Comenius—Ang Magmumugna sa Modernong Edukasyon

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA REPUBLIKA SA CZECH

ISIP magtutudlo, si John Comenius nahibalo pag-ayo sa mga kakulangan sa ika-17ng-siglo nga sistema sa tunghaan nga niana siya nagtrabaho. Tinuod, walay edukasyonal nga sistema nga sukad hingpit, apan ang sistema sa tunghaan sa ika-17ng-siglong Uropa daot kaayo.

Inay dili magpakabana nga magsige lamag reklamo o akusar, nakahukom si Comenius sa paghimog paagi bahin niana. Unsay iyang gihimo, ug nganong iyang gibuhat kadto? Dugang pa, unsay atong makat-onan gikan sa tawo nga gitawag ug magmumugna sa modernong edukasyon?

Pagmatuto ug Edukasyon

Si John Amos Comenius (Jan Ámos Komenský, sa iyang lumad nga Czech) natawo niadtong Marso 28, 1592, sa Moravia, usa ka rehiyon sa nailhan karong Republika sa Czech. Siya ang kinamanghoran sa lima ka anak, ang bugtong anak lalaki sa usa ka arangag-kahimtang nga magtiayong mag-uuma.

Ang iyang mga ginikanan maoy mga membro sa Unity of Brethren (nailhan sa ulahi ingong Bohemian Brethren o ang Moravian Church), usa ka relihiyosong grupo nga nagsugod sa tungatunga sa ika-15ng siglo ilalom sa impluwensiya sa mga Waldenses ug ubang mga Repormador sama kang Peter Chelčický. Human makatapos sa iyang edukasyon sa Alemanya, si Comenius mibalik sa iyang yutang natawhan. Sa ulahi, sa edad nga 24, siya giordenahan isip usa ka pari sa Unity of Brethren.

Kon Nganong Siya Nadestiyero

Sa 1618, si Comenius nangulo sa gamayng parokya sa Fulnek, nga nahimutang ug mga 240 kilometros sidlakan sa Prague. Sa maong panahon, ang Katolikong Kontra-Repormasyon batok sa Protestantismo kusog nga nagpadayon sa Uropa. Ang mga panagbangi tali sa mga Katoliko ug mga Protestante nagkainit hangtod nga, sa kataposan, miulbo ang Katloan ka Tuig nga Gubat (1618-48).

Human ang usa ka dekadang panag-away, ang Romano Katolikong relihiyon gideklarar nga maoy bugtong legal nga relihiyon sa Moravia. Si Comenius ug ang mga membro sa taas nga mga hut-ong sa katilingban gipapili—sagopon ang Katolisismo o mobiya sa nasod. Sanglit si Comenius dili buot magpakabig, iyang gibalhin ang iyang pamilya ngadto sa gawas sa nasod sa gamayng lungsod sa Leszno, usa ka iladong sentro sa kalihokan sa Unity of Brethren sa Polandia. Nagtimaan kadto sa pagsugod sa pagkadestiyero nga milungtad ug 42 ka tuig. Wala na gayod siya makapanimuyo sa iyang yutang natawhan.

“Mga Ihawanan sa Hunahuna”

Si Comenius nakatrabaho nga nagtudlog Latin sa Gimnasyum sa Leszno—usa ka preparatoryong tunghaan alang sa mga estudyante sa kolehiyo. Apan, sulod sa mubong panahon wala siya makontento sa balikwaot nga mga paagi sa pagtudlo—ug makataronganon gayod.

Makapaguol ang sistema sa tunghaan sa adlaw ni Comenius. Pananglitan, mga lalaki lamang ang gihunahunang takos maedukar, apan ang mga lalaki nga nangatawo sa kakabos gisalikway. Ang pagtudlo diha sa klasrom sa dakong bahin naundan sa pagpatisok sa mga pulong, mga tudling-pulong, ug pagkahan-ay sa mga pulong sa Latin diha sa alimpatakan sa mga estudyante. Ngano? Tungod kay ang kadaghanang tunghaan sa edad-medya gikontrolar sa Katolikong Iglesya, nga nagdumala sa liturhiya niini diha sa Latin. Busa, ang pagtudlog Latin hinungdanon sa pagsegurog padayong abiyo sa mga rekluta alang sa pagkapari.

