32:15.
Natagbaw nga ang among hago nga pagtungas takos sa paningkamot, milugsong kami paingon sa among tolda sa talisalop ang adlaw. Sa siga sa gamay nga daob, gibasa namo ang mga bahin sa Exodo nga naghubit sa mga kasinatian ni Moises dinhi, ug unya nangatulog kami. Sa ulahing bahin sa pagkasunod buntag, nanuktok kami sa pultahan sa St. Catherine nga monasteryo.
Sa Sulod sa Monasteryo
Ang St. Catherine giisip ingong usa sa labing hinungdanong mga monyumento sa Kakristiyanohan. Gidumala sa Gregong Ortodoksong mga monghe, gibantog kini dili lamang sa nahimutangan niini kondili usab sa mga larawan niini ug sa librarya niini. Sa dakong bahin sa kasaysayan niini, ang St. Catherine hilit kaayo nga ang pag-abot sa mga bisita maoy talagsaon ug gikahimut-ang hitabo. Ang mga monghe mohalog sa ilang mga bisita, mohalok kanila nga kinasingkasing, ug maghugas gani sa ilang mga tiil. Ang mga bisita gawasnong makasuroysuroy sa daghang nagsagolsagol nga mga tinukod luyo sa 45-piye nga paril sa monasteryo. ‘Estar sulod sa usa ka semana, usa ka bulan, sumala sa gusto nimo’ mao ang matinahuron sublisubling isulti sa mga monghe. Apan, niining mga adlawa ang pagkamaabiabihon sa mga 12 ka nahibiling mga monghe gipabug-atan pag-ayo. Karon ingon ka daghan sa 50,000 ka bisita ang moanhi aron sa pagtan-aw sa monasteryo kada tuig.
Tungod niining panon, ang mga oras sa pagduaw gilimite sa tulo ka oras kada adlaw, lima ka adlaw sa usa ka semana. Ang mga turista mahimong moduaw sa gamayng bahin lamang sa monasteryo—usa ka sawang nga dunay Atabay ni Moises (diin sumala sa sugilambong nahimamat ni Moises ang iyang pangasaw-onon), Simbahan sa Transpigurasyon (gibantog nga maoy labing karaang aktibong simbahan sa kalibotan), ug usa ka tindahag libro. Ang mga turista patan-awon usab sa Kapilya sa Nagdilaab nga Kupongkupong—ang mismong lugar, giingnan sa mga monghe ang mga turista, diin unang nasaksihan ni Moises ang presensiya sa Diyos. Sanglit giisip kini sa mga monghe nga labing balaang dapit dinhi sa yuta, ang mga bisita dinhi gihangyo sa paghubo sa ilang mga sapatos, susama sa gisugo sa Diyos nga buhaton ni Moises.—Exodo 3:5.
Nahigawad kami nga wala tugoti sa pagtan-aw sa gibantog nga librarya sa monasteryo, ang among pangunang interes dinhi. Ang among hangyo nga hatagag eksepsiyon gitubag sa pagtuaw sa giya nga: “Imposible! Ang monasteryo manira na sa pipila ka minuto.” Apan, pipila ka gutlo sa ulahi sa dihang halayo na kami sa grupo nga nanuroy, ang giya mihunghong kanamo: “Dali diri mo pangagi!” Misuong sa mga pisi, misaka sa mga hagdanan, ug milabay sa Pranses nga monghe nga nahibulong nga nakakita kanamo didto, nagtindog kami sa usa sa labing karaan ug labing gibantog nga mga librarya sa kalibotan! Nasudlan kini sa kapin sa 4,500 ka basahon, sa Grego, Arabe, Syriac, ug Ehiptohanon. Sa usa ka panahon, diha usab niini ang bililhong Codex Sinaiticus.—Tan-awa ang kahon sa panid 18.
