Indian Railways—Usa ka Higanteng Sistema nga Milukop sa Nasod
TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA INDIA
Kapin sa 4,000 ka tuig kanhi, dihay mga magtutukod nga naggama ug mga tisa sa amihanang India. Apan, wala gayod nila handurawa nga kadtong maong mga tisa gamiton sa paghimo sa usa ka higanteng kutay sa mga riles diha sa sub-kontinente sa India.
ANG Indian Railways maoy usa ka higanteng sistema! Ang mga tren niini mao ang pangunang paagi sa pagbiyahe sa India, usa ka nasod nga adunay kapin sa usa ka bilyong tawo. Gawas pa sa normal nga adlaw-adlawng pagbiyahe sa mga tawo sa katibuk-an, ang naandang kultura sa India nagkinahanglan nga ang milyonmilyong tawo nga nagpuyo nga layo sa ilang mga partidos kanunayng mopanaw aron motambong sa mga okasyon sa pamilya, sama sa natawhan, kamatayon, mga pista, kaminyoon, o sakit.
Kada adlaw, sa aberids, kapin sa 8,350 ka tren ang mobiyahe diha sa mga 80,000 kilometros nga riles nga nagdala ug kapin sa 12.5 ka milyong pasahero. Ang mga tren dekarga naghakot ug mga manggad nga mokapin sa 1.3 ka milyong tonelada. Tanantanan, kada adlaw kini mobiyahe sa gilay-on nga katumbas sa tulo ug tunga ka beses sa gilay-on sa bulan!
Hunahunaa ra ang 6,867 ka estasyon, 7,500 ka tren, kapin sa 280,000 ka bagon nga depasahero ug dekarga, ug ang katibuk-ang gitas-on sa riles nga 107,969 kilometros lakip na ang mugbong mga tipasanan, ug masabtan nimo kon nganong ang Indian Railways kinahanglang magpatrabaho ug mga 1.6 ka milyong tawo, ang kinadak-ang grupo sa mga obrero sa bisan unsang kompaniya sa kalibotan. Oo, usa gayod ka higanteng sistema!
Sa Unsang Paagi Mitungha Kining Higanteng Sistema?
Unsay nagtukmod sa paghimog mga riles sa India? Kanus-a gisugdan kining dakong proyekto? Ug komosta kadtong 4,000-anyos nga mga tisa?—Tan-awa ang kahon sa ibabaw.
Sa tungatunga sa ika-19ng siglo, ang India nagpatungha ug daghan kaayong wala-maproseso nga gapas, nga hakoton agi sa dalan paingon sa mga dunggoanan aron ibaligya sa gawas sa nasod. Apan, ang India dili mao ang pangunang tigsuplay ug gapas sa mga pabrikag panapton sa Britanya; kadaghanan sa ilang gapas naggikan sa habagatan-sidlakang mga estado sa Amerika del Norte. Apan, ang pagkadaot sa pananom nga gapas sa Amerika niadtong 1846 nga gisundan sa Sibil nga Gubat gikan sa 1861 hangtod sa 1865 nagmugna ug dinaliang panginahanglan sa kapuling suplay. Ang India mao ang solusyon. Apan ang pagbiyahe kinahanglang mas tulin aron kanunayng mag-obra ang mga pabrikag panapton sa Lancashire, Inglaterra. Ang East India Railway Company (1845) ug ang Great Indian Peninsula Railway (1849) gitukod. Ang mga kontrata gipirmahan usab uban sa English East India Company, ang pangunang mga magpapatigayon diha sa sub-kontinente sa India. Paspas ang trabaho, ug sa Abril 16, 1853, ang unang tren sa India nagsugod pagbiyahe diha sa 34 kilometros sa riles gikan sa pantalan nga nailhang Bori Bunder sa Bombay (karon Mumbai) ngadto sa lungsod sa Thāne.
