Ang Hunahuna sa Bibliya
Unsay Makapahimo sa Usa nga Maayong Lungsoranon?
HUMAN sa Gubat sa Kalibotan II, daghang tawo sa Uropa ug Hapon nga nag-isip sa ilang kaugalingon nga maayo, masinundanon-sa-balaod nga mga lungsoranon ang gihusay ug gihukmang sad-an sa mga krimen nga gihimo panahon sa gubat. Lakip kanila ang tag-as-ug-ranggong mga opisyal sa militar, mga siyentipiko, ug ubang mga propesyonal. Sa paningkamot nga pakamatarongon ang ilang mga lihok, ang pipila niini nga mga kriminal nagpatin-aw nga nagtuman lamang sila sa mga mando, ingon sa dahomon kang bisan kinsang maayong lungsoranon. Apan, ang ilang pagpahayag sa kaugalingon ingon nga maayong lungsoranon mitultol kanila sa paghimog ngilngig nga mga krimen batok sa katawhan.
Sa laing bahin, anaa kadtong nagsalikway sa awtoridad sa Estado. Ang uban dayag nga nagsalikway sa awtoridad sa kagamhanan, samtang ang uban andam nga mosupak sa balaod basta dili kaayo peligrosong madakpan. Siyempre, pipila lang ang molimod nga dunay panginahanglan sa pagsugot sa awtoridad, kay kon wala kana, mahitabo ang anarkiya ug kagubot. Apan, ang pangutana mao, Ngadto sa unsang gilapdon tumanon ang sibil nga katungdanan ug sundon ang balaod? Tagda ang pipila ka sukaranang mga prinsipyo nga mitabang sa unang-siglong mga Kristohanon sa pagbaton ug timbang nga panglantaw sa ilang mga responsabilidad ngadto sa Estado.
Kristohanong Pagpasakop sa mga Awtoridad
Ang unang-siglong mga Kristohanon kinabubut-ong nagpasakop sa mga balaod ug mga lagda niadtong “labaw nga mga awtoridad”—nga mao, ang nagamandong mga gahom sa maong adlaw. (Roma 13:1) Ang mga Kristohanon nagtuo nga husto nga “magpasakop ug magmasinugtanon sa mga kagamhanan ug sa mga awtoridad ingon nga mga magmamando.” (Tito 3:1) Bisan tuod ilang giila si Kristo ingong ilang langitnong Hari, sila usab maoy masinundanon-sa-balaod nga mga sakop sa ilang tawhanong mga magmamando ug wala magpameligro sa seguridad sa Estado. Sa pagkatinuod, sila gidasig nga “magmapasidunggon sa hari” sa tanang panahon. (1 Pedro 2:17) Si apostol Pablo nagdasig pa gani sa mga Kristohanon: “Ako magaawhag, una sa tanan, nga ang mga pangamuyo, mga pag-ampo, mga pangaliya alang sa uban, mga pagpasalamat, pagahimoon labot sa tanang matang sa mga tawo, labot sa mga hari ug kanilang tanan nga anaa sa hataas nga pangatungdanan; aron kita padayong magkinabuhi sa usa ka walay-gubot ug malinawong kinabuhi uban ang bug-os nga diyosnong pagkamahinalaron ug pagkaugdang.”—1 Timoteo 2:1, 2.
Ang unang-siglong mga Kristohanon matanlagong nagbayad sa bisan unsang mga buhis nga gipangayo kanila, bisan tuod usahay kini maoy bug-at nga palas-anon. Sila nagsunod sa dinasig nga sugo nga gihatag ni apostol Pablo niining butanga: “Ibayad ngadto sa tanan ang mga nahiangay kanila, kaniya nga nangayog buhis, ang buhis.” (Roma 13:7) Sa panglantaw sa mga tinun-an ni Jesus, ang Romanhong kagamhanan ug ang mga opisyal niini nagmando pinaagi sa pagtugot sa Diyos ug sa usa ka diwa nag-alagad ingong “publikong mga alagad sa Diyos,” tungod kay sila nagatagana ug usa ka sukod sa kalinaw ug kalig-on sa katilingban.—Roma 13:6.
“Magmaandam sa Tanang Maayong Buhat”
Ang unang siglong mga Kristohanon gidasig sa pagdawat ug sibil nga mga katungdanan nga gipahamtang sa Estado. Si Jesu-Kristo mismo nagtambag sa iyang mga tinun-an nga magmaandam usahay sa paghimo ug labaw pa gani kay sa kinamenosang gipangayo sa sibil nga mga awtoridad. “Kon ang usa nga ilalom sa awtoridad magpugos kanimo nga moalagad ug usa ka milya,” siya miingon, “adto uban kaniya ug duha ka milya.” (Mateo 5:41) Sa pagsunod niining tambaga, ang mga Kristohanon nagpakita nga dili nila buot nga modawat sa mga benepisyo sa pagkinabuhi diha sa sibilisadong katilingban nga dili mohatag ug balos. Sila kanunayng ‘andam alang sa tanang maayong buhat.’—Tito 3:1; 1 Pedro 2:13-16.
Sila tinuod nga nahigugma sa ilang mga silingan ug nangitag mga paagi sa pagtabang kanila. (Mateo 22:39) Tungod niining gugmaha ug sa ilang pagsunod sa hataas nga moral nga mga sukdanan, ang unang-siglong mga Kristohanon maoy maayong impluwensiya sa ilang komunidad. Ang ilang mga silingan dunay daghang katarongan nga malipay nga makasilingan ug usa ka Kristohanon. (Roma 13:8-10) Ang mga Kristohanon nagpasundayag sa ilang gugma nga labaw pa kay sa paglikay lamang sa pagkadaotan. Sila gidasig nga mahimong mahigalaon ug aktibo sa intereses sa uban, ‘buhaton ang maayo [dili lamang ngadto sa isigkamagtutuo kondili] ngadto sa tanan,” sama sa gipakita ni Jesu-Kristo.—Galacia 6:10.
“Sugton ang Diyos Ingong Magmamando Inay kay sa mga Tawo”
Apan, dunay mga limitasyon sa ilang pagsugot sa sekular nga mga awtoridad. Dili nila buhaton ang bisan unsa nga maglapas sa ilang tanlag o magdaot sa ilang relasyon uban sa Diyos. Pananglitan, sa dihang ang relihiyosong mga awtoridad sa Jerusalem nagbaod sa mga apostol sa paghunong sa pagsangyaw bahin kang Jesus, sila wala motuman. “Kinahanglang among sugton ang Diyos ingong magmamando inay kay sa mga tawo,” matod nila. (Buhat 5:27-29) Ang mga Kristohanon hugot nga midumili sa pag-apil-apil sa idolatrosong pagsimba sa emperador. (1 Corinto10:14; 1 Juan 5:21; Pinadayag 19:10) Uban sa unsang mga resulta? “Ang mga pagsaway misunod,” matod sa historyanong si J. M. Roberts, “dili tungod sa pagka-Kristohanon, kondili tungod sa pagdumili sa pagbuhat sa usa ka butang nga gisugo sa balaod.”— Shorter History of the World.
Nganong niining kahimtanga sila ‘midumili sa pagbuhat sa usa ka butang nga gisugo sa balaod’? Ilang giila nga “ang labaw nga mga awtoridad” naghupot ug gahom pinaagi sa pagtugot sa Diyos ug busa nag-alagad ingong “ministro sa Diyos” sa pagmentinar sa kalinaw. (Roma 13:1, 4) Apan ang mga Kristohanon naglantaw gihapon sa balaod sa Diyos nga labaw. Ilang nahinumdoman nga si Jesu-Kristo nag-establisar niining timbang nga prinsipyo alang niadtong mahimong iyang mga sumusunod: “Busa, ibayad ang mga butang ni Cesar ngadto kang Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” (Mateo 22:21) Ang ilang mga obligasyon ngadto sa Diyos kinahanglang maoy mauna kay sa mga sugo ni Cesar.
Nga mao kini ang hustong dalan gipakita sa miresulta sa dihang daghang nag-angkong mga Kristohanon ang napakyas sa pagsunod niining hamiling mga prinsipyo. Ang apostatang mga lider sa Kakristiyanohan, pananglitan, nahimong “mapasignunutong mga tawo [nga gigamit] ingong mga instrumento sa sibil nga kagamhanan, ilabina sa pagpatungha ug pagmentinar sa militaryong puwersa,” matod sa historyano sa militar nga si John Keegan. Ang ilang mga sumusunod may gidapigan na hinuon sa mga gubat nga nag-ula sa dugo sa minilyong inosenteng mga biktima. Matod ni Keegan: “Ang balaod sa Diyos wala panumbalinga sa dihang napukaw ang pagbati sa mga tawo.”
Apan, ang unang-siglong mga Kristohanon nagtagana ug talagsaong panig-ingnan sa pagkab-ot sa hustong pagkatimbang. Sila maoy maayong mga lungsoranon. Ilang gibuhat ang ilang sibil nga mga katungdanan ug mga responsabilidad sa maayong paagi. Apan sila hugot nga nagsunod sa tatawng mga prinsipyo sa Bibliya ug nagsunod sa ilang nabansay-sa-Bibliya nga tanlag sa tanang bahin sa kinabuhi.— Isaias 2:4; Mateo 26:52; Roma 13:5; 1 Pedro 3:16.
[Hulagway sa panid 26]
“Busa, ibayad ang mga butang ni Cesar ngadto kang Cesar”