Dugang pa, wala tagda ang pagmugnag tinong mga tumong sa pagkat-on, ni ang instruksiyon gidisenyo aron inanay nga tultolan ang mga estudyante gikan sa yano ngadto sa lisod nga mga ideya. Ang disiplina estrikto, usahay mapintason, ug ang kahimtang sa moral mangil-ad.

Nan, dili ikatingalang ang edukador nga taga-Scotland nga si Simon Laurie kas-a naghubit sa ika-17ng-siglong mga tunghaan ingong “grabe ka gubot” ug “di-makapaikag.” Mas pintok si Comenius. Iyang gitawag ang mga tunghaan nga “mga ihawanan sa hunahuna.”

Usa ka Bag-ong Paagi sa Pagtudlo Mitungha

Si Comenius dili maoy unang mipatugbaw bahin sa panginahanglan sa edukasyonal nga reporma. Sa Inglaterra, si Francis Bacon kusganong misupak sa pagpasiugda sa Latin ug nagsugyot nga ibalik ang pagtuon sa kinaiyahan. Si Wolfgang Ratke ug John Valentine Andreae sa Alemanya maingon man ang uban pa misulay usab sa paghimog mga kauswagan. Apan, silang tanan napakyas sa pagbaton ug opisyal nga pagpaluyo sa ilang mga ideya.

Si Comenius nagduso ug usa ka sistema nga naghimo sa pagkat-on nga makapaikag, dili makapalaay. Iyang gitawag ang iyang edukasyonal nga paagi nga pampaedia, buot ipasabot “unibersal nga edukasyon.” Ang iyang tumong mao ang pagtukod ug progresibong sistema sa pagtudlo nga mapahimuslan sa tanan. Ang kabataan kinahanglang tudloan sa progresibong paagi, matod niya, nga may sayon nga mga leksiyon nga kinaiyanhong motultol ngadto sa mas lisod. Gipasiugda usab ni Comenius ang paggamit sa lumad nga pinulongan sulod sa unang pipila ka tuig sa pagtungha inay kay sa Latin.

Bisan pa niana, ang edukasyon kinahanglang dili lamang sa panahon sa pagkabatan-on kondili kinahanglang magsakop sa tibuok kinabuhi sa usa. Si Comenius nagsulat nga ang pagtuon angay nga mahimong “bug-os praktikal, bug-os kahimut-anan, ug kanang maghimo sa tunghaan nga tinuod gayong makalingaw, nga mao, usa ka maayong pasiuna sa atong tibuok nga kinabuhi.” Siya usab nagtuo nga ang tunghaan kinahanglang magpunting sa pag-edukar dili lamang sa hunahuna kondili sa bug-os nga pagkatawo—nga kini kinahanglang maglakip sa moral ug espirituwal nga instruksiyon.

Ang mga Sinulat ni John Comenius

Ang unang mga sinulat ni Comenius diha sa natad sa pagtudlo nag-ulohag The Great Didactic ug The School of Infancy, nga gipatik niadtong 1630. Ang ikaduhang libro gidisenyo isip tabang sa mga inahan ug mga yaya aron magamit sa pagtudlo sa kabataan diha sa balay. Gisundan kini niadtong 1631 sa The Gate of Languages Unlocked, nga sa halos tanang paagi bug-os nga nag-usab sa pagtudlo sa Latin. Kadto gihan-ay nga may nagtapad nga mga lindog sa teksto, usa sa Czech ug usa sa Latin. Busa, ang duha ka pinulongan daling itandi, nga nagpasayon niining tun-an. Ang iyang rebisadong edisyon niining tabang sa pagtudlo naangayan pag-ayo nga sa ngadtongadto kini gihubad ngadto sa 16 ka pinulongan.

