Usa ka Sidlit sa Gatas nga Nahimong Usa ka Kutsara sa Polbos
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA NEW ZEALAND
SULOD sa linibo ka tuig ug halos sa tanang nasod, ang gatas naandan na nga bahin sa pagkaon sa tawo. Siyempre, ang gatas naggikan sa mga suso sa mga babaye ug maoy kompletong pagkaon sa ilang mga anak. Ugaling, dili sama sa ubang mga linalang, ang mga tawo nagkuha niining makapahimsog kaayong pagkaon gikan sa nagkadaiyang sus-an nga mga hayop—ilabina, gikan sa mga baka, kamelyo, kanding, llama, reindeer, karnero, ug kabaw. Gawas sa direktang pag-inom sa gatas, ang mga tawo nagpahimulos usab sa daghang produkto gikan niini, nga lakip sa labing popular mao ang mantekilya, keso, yogurt, ug ice cream.
Usa sa mas naandang mga gatas, ang gatas sa baka, sa sukaranan maoy panagsagol sa 87 porsiyentong tubig ug 13 porsiyentong mga solido. Kining maong mga solido naglakip sa mga carbohydrate, protina, tambok, bitamina, ug mga minerales sama sa calcium—hinungdanon sa pagtubo ug paghupot nga himsog sa bukog. Ugaling, ang mga baka dili magpatunghag labing sustansiyadong gatas. Sa mga mananap nga gilista sa ibabaw, kana nga dungog iyaha sa reindeer, kansang sustansiyado kaayong gatas maoy mga 37 porsiyentong mga solido!
Bisag asa pa kuhaa, ang gatas dili modurar ug dugay gawas kon ibutang sa repridyeretor. Ang popular nga solusyon niining problemaha mao ang pinolbos nga gatas. Apan unsaon man paghimo sa gatas nga pinolbos? Atong duawon makadiyot ang usa ka modernong planta sa pagproseso ug gatas sa Waikato, New Zealand. Kining plantaha mao ang usa sa kinadak-an niining matanga sa kalibotan ug adlaw-adlaw nga nagpatunghag 400 ka tonelada sa sustansiyadong pinolbos nga gatas alang sa tibuok-kalibotang industriya sa pagkaon.
Gikan sa Likido Ngadto sa Pinolbos
Kada adlaw, panon sa mga trak nga may polished-steel nga mga tangke sa treyler magdalag preskong gatas gikan sa mga bakahan sa New Zealand ngadto sa planta, diin ang gatas ipabiling presko diha sa linain nga mga tangke. Gikan didto, ang gatas moagi sa standardization separators, diin bulagbulagon ang skim nga gatas ug krema ug dayon isagol pag-usab diha sa espesipikong gidaghanon aron sa paghatag sa kataposang resulta sa hustong sukdanan, o pagkaespeso. Gikan sa separators moagi kini sa temporaryong pondohanan sa dili pa kini himoong pinolbos nga gatas.
Pagkahuman sa pasteurization, ang gatas pabukalan nga may vacuum. Nganong gamitan ug vacuum? Kini magpaneguro nga ang gatas mobukal sa temperatura nga ubos kaayo kay sa normal, nga magkunhod sa kadaot nga ipahinabo sa kainit. Sa dihang mahuman na kini nga hugna sa pag-alisngaw, ang kaespeso sa solido sa gatas maoy mga 48 porsiyento. Kining espeso nga produkto andam na karon alang sa kataposang proseso—pagpauga.
Ang proseso sa pagpauga magsugod pinaagi sa pagpaagi sa espeso nga gatas diha sa tubo paingon sa ibabaw sa usa ka daghag-andana nga stainless steel nga tigpauga, diin kini ipasirit ngadto sa gipainit nga hangin sa sulod sa tigpauga. Ang nahibiling likido sa gatas mous-os na karon sa 6 porsiyento, ug kini mapolbos. Ang usa pa ka hugna magpamenos sa nahibiling likido ngadto sa 3 porsiyento, nga human niana ang pinolbos inanay nga pabugnawon ingong pagpangandam alang sa pagputos ug pagpadala. Ang tibuok proseso estriktong gihimo nga gamay ra kaayog nawala nga sustansiya ug sabor sa gatas.
Ikaw tingali nagpuyo sa dapit diin daling mapalit ang preskong gatas. Apan daghang tawo nagpuyo sa hilit nga mga dapit diin ang preskong gatas lisod nga mapalit ug mahal. Tungod sa kahibulongang pagkagama sa pinolbos nga gatas, ang ilang mga suliran nasulbad. Ila lamang isagol sa tubig ang pipila ka kutsara sa pinolbos nga gatas, ug ang nalikido-pag-usab nga gatas, bisan tuod dili sama ka lami sa preskong gatas, mahimong usa ka sustansiyadong produkto.
[Kahon/Hulagway sa panid 14]
Unsa ang “Pasteurization” ug “Homogenization”?
Ginganlan gikan sa ngalan sa Pranses nga siyentipiko nga si Louis Pasteur, ang pasteurization naglangkit sa pagpainit sa gatas sulod sa espesipikong panahon ug dayon pagpabugnaw niini gilayon. Kini nga proseso mopatay sa makadaot nga bakterya ug busa magpalugway sa panahon nga matipigan ug magamit ang gatas. Ugaling, dili mamatay ang tanang bakterya, busa ang gatas nga mga produkto aduna gihapoy limitadong panahon nga matipigan ug magamit. Kon hustong pagkatipig diha sa repridyeretor, ang de-kalidad nga pasteurized nga gatas matipigan ug magamit sulod sa mga 14 ka adlaw.
Ang homogenization mousab sa pisikal nga dagway sa mga tibugol sa tambok o krema sa gatas aron dili kini molutaw sa ibabaw sa gatas ug mopormag lut-od sa krema. Ang mga homogenizer mobungkag sa mga tibugol sa tambok ngadto sa mga sukod nga igo ra kagamay aron magpabiling molutaw, nga mohatag sa gatas ug espeso, nag-angay nga timpla.
[Credit Line]
Kortesiya sa U.S. National Library of Medicine
[Mga hulagway sa panid 15]
Kining daghag-andana nga tigpauga makapauga ug kapin sa siyam ka toneladang pinolbos nga gatas kada oras