Aron maabot ang nagpatunghag-gapas nga hilit nga banika gikan sa Bombay, kinahanglang tabokon ang Western Ghats, usa ka kutay sa gibhangong kabukiran. Ang Britanikong mga inhenyero ug mga trabahador, uban sa libolibong Indian nga mga trabahador—usahay 30,000 sa usa ka higayon—naghago nga walay tabang sa modernong teknolohiya. Ginamit ang naglikoliko nga mga riles sa unang higayon sa kalibotan, ilang gipahiluna ang usa ka riles nga naglakip sa tungason nga 555 metros sa gilay-on nga 24 kilometros lamang. Sila nagkalot ug 25 ka tunel nga may katibuk-ang gitas-on nga 3,658 ka metros. Sa dihang naabot na ang Deccan nga patag sa ibabaw sa bukid, ang riles mahimo nang gamiton. Ang trabaho paspas nga nagpadayon sa tibuok nasod, nga gipalihok dili lamang sa pamatigayon kondili usab sa panginahanglan sa paghakot ug mga sundalo ug mga kawani sa dali nga paagi samtang nagkadako ang intereses sa Britanya diha sa sub-kontinente.
Tungod sa primera klase nga biyahe sa tren sa ika-19ng siglo, alang sa pipila nga makaabot niana, ang kainit ug abog maantos ra. Ang usa ka pribadong bagon nga depasahero adunay komportableng kama, kasilyas ug kaligoanan, mga silbidor nga motagana ug pagkaon gikan sa pamahaw hangtod sa panihapon, usa ka bentilador nga mobuga ug hangin nganha sa usa ka tarong yelo sa ubos niana aron mobugnaw ang palibot, usa ka barbero, ug mga basahon gikan sa Wheeler’s Railway Library nga serye, lakip na sa kinaulahiang mga nobela sa natawo-sa-India nga awtor nga si Rudyard Kipling. Si Louis Rousselet, nga nagbiyahe sa katuigan sa 1860, miingon nga siya “nakabiyahe latas niining hilabihan ka layong lugar nga wala kaayo kapoya.”
Ang Higanteng Sistema Midako Pa
Sa 1900, ang kutay sa riles sa India nahimong ikalimang kinadak-an sa kalibotan. Ang mga makina sa tren—nga gipaandar sa alisngaw, krudo, ug elektrisidad—ug ang mga bagon lakip na sa mga bagon nga depasahero, nga ang tanan gipalit kaniadto sa gawas sa nasod, niining tungora gigama na diha sa nasod mismo. Ang ubang mga makina dagko kaayo—mga makina sa tren nga motimbang ug hangtod sa 230 toneladas, mga makinang gipaandar sa elektrisidad nga dunay 6,000 kabalyos, ug usa ka 123-toneladas nga makinang gipaandar sa krudo nga dunay 3,100 kabalyos. Sa 1862 ang unang dos-andanas nga tren gigamit didto. Nabatonan sa India ang kinatas-ang plataporma sa riles sa kalibotan, nga 833 metros, sa Kharagpur sa Kasadpang Bengal, ug ang kinatas-ang inaptan nga mga plataporma, nga 1,000 piye ang matag usa, sa Sealdah sa Calcutta.
Ang unang mga tren nagdagan diha sa lapad nga mga riles. Sa ulahi, aron makadaginot ug kuwarta, ang tag-usa ka metro nga gilapdong riles gigamit uban sa hiktin nga riles diha sa mga bungtod. Sa 1992, ang Project Unigauge gisugdan, ug sa pagkakaron gipalapdan na ang mga 7,800 kilometros nga riles nga hiktin ug tag-usa ka metros ang gilapdon.