Ang labing ilado ug lagmit labing yanong sinulat ni Comenius mao ang The Visible World, usa ka ilustradong giya sa pagbasa alang sa kabataan. Kini usab maoy usa ka hinungdanong punto sa kasaysayan sa edukasyon. Si Ellwood Cubberley, usa ka ika-20ng-siglong propesor sa edukasyon, nag-ingon nga kini “nagpabiling walay kaparang sa Uropa sulod sa usa ka gatos ug napulog-lima ka tuig; ug gigamit isip pasiunang teksbok sa duolag duha ka gatos ka tuig.” Daghang ilustradong mga teksbok karong adlawa, sa pagkatinuod, nagsunod gihapon sa katibuk-ang pormat sa sinulat ni Comenius, nga nagagamit ug mga ilustrasyon isip mga tabang sa pagtudlo.

Wala madugay si Comenius giila nga usa ka henyo. Sa tibuok Uropa ang mga eskolar nag-isip kaniya ingong usa ka lider ug nangayo sa iyang tambag. Sumala sa librong Magnalia Christi Americana, ang kabantog ni Comenius midako ngadto sa punto nga sa 1654 siya gidapit nga moalagad isip presidente sa Harvard University, sa Cambridge, Massachusetts. Apan, si Comenius midumili kay wala siya mangitag kabantog, himaya, o taas nga katungdanan.

Unsay Nagpalihok Kaniya?

Human matagad ang dagan sa kinabuhi ni Comenius, natural lamang nga ang usa mahibulong kon unsay nagpalihok kaniya. Gilantaw ni Comenius ang edukasyon ingong usa ka makapahiusang puwersa sa katawhan. Iyang gibarogan nga ang unibersal nga edukasyon makatabang sa pagtipig sa kalinaw sa kalibotan.

Si Comenius naglangkit usab sa kahibalo ngadto sa pagkadiyosnon. Siya nagtuo nga pinaagi sa pagbaton ug kahibalo, sa kataposan ang tawo matultolan ngadto sa Diyos. Ug mao kana tingali ang iyang pangunang motibo.

Ang hait nga panabot ni Comenius sa edukasyon balido gihapon karong adlawa. Ang iyang sistematikong mga paagi sa pagtudlo, lakip ang paggamit ug makitang mga tabang sa pagtudlo, gigamit sa tibuok kalibotan—pananglitan, diha sa literaturang gipatik sa Watch Tower Bible and Tract Society. Isip indibiduwal, ang matag usa kanato makabatog kaayohan pinaagi sa paggamit sa iyang mga paagi sa dihang nagahimog personal nga pagtuon sa Bibliya o sa dihang nagadumalag pagtuon sa Bibliya sa pamilya. Sa unsang paagi?

“Ang mga estudyante kinahanglang dili han-okan sa mga butang nga dili haom sa ilang edad, panabot, ug presenteng kahimtang,” misulat si Comenius. Busa sa dihang magtudlo sa imong mga anak bahin sa Bibliya o sa bisan unsang ulohan, sulayi nga ipasibo ang mga leksiyon ngadto kanila. Inay gamiton ang pormal nga pangutanag-tubag nga paagi, nganong dili sila suginlan ug mga estorya bahin sa mga karakter sa Bibliya? Ilangkit sila, tingali sa pagpadrowing nilag mga hitabo sa Bibliya o dasigon silang imostra ang mga drama sa Bibliya. Gamita ang imong handurawan! Ang mga resulta takos sa paningkamot.—Proverbio 22:6.

Lain pa, pahimusli pag-ayo ang ilustradong literatura nga gidisenyo ilabina sa pagtudlo sa mga batan-on sa progresibong paagi, sama sa Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya ug Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on—Mga Tubag nga Mosaler.a Ug sa dihang magtudlo sa mga estudyante sa Bibliya sa bisan unsang pangedaron, pangunahi ang paghimo sa ilang kasinatian nga “bug-os praktikal, bug-os kahimut-anan.”