Usa ka Makapasubong Panamilit
Ang among pagsuroy natapos sa gawas sa mga paril sa monasteryo uban sa pagduaw sa tipiganan sa mga bukog. Didto ang mga bukog sa kaliwatan sa mga monghe ug mga ermitanyo taas na ug pundok, nga gibahin ngadto sa pundok sa mga bukog sa bitiis, mga bukog sa bukton, mga bagolbagol, ug uban pa. Ang mga bagolbagol miabot halos hangtod sa kisame. Nganong ang ingon ka makaluod nga dapit isipong kinahanglanon? Ang mga monghe dunay gamay lamang nga sementeryo. Busa sa dihang mamatay ang usa, ilang kostumbre ang pagkuha sa mga bukog gikan sa labing karaan nga lubong aron magamit ang maong lubnganan. Ang matag monghe nagpaabot nga usa ka adlaw niana ang iyang bukog moipon nianang sa iyang kaubanan diha sa tipiganan sa mga bukog.
Busa ang among pagduaw natapos sa medyo makapasubo nga tono. Apan takos gayod kini sa tanang paningkamot. Nalingaw kami nga nakakita sa makalilisang nga mga talan-awon ug sa gibantog nga monasteryo. Apan samtang kami mibiya, kami natandog pag-ayo sa hunahuna nga basin naglakaw kami sa mao gihapong mga dalan nga gilakwan ni Moises ug sa nasod sa Israel 3,500 ka tuig kanhi dinhi sa Bukid sa Sinai—usa ka mutya sa kamingawan.—Tinampo.
[Kahon sa panid 18]
Usa ka Hinungdanong Kaplag
Sa miaging siglo, ang Alemang eskolar sa Bibliya nga si Konstantin von Tischendorf nakakaplag sa St. Catherine nga monasteryo sa ikaupat-siglong manuskrito sa Gregong Bibliya, nga karon gitawag ug Codex Sinaiticus. Naglakip kinig dakong bahin sa Hebreohanong Kasulatan, gikan sa Gregong Septuagint nga hubad, maingon man sa tibuok Gregong Kasulatan. Ang manuskrito maoy usa sa labing karaan nga nahibaloang kompletong mga kopya sa Gregong Kasulatan.
Buot ipatik ni Tischendorf ang mga unod niining “walay-ikatanding mutya,” sumala sa pagtawag niya niini. Sumala kang Tischendorf, misugyot siya sa mga monghe nga ang manuskrito kinahanglang ihatag sa Rusong tsar—kinsa, ingong tigpanalipod sa Gregong Ortodoksong Iglesya, makagamit sa iyang impluwensiya pabor sa monasteryo.
Gipasundayag diha sa bungbong sa monasteryo ang hubad sa sulat nga gibilin ni Tischendorf, nga misaad nga ‘ibalik ang manuskrito, nga dili madaot ug maayong pagkapreserbar, ngadto sa Holy Confraternity sa Bukid sa Sinai sa unang hangyo niini.’ Apan, gibati ni Tischendorf nga ang mga monghe wala moapresyar sa dakong importansiya sa manuskrito o sa panginahanglan nga ipatik kana. Wala na kini iuli sa St. Catherine. Bisan tuod ang mga monghe ngadtongadto midawat sa 7,000 ka rubles gikan sa Rusong gobyerno alang sa manuskrito, hangtod niining adlawa madudahon gihapon sila sa akademikong mga paningkamot sa pagdiskobre sa ilang mga bahandi. Ang Codex Sinaiticus ngadtongadto nakaabot sa Britanikong Museyo, diin makita kini hangtod karon.
Makahuloganon, 47 ka kahon sa mga larawan ug mga pergamino ang nakaplagan sa 1975 ilalom sa amihanang paril sa St. Catherine. Kining maong kaplag naglakip sa kapin sa usa ka dosenang nawalang mga panid sa Codex Sinaiticus. Hangtod karon, kining maong mga panid dili mabatonan sa tanan kondili sa pipila lamang ka eskolar.
[Mapa sa panid 17]
Bukid sa Sinai
[Credit Lines]
Hulagway sa NASA
Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[Hulagway sa panid 16, 17]
Patag sa er-Raha, ug Ras Safsafa
[Credit Lines]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Mga hulagway sa panid 18]
Ang Gebel Musa ug ang St. Catherine nga monasteryo
[Credit Lines]]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
Letrato gikuha sa kortesiya sa British Museum