Ang mga tren sa Mumbai nga nagbiyahean sa sikbit sa siyudad nagdala ug milyonmilyong pasahero ug morag pirmeng nagsugwak. Ang subwey sa Calcutta adunay 1.7 ka milyong pasahero adlaw-adlaw. Nabatonan sa Chennai (kanhing Madras) ang unang sistema sa riles sa India nga anaa sa bantaaw nga dapit. Ang bag-ong gidugang mao ang kompiyuterisadong pagreserba ug tiket ug ang mga kiosko nga nagtaganag impormasyon pinaagi sa lainlaing matang sa komunikasyon. Kining kutay sa riles maoy puliki ug mauswagon kaayo nga higanteng sistema.
Ang Makalingawng Gagmay nga mga Tren
Aron makalingkawas sa kainit, ang Britanikong mga kolonista ganahang moadto sa kabukiran. Ang posibilidad nga makaabot didto nga mas dali maoy nakaaghat sa paghimog mga riles diha sa bukid uban sa gagmay nga mga tren niini. Wala madugay human niadto, ang mga biyahe nahimong mas tulin—buot ingnon, kon itandi sa pagsakay ug kabayo o sa palanquin nga pas-anon sa mga tawo. Pananglitan, ang gamay nga tren sa habagatang India magdala sa mga pasahero niini ngadto sa Nilgiri Hills, o sa Blue Mountains. Kini adunay aberids nga katulinon nga 10.4 kilometros kada oras ug tingali mao ang kinahinayang tren sa India. Apan makalingaw gayod kini nga panaw, latas sa mga plantasyon sa tsa ug kape sa kabukiran hangtod sa Coonoor sa gihabogong 1,712 metros! Gihimo sa naghinapos ang ika-19ng siglo, ang riles maoy pasaka sa hanayhay nga 1 sa 12 (pananglitan, 1 ka metros nga hanayhay sa matag 12 metros nga distansiya) ug adunay 208 ka kurbada ug 13 ka tunel. Kini naggamit sa Abt pinion-rack nga sistema. Ang mga rack bar nga morag mga ngipon nagsilbing hagdanan nga kasak-an sa makina sa tren, nga magduso sa tren gikan sa likod. Kining maong riles nalakip sa kinakaraanan ug kinatitipan sa kalibotan nga naggamit ug rack and adhesion nga teknolohiya.
Ang Darjeeling Himalayan Railway maoy pasaka diha sa mga riles nga 610 milimetros lang ang gilay-on sa usag usa, sa hanayhay nga 1 sa 22.5, paingon sa Ghoom, ang kinahabogang estasyon sa India, nga 2,258 metros ibabaw sa lebel sa dagat. Ang riles dunay tulo ka nagkilikos nga bahin ug unom ka riles nga nag-ekis-ekis. Ang labing iladong seksiyon, ang Batasia loop, makapadani sa mga pasahero sa paglukso gikan sa tren, dayon magdalidali ug katkat sa sagbotong mga hanayhay, ug mosakay sa tren human kini makaliko. Ang labing kulbahinam nga bahin sa panaw mao ang pagkakita sa Kanchenjunga, ang ikatulong kinatas-an nga bukid sa kalibotan. Sa 1999 kining maong riles gideklarar sa UNESCO ingong World Heritage, nga nagseguro sa pagkapreserbar niini.
Aron makaabot sa Simla, nga mao ang 2,200 ka metros nga gihabogong kaulohan sa ting-init sa India ilalom sa pagmando sa Britanya, ang tren moagi sa 102 ka tunel, motabok sa 869 ka taytayan, ug moliko ug 919 ka kurbada sa gilay-on nga 95 kilometros lamang! Ang usa makakita ug maanindot kaayong talan-awon latas sa dagkong mga bentana ug sihag nga fiberglass nga atop. Oo, ang gagmay nga mga tren makalingaw gayod. Apan, tungod kay ang plete barato ra, ikasubo nga ang mga riles sa bukid naalkanse na. Ang mga mahiligon sa tren naglaom nga makaplagan ang usa ka solusyon aron mapreserbar kining makalingawng gagmay nga mga tren.
