“Huyang ang mga Bata”

‘Huyang ang mga bata; molakaw ako nga hinayhinay, sa lakang sa mga bata.’ —Jacob, amahan sa daghang bata, ika-18ng siglo W.K.P.

ANG pagmaltratar sa mga bata dili bag-o. Ang karaang mga sibilisasyon—sama sa mga Aztec, mga Canaanhon, mga Inca, ug mga taga-Fenicia—daotag dungog tungod sa ilang paghalad ug bata. Ang mga pagkalot diha sa siyudad sa Carthage sa Fenicia (karon kanait sa dakbayan sa Tunis, Amihanang Aprika) nagpadayag nga tali sa ikalima ug ikatulong mga siglo W.K.P., ingon ka daghan sa 20,000 ka bata ang gihalad ngadto sa diyos nga si Baal ug sa diyosa nga si Tanit! Kining gidaghanona mas ngilngig pa sa dihang hinumdoman sa usa nga sa kinapungkayan niini ang Carthage gikaingong may populasyon nga mga 250,000 lamang.

Bisan pa niana, dihay karaang katilingban nga lahi. Bisan pag nagkinabuhi taliwala sa mga silingan nga mapintas sa mga bata, ang nasod sa Israel lahi kaayo sa pagtratar niini sa mga bata. Ang amahan sa maong nasod, ang patriarkang si Jacob, nagpakita sa panig-ingnan. Sumala sa basahon sa Bibliya sa Genesis, samtang mipauli sa iyang pinuy-anang nasod, gipasibo ni Jacob ang lakang sa iyang tanang kauban aron dili malisdan ang mga bata. “Huyang ang mga bata,” siya miingon. Nianang panahona ang iyang mga anak nag-edad ug tali sa 5 ug 14 anyos. (Genesis 33:13, 14) Ang iyang mga kaliwat, ang mga Israelinhon, nagpakita sa mao gihapong pagtahod sa mga panginahanglan ug dignidad sa mga bata.

Segurado, ang mga bata sa kapanahonan sa Bibliya daghag buhatonon. Samtang sila nagdako, ang mga batang lalaki gihatagag praktikal nga pagbansay sa ilang mga amahan sa pagpanguma o sa usa ka pangita, sama sa pagpamanday. (Genesis 37:2; 1 Samuel 16:11) Samtang anaa sa balay, ang mga babaye gitudloan sa ilang mga inahan sa mga buhatbuhaton sa panimalay nga mapuslan inigkahamtong na. Si Raquel, ang asawa ni Jacob, magbalantay sa karnero sa dalagita pa siya. (Genesis 29:6-9) Ang batan-ong mga babaye nagtrabaho sa umahan sa ting-ani sa lugas ug diha sa mga parasan. (Ruth 2:5-9; Awit ni Solomon 1:6)a Ang maong trabaho kasagarang gihimo ubos sa mahigugmaong pagdumala sa ginikanan ug gikombinar sa edukasyon.

Sa samang higayon, ang mga bata sa Israel nahibalo sa kangaya sa dibersiyon ug mga kalingawan. Si propetang Zacarias naghisgot bahin sa ‘publikong kadalanan sa siyudad nga napuno sa batang mga lalaki ug mga babaye nga nanagdula.’ (Zacarias 8:5) Ug si Jesu-Kristo naghisgot sa gagmayng mga bata nga nanglikod diha sa mga tiyanggihan nga nagpatokar ug plawta ug nanayaw. (Mateo 11:16, 17) Unsay nakaamot sa maong may dignidad nga pagtratar sa mga bata?

Hatag-as nga mga Prinsipyo

Basta ang mga Israelinhon nagtuman sa mga balaod sa Diyos, wala gayod nila abusohi o pahimusli ang ilang mga anak. (Itandi ang Deuteronomio 18:10 sa Jeremias 7:31.) Gilantaw nila ang ilang mga anak nga lalaki ug anak nga babaye ingong “panulondon gikan kang Jehova,” “usa ka ganti.” (Salmo 127:3-5) Ang usa ka ginikanan nag-isip sa iyang mga anak ingong ‘mga turok sa mga kahoyng olibo palibot sa iyang lamesa’—ug ang mga kahoyng olibo bililhon kaayo nianang katilingban sa mga mag-uuma! (Salmo 128:3-6) Ang historyanong si Alfred Edersheim miingon nga gawas pa sa mga pulong alang sa anak nga lalaki ug anak nga babaye, ang karaang Hebreohanon may siyam ka pulong alang sa mga bata, ang matag usa alang sa lainlaing yugto sa kinabuhi. Siya mihinapos: “Segurado, kadtong kinsa nagbantay pag-ayo sa kinabuhi sa bata nga sa ingon makahatag ug mahulagwayong ngalan sa matag nagauswag nga ang-ang sa paglungtad niini, lagmit duna gayoy pagmahal sa ilang mga anak.”