Usa ka Dumalayong Kabilin

Sa dihang ang sunog mikanat sa lungsod sa Leszno sa 1656, si Comenius nawad-an sa halos tanan niyang gipanag-iya. Apan, maayo na lang iyang nabilin ang laing matang sa bahandi. Ang librong A Brief History of Education nag-ingon: “Si Comenius . . . nagbalhin sa tibuok nga pasiugda sa instruksiyon gikan sa mga pulong ngadto sa mga butang, ug naghimo sa pagtudlo sa siyentipikanhong kahibalo ug mapuslanong impormasyon sa kalibotan nga maoy pangunang punto sa iyang basahon.”

Sa pagkatinuod, si Comenius mapasidunggan sa paghimo sa pagtudlo nga siyentipikanhon. Ang iyang mga paagi sa pagtudlo sa pagkatinuod nagbag-o sa paagi sa pagtudlo sa mga bata diha sa tunghaan. Ang Amerikanong edukador nga si Nicholas Butler nag-ingon: “Ang luna ni Comenius diha sa kasaysayan sa edukasyon hinungdanon kaayo. Siya nagsugod ug nagagahom sa tibuok nga modernong kalihokan sa natad sa edukasyon sa elementarya ug segundarya.” Ang mga Saksi ni Jehova, nga masibotong mga estudyante sa Bibliya, may rason usab nga magpasalamat sa magmumugna sa modernong edukasyon.

[Footnotes]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 23]

PIPILA SA MGA PRINSIPYO SA PAGTUDLO NI JOHN COMENIUS

Kon bahin sa gidaghanon sa itudlo: “Ang magtutudlo kinahanglang magtudlo dili sumala sa gidaghanong iyang ikatudlo kondili sa gidaghanong masabtan sa mokat-on.”

Kon bahin sa mga paagi sa pagtudlo: “Ang pagtudlog maayo maoy paghimo sa usa nga makakat-on sa madali, mauyonon, ug bug-os nga paagi.”

“Ang takos nga magtutudlo [maoy] usa nga mahibalong mopailob sa pagkaignorante sa iyang mga estudyante ug kon unsaon usab paghanaw sa maong pagkaignorante sa epektibong paagi.”

“Ang pagtudlo nagkahulogan lamang sa pagpakita kon sa unsang paagi ang mga butang lahi sa usag usa diha sa ilang lainlaing mga katuyoan, mga porma, ug mga kagikan. . . . Busa, siya nga maayong mosaysay sa kalainan sa mga butang maayong motudlo.”

Kon bahin sa lohikal nga pagkasunodsunod: “Ang bisan unsang walay kahulogan dili masabtan ni mapabilhan ug busa dili matisok sa panumdoman.”

“Kon kulang ang detalye, halos imposible ang pagsabot o paghukom sa usa ka butang ug samang imposible ang pagtisok niana sa panumdoman.”

Kon bahin sa pagsabot: “Ang pagsabot sa bisan unsang butang sa kinatibuk-an nagkahulogan ug pag-ila kon ngano ug kon sa unsang paagi kanang butanga sa bisan haing mga bahin niini nalangkit sa laing butang ug kon sa unsang paagi ug sa unsang gilapdon kini lahi sa ubang mga butang nga susama niini.”

“Gikaingon na nga kinahanglang atong basahon ang butang sa makausa aron sutaon kon unsay kaundan niini; sa ikaduhang higayon, aron sabton kini; sa ikatulong higayon, aron itisok kini sa atong panumdoman; sa ikaupat nga higayon kinahanglang atong litokon kini sa hinay aron sa pagsulay sa atong kaugalingon kon batid na ba gayod kita niini.”

[Hulagway]

Usa ka panid gikan sa “The Visible World,” 1883 nga edisyon

[Hulagway sa panid 24]

Usa ka Aleman nga kartilya sa 1775, nga naglakip sa mga prinsipyo sa pagtudlo ni Comenius