Ang Layo nga Biyahe Diha sa Riles
Giingon nga ang paghimo ug mga riles sa India nagtimaan sa “kataposan sa usa ka yugto ug sinugdan sa lain” ug nga “ang riles naghiusa sa India nga wala pa mahimo sukad masukad sa ubang laraw sa paghiusa.” Tinuod gayod kini! Kon gusto nimo, makasakay ka ug tren sa Jammu, diha sa tiilan sa Himalayas, ug manaog ka sa Kanyakumari, ang labing habagatang bahin sa India, diin ang Dagat Arabia, ang Dagat Indian, ug ang Luok sa Bengal mag-abot. Nakabiyahe ka na ug 3,751 kilometros latas sa 12 ka estado ug nakagugol ug mga 66 ka oras diha sa tren. Bisan pag dunay katulganan, tingali dili moabot ug $15 ang imong mabayad sa tiket. Makahigayon ka sa pagpakig-ilaila sa mahigalaon, estoryador nga mga tawo nga lainlaig kultura ug makakita ug dakong bahin niining makaiikag nga nasod. Pagpareserba ug tiket—ug hinaot malingaw ka sa imong biyahe!
[Kahon sa panid 14]
Kadtong Karaang mga Tisa
Panahon sa pagmando sa Britanya (1757-1947), ang mga riles sa sub-kontinente sa India nagtagana ug maayo kaayong sakyanan sa mga sundalo latas sa lagyong mga distansiya. Sulod sa tulo ka tuig sukad mainagurahi ang unang tren sa India, ang mga inhenyero nagpahiluna ug mga riles tali sa Karachi ug Lahore sa gitawag karon ug Pakistan. Walay bato nga magamit aron molig-on ang mga riles, apan duol sa balangay sa Harappa, ang mga trabahador nakakita ug pinagba-sa-pugon nga mga tisa. Gibati sa mga inhenyero nga taga-Scotland nga si John ug William Brunton nga kini maoy haom ug barato nga kapuli. Samtang ang mga trabahador nagkalot sa dagkong mga pondo sa tisa, nadiskobrehan ang gagmayng mga estatwa nga kulonon ug mga timre nga gikulitan ug wala-mahibaloing pinulongan, apan wala kini makabalda sa hinungdanon-kaayong buluhaton sa paghimo ug riles. Nahimo ang 160 kilometros nga riles nga ang gigamit nga pangpalig-on mao ang mga tisa sa Harappa. Saysentay-singko ka tuig sa ulahi, ang mga arkeologo sistematikong nagkubkob sa maong dapit sa Harappa, nga nakakalot ug mga gun-ob sa makapahinganghang sibilisasyon sa Indus Valley, nga masubay kapin sa 4,000 ka tuig, nga kadungan sa karaang Mesopotamia!
[Kahon/Hulagway sa panid 16]
ANG KONKAN RAILWAY—USA KA MODERNONG KAHIBULONGAN
Ang Konkan maoy usa ka luna, nga mga 75 kilometros ang kinalapdang bahin, sa kasadpang baybayon sa India, tali sa Dagat Arabiano ug sa Sahyadri nga kutay sa kabukiran. Pahabagatan gikan sa Mumbai, ang sentro sa negosyo sa India, ngadto sa pangunang dunggoanan sa Mangalore, ang Konkan makatabang gayod sa negosyo. Sulod sa kasiglohan ang mga dunggoanan maoy nagdumala niining maong negosyo, sa sulod sa India ug uban sa laing mga nasod. Apan peligroso ang paglawig sa dagat—ilabina sa tinghabagat, sa dihang ang mga suba dili usab malawigan—ug ang dalan ug mga ruta sa riles gipasubay sa ilaya aron malikayan ang daghang kinaiyanhong mga babag. Ang mga tawo sa maong rehiyon nangandoy ug direktang agianan diha sa yuta paingon sa baybayon aron sa pagtumod dayon sa mga manggad, ilabina ang daling-madunot, ngadto sa dagkong mga merkado. Unsay solusyon?
