Kataposan sa Nukleyar nga Kapeligrohan?
SULOD sa kapin sa 40 ka tuig, ang kalibotan nagkinabuhi ilalom sa kapeligrohan sa bug-os nga kalaglagan pinaagi sa nukleyar nga armas. Unya, sa 1989, ang Paril sa Berlin natumpag—usa ka pasiuna sa pagkahugno sa Komunismo sa Sobyet. Wala madugay human niana, ang gamhanan kaayong mga nasod nagkauyon sa paghunong sa pagpuntirya sa ilang mga misil sa usag usa. Nga ang nukleyar nga “Armagedon” daw nahunong na, o labing menos naoktaba, ang kalibotan nakalitok sa dugay nang gipaabot nga panghayhay sa kahupayan.
Apan, daghang eksperto ang mibati nga sayo pa kaayo aron maglipaylipay. Sa 1998 ang nabantog nga orasan sa adlaw sa kalaglagan sa The Bulletin of the Atomic Scientists giliso ug lima ka minutos paabante, ngadto sa siyam ka minutos sa dili pa ang tungang gabii—usa ka klarong timailhan nga ang nukleyar nga kapeligrohan wala mahanaw.a Tinuod, ang talan-awon sa kalibotan nausab. Dili na kay duha ra ka dagkong nukleyar nga mga gahom ang naglumbaanay pagpondo ug nukleyar nga armas. Karon daghang nasod ang dunay katakos sa paghupot ug nukleyar nga armas! Dugang pa, ang mga eksperto nahadlok nga panahon na lay gihulat una ang usa ka grupo sa mga terorista makahupot ug radyoaktibong materyal ug maghimo ug minantinil nga bomba atomika.
Dugang pa, bisan pa sa dakong pagkunhod, ang Tinipong Bansa ug Rusya sa gihapon nagtener ug dagkong pondohanan sa nukleyar nga mga warhead. Sumala sa usa ka tigdukiduki nga grupo nga gitawag ug Committee on Nuclear Policy, mga 5,000 ka nukleyar nga mga hinagiban sa pagkakaron ang dali rang pabuthon. “Busa,” ang ilang taho nag-ingon, “kon ang mando sa pagpasupot ipadala ilalom sa mga sirkumstansiya karon, 4,000 ka [intercontinental ballistic missile] warhead (2,000 sa matag kiliran) ang mahimong molupad paingon sa mga target niini sulod sa pipila ka minutos ug laing 1,000 ka [submarine-launched ballistic missile] warhead ang mahimong molupad paingon sa mga target niini dili madugay human niana.”
Ang paglungtad niini nga mga pondohanan sa armas magpasamot sa posibilidad sa usa ka wala-damha o giplano pa gani nga gubat. “Ang usa ka makatalagmanong aksidente mahimong magbanlod sa kalibotan ngadto sa kaguliyang sa usa ka thermonuclear nga katalagman, nga supak sa kabubut-on sa mga lider sa politika,” nagpasidaan ang prominenteng Ruso nga batid sa estratehiya nga si Vladimir Belous. Busa bisan tuod ang Bugnawng Gubat natapos na tingali, ang kapeligrohan sa usa ka nukleyar nga holocaust wala gayod mahanaw. Apan unsa ba gayod ka dako kanang maong kapeligrohan? Mahanaw ba gayod sa yuta ang nukleyar nga mga hinagiban? Ang mosunod nga mga artikulo maghisgot niining mga isyuha.
[Footnote]
a Ang orasan sa adlaw sa kalaglagan diha sa hapin sa The Bulletin of the Atomic Scientists maoy simbolo kon unsa kono ka duol ang kalibotan sa “tungang gabii” sa nukleyar nga gubat. Latas sa mga dekada, ang tudlo sa minuto sa orasan giliso aron sa pagbanaag sa mga kausaban sa kahimtang sa politika sa kalibotan.
[Picture Credit Line sa panid 3]
Mga pagbuto sa mga panid 2 ug 3: Letrato sa U.S. National Archives