Sa Kristohanong panahon, ang mga ginikanan gitambagan nga trataron ang ilang mga anak uban ang dignidad ug pagtahod. Si Jesus nagpakita ug maayo kaayong panig-ingnan sa pagpakiglabot sa mga bata sa ubang mga tawo. Sa usa ka higayon sa naghinapos ang iyang yutan-ong ministeryo, ang mga tawo nagsugod sa pagdala sa ilang mga bata ngadto kaniya. Dayag nga nagtuo nga si Jesus puliki kaayo nga dili angayng samokon, ang mga tinun-an misulay sa pagsanta sa mga tawo. Apan gibadlong ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Pasagdi ang mga bata nga moduol kanako; ayaw sila pagpugngi.” Gani si Jesus ‘mikugos sa mga bata.’ Walay duhaduha nga iyang gilantaw ang mga bata nga bililhon ug takos sa malulotong pagtratar.—Marcos 10:14, 16; Lucas 18:15-17.

Sa ulahi, si apostol Pablo miingon sa mga amahan: “Ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili magminghoy.” (Colosas 3:21) Kaharmonya niining sugoa, ang Kristohanong mga ginikanan, kaniadto ug karon, dili gayod magtugot sa ilang mga anak nga mahimong mga biktima sa makadaot nga mga kahimtang sa trabaho. Sila nakaamgo nga aron ang mga anak motubo sa pisikal, emosyonal, ug espirituwal, dunay panginahanglan sa mahigugmaon, matinagdanon, ug hilwas nga palibot. Ang tinuod nga gugma sa bahin sa mga ginikanan kinahanglang madayag pag-ayo. Maglakip kini sa pagpanalipod sa ilang mga anak gikan sa makapaluya nga mga kahimtang sa trabaho.

Modernong mga Katinuoran

Siyempre, kita nagkinabuhi sa “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1-5) Tungod sa mapait nga mga katinuoran sa ekonomiya, sa daghang nasod bisan ang Kristohanong mga pamilya naghunahuna tingali nga kinahanglang tugotan ang ilang mga anak nga manarbaho. Sumala sa giingon na, walay daotan sa trabaho nga maayo ug magtudlo sa mga bata. Ang maong trabaho magpalambo o magpaarang-arang sa pisikal, mental, espirituwal, moral, o katilingbanong kaugmaran nga dili mobalda sa gikinahanglang pagtungha, timbang nga lulinghayaw, ug gikinahanglang pagpahulay.

Sa walay duhaduha, ang Kristohanong mga ginikanan buot nga ang ilang mga anak magtrabaho ilalom sa ilang mahangawaong pagdumala, dili ingong tinuod nga mga ulipon sa mapintas, walay-pagbati, o walay-prinsipyong mga amo. Ang maong mga ginikanan buot maneguro nga bisan unsang matanga sa trabaho nga himoon sa ilang mga anak dili magladlad kanila sa pisikal, seksuwal, o emosyonal nga pag-abuso. Dugang pa, buot nilang ang ilang mga anak anaa ra sa duol. Niining paagiha makatuman sila sa ilang binase-sa-Bibliya nga papel isip espirituwal nga mga magtutudlo: “Kinahanglang isilsil nimo [ang mga pulong sa Diyos] sa imong anak ug magasulti mahitungod niana sa magalingkod ikaw sa imong balay ug sa magalakaw ikaw sa dalan ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.”—Deuteronomio 6:6, 7.

Lain pa, ang usa ka Kristohanon gisugo nga magpakita ug pagbati sa isigkatawo, magbaton ug pagmahal, ug magmabination sa malumong paagi. (1 Pedro 3:8) Giawhag siya nga “buhaton ang maayo sa tanan.” (Galacia 6:10) Kon ang maong diyosnong mga hiyas kinahanglang ipakita ngadto sa katawhan sa katibuk-an, labi na gayod ngadto sa atong mga anak! Sa pagsunod sa Bulawanong Lagda—“ang tanang butang . . . nga buot ninyo nga buhaton sa mga tawo nganha kaninyo, kamo usab kinahanglang magbuhat sa ingon ngadto kanila”—ang mga Kristohanon dili gayod magtugot sa ilang kaugalingon nga pahimuslan ang mga bata sa uban, isigka-Kristohanon o dili. (Mateo 7:12) Dugang pa, sanglit ang mga Kristohanon masinundanon-sa-balaod nga mga lungsoranon, buot nilang mag-amping nga dili makalapas sa mga balaod sa gobyerno mahitungod sa limitasyon sa edad sa ilang mga trabahador.—Roma 13:1.

Ang Tinuod nga Solusyon

Komosta ang umaabot? Ang mas maayong kapanahonan anaa sa unahan alang sa mga bata ug mga hamtong. Ang matuod nga mga Kristohanon masaligon nga ang permanenteng solusyon sa suliran sa pagpanarbaho sa mga bata mao ang umaabot nga gobyerno sa kalibotan nga gitawag sa Bibliya ug “gingharian sa mga langit.” (Mateo 3:2) Ang mahinadlokon-sa-Diyos nga mga tawo nag-ampo alang niini sulod sa kasiglohan sa dihang sila miingon: “Amahan namo sa mga langit, balaana ang imong ngalan. Paanhia ang imong gingharian. Ipahinabo ang imong kabubut-on, maingon sa langit, nganhi usab sa yuta.”—Mateo 6:9, 10.

Lakip sa ubang mga butang, kining Ginghariana magkuha sa mga kahimtang nga motultol sa pagpanarbaho sa mga bata. Wagtangon niini ang kakabos. “Ang yuta mismo magahatag gayod sa abot niini; ang Diyos, ang atong Diyos, magapanalangin kanato.” (Salmo 67:6) Ang Gingharian sa Diyos magseguro nga ang tanan makadawat ug hustong edukasyon nga pinasikad sa diyosnong mga hiyas. “Sa dihang dunay mga paghukom gikan [sa Diyos] alang sa yuta, ang pagkamatarong mao gayoy makat-onan sa mga molupyo sa mabungahong yuta.”—Isaias 26:9.

Ang gobyerno sa Diyos magwagtang sa ekonomikanhong mga sistema nga nagpalambo sa kawalay-kasamahan. Ang pagpihigpihig sa rasa, kahimtang sa katilingban, edad, o henero dili na unya maglungtad, sanglit ang mopatigbabaw nga balaod nianang maong gobyerno mao ang balaod sa gugma, nga maglakip sa sugo: “Higugmaon mo gayod ang imong silingan ingon sa imong kaugalingon.” (Mateo 22:39) Ilalom sa maong matarong nga tibuok-kalibotang gobyerno, ang suliran sa pagpanarbaho sa mga bata mapapha na sa bug-os!

[Footnote]

[Kahon sa panid 12]

Usa ka Tigdumalag Pampaman Naghatag Kagawasan sa Iyang mga Babaye

SULOD sa 15 ka tuig, si Ceciliab nanag-iya ug nagdumala ug mga pampaman diha sa usa sa mga isla sa Caribbeano. Mipalit siyag 12 ngadto sa 15 ka babaye sa usa ka panahon, kadaghanan kanila ubos sa 18 anyos. Ang mga babaye gitener nga supak sa ilang kabubut-on tungod sa mga utang sa ilang mga pamilya. Gibayran ni Cecilia ang mga utang ug gikuha ang mga babaye aron motrabaho alang kaniya. Gikan sa ilang kitaon, iyang bayran ang ilang pagkaon ug personal nga mga galastohan ug nagtipig usab ug usa ka tipik alang sa orihinal nga presyo sa pagpalit kanila. Dangtag katuigan una sila makabaton sa ilang kagawasan. Ang mga babaye wala gayod tugoti nga mogawas sa balay gawas kon may kaubang guwardiya.

Si Cecilia nahinumdom pag-ayo sa usa ka partikular nga kaso. Ang inahan sa usa ka pampam nga babaye moabot kada semana aron modawat ug mga kinahong pagkaon—pagkaon nga nabatonan pinaagi sa “pagtrabaho” sa iyang anak nga babaye. Kanang maong babaye nagmatuto ug anak nga lalaki. Wala gayod siya makatangtang sa iyang mga utang ug walay paglaom nga makakinabuhing gawasnon. Usa ka adlaw niana naghikog siya, nga nagbilin ug sulat nga nagpiyal sa iyang anak nga lalaki ngadto sa iyang tigdumala. Si Cecilia nagmatuto sa bata duyog sa iyang upat ka anak.

Usa sa mga anak nga babaye ni Cecilia nagsugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova. Si Cecilia gidasig sa pag-apil sa pagtuon, apan sa sinugdan midumili siya tungod kay wala gayod siya makakat-on sa pagbasa o pagsulat. Apan, sa inanay pinaagi sa pagkadungog sa mga panaghisgot sa Bibliya, nakadangat siya sa pagsabot sa gugma ug pailob sa Diyos ug sa pagpabili sa iyang kapasayloan. (Isaias 43:25) Tungod sa tinguha nga magtuon sa Bibliya mismo, sa wala madugay nagsugod siya sa pagtuon sa pagbasa ug pagsulat. Samtang miuswag siya sa kahibalo sa Bibliya, nakita niya ang panginahanglan nga mopahiuyon sa hataas nga mga sukdanan sa Diyos sa moral.

Usa ka adlaw niana, sa kahibulong sa mga babaye, giingnan niya sila nga sila may kagawasan nang mobiya! Siya misaysay nga ang ilang gibuhat wala gayod makapahimuot kang Jehova. Wala gayoy usa kanila ang nakabayad sa ilang nautang kaniya. Apan, duha ang miipon pagpuyo kaniya. Ang lain ngadtongadto nahimong bawtismadong Saksi. Si Cecilia nahimong bug-os-panahong magtutudlo sa Bibliya sulod na sa 11 ka tuig, nga nagatabang sa ubang tawo sa pagbiya sa mga buhat nga wala-magpasidungog sa Diyos.

[Footnote]