Ang Konkan Railway mao ang kinadak-ang proyekto sa riles diha sa sub-kontinente sa ika-20ng siglo. Unsay nalangkit? Ang pagtukod ug 760 kilometros nga riles nga dunay mga dike nga abot ug 25 metros ang gihabogon ug mga kinalot nga 28 metros ang giladmon. Ang pagtukod ug kapin sa 2,000 ka taytayan, lakip na sa 64 metros nga Panval Nadi nga tulay, ang kinahabogan sa Asia, nga nag-arko ibabaw sa 500 metros ka lapad nga walog, ug sa 2.065 kilometros ka taas nga taytayan ibabaw sa Sharavati River. Ang paglapos sa kutay sa kabukiran aron ang riles mahimong tul-id kutob sa mahimo pinaagi sa pagkalot ug 92 ka tunel, nga 6 niini maoy kapin sa 3.2 kilometros ang gitas-on. Gani, ang kinatas-ang tunel sa India sa pagkakaron maoy usa niini, ang 6.5 kilometros ka taas nga tunel sa Karbude.
Dagko kaayo ang mga problema—ang mga pagbunok sa ulan, pagdahili sa yuta, ug pagdahili sa lapok, maingon man ang paghimog tunel lapos sa solidong bato ug, mas lisod pa gani, ang yuta nga kulonon, nga gihubit ingong sama sa toothpaste. Kining tanang kinaiyanhong mga babag kinahanglang buntogon sa katakos sa inhenyeriya ug sa teknolohiya. Ang lainlaing mga sistema sa bentilasyon diha sa mga tunel, duyog sa ubang mga himan alang sa kahilwas, maoy dagkong mga proyekto usab. Ang yuta kinahanglang paliton gikan sa kapin sa 42,000 ka lainlaing mga tag-iyag yuta, nga naglangkit ug dakong legal nga trabaho.
Apan, sa Enero 26, 1998, human sa pito ka tuig lang nga konstruksiyon—nga maoy labing daling nahuman sa ingon niana ka dakong proyekto—ang unang tren diha sa Konkan Railway gitugotan sa pagdagan. Ang panaw gikan sa Mumbai paingon sa Mangalore mas mubo ug 1,127 kilometros kay sa kanhing naglikoliko nga ruta, ug ang gidugayon sa pagbiyahe nakunhoran ug 26 oras. Tungod sa Konkan Railway, ang mga tigbiyahean sa tren makakita ug bag-ong maanindot kaayong mga talan-awon, ang mga turista makasuhid ug makaiikag nga bag-ong mga dapit, ug ang panginabuhi sa milyonmilyong tawo napauswag.
[Mapa]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
MUMBAI
Mangalore
[Hulagway]
Ang Panval Nadi nga tulay, ang kinatas-ang taytayan sa Asia
[Credit Line]
Dipankar Banerjee/STSimages.com
[Kahon/Hulagway sa panid 16]
ANG FAIRY QUEEN
Ang kinakaraanang nag-obra nga tren sa kalibotan nga gipaandar sa alisngaw mao ang Fairy Queen. Gihimo sa Leeds, Inglaterra, sa 1855, sa kompaniya sa inhenyeriya ni Kitson, Thompson ug Hewitson, kini nagbutad sa mga tren nga gikargahag mga sulat gikan sa estasyon sa Howrah, duol sa Calcutta, ngadto sa Raniganj sa Bengal. Human kini pahunonga sa pag-obra sa 1909, kini gitipigan diha sa National Rail Museum, sa New Delhi, nga nakapalingaw sa mga mahiligon sa tren. Sa pagsaulog sa 50 ka tuig nga kaugalingnan sa India, kining kasaligang tren gipadagan pag-usab. Sukad sa 1997, ang Fairy Queen Express nagpagutpot na, nga nagdala ug mga turista sa gilay-on nga 143 kilometros gikan sa Delhi ngadto sa Alwar, sa Rajasthan.
[Kahon/Mga hulagway sa panid 17]
KALUHO UG KATULIN—Duna Niana ang India!
KALUHO Ang India adunay karaan ug kasagarang adunahan nga kagahapon. Ang eksklusibong mga pagsuroy sakay sa tren nagtanyag ug komportable, apan mahal, nga daklit nga pagtan-aw nianang maong kasaysayan. Ang Palace on Wheels, nga gibutad sa makina nga gipaandar sa alisngaw, giinagurahan niadtong 1982. Ang gipatahom pag-ayong mga bagon, nga gigamit kanhi sa Hindu nga mga prinsipe ug mga gobernador, may atmospera gihapon sa pagkaharianon. Ang samag perlas ka puti nga sulod, ang mga bungbong nga gama sa kahoyng teak sa Burma, ang kristal nga mga kandelero, ug ang hayag ug kolor nga mga panaptong brokado naghatag ug atmospera sa talagsaong katahom. Ang nindot kaayong mga katulganan, mga lawak kan-anan, sala ug librarya, ekselenteng internasyonal nga pagkaon, ug serbisyo sa nag-unipormeng mga silbidor mopabati gayod sa mga pasahero nga giatiman pag-ayo.
Sa 1995 tungod kay gipalapdan ang riles, usa ka bag-ong Palace ang gihimo, ug ang daang mga bagon wala na gamita. Ang usa ka bag-ong maluho nga tren nga ginganlag The Royal Orient nagpadayon sa pagbiyahe diha sa karaang usa ka metro ang gilapdon nga riles sa kasadpang mga estado sa Gujarat ug Rajasthan. Ang mga tren kasagarang mobiyahe sa gabii, ug ang mga pasahero mogugol sa ilang mga adlaw nga magsuroysuroy. Ang mga biyahedor moagi sa dakong Thar nga desyerto, nga adunay karaang mga kuta, salipdanan, ug mga templo. Ang usa makasakay sa kamelyo latas sa mga bungtodbungtod sa balas ug sa elepante ngadto sa iladong Amber Fort. Anaa sa duol ang Jaipur, ang Pink City, diin nahitabo ang daghang makasaysayanhong mga hitabo ug gibantog tungod sa mahalong mga bato ug mga produktong gama sa kamot. Mahimong mosuroy usab sa mga sangtuwaryo sa mga langgam, reserbasyon sa tigre, ug sa puy-anan sa bugtong mga leyon sa Asia nga anaa gihapon sa kasulopan. Ayawg sipyata sa pag-adto ang Udaipur nga palasyo diha sa lanaw ug, siyempre, ang Taj Mahal! Kining tanan ug ang daghan pa makadugang sa kulbahinam nga mga biyahe sakay sa tren.
KATULIN Ang mga tren sa India dili makaindig sa hilabihan ka tulin nga mga tren sa Pransiya ug Japan. Apan ang paspas ug komportable nga lagyong biyahe mahimong posible diha sa 106 ka parisan sa paspas kaayong mga tren sa Indian Railway nga moagi sa mga siyudad. Ang Rajdhani ug ang Shatabdi nga mga tren, nga nagdagan ug duolan sa 160 kilometros kada oras, nagtanyag ug mga serbisyo nga susama sa ayroplano kon maylabot sa kaharuhay ug sa mga pasilidad. Ang may air-condition nga mga bagon nga depasahero adunay mga lingkoranan nga mahimong pahandagon o komportableng mga katulganan. Ang mga pagkaon ug esnak, mga hapin sa kama, hilwas nga tubig imnonon, ug medikal nga tabang apil na sa plete niining iladong mga tren.
[Mapa]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Jaipur
Udaipur
[Mga hulagway]
Hawa Mahal, Jaipur
Taj Mahal, Agra
The Royal Orient
Sa sulod sa “Palace on Wheels”
[Credit Line]
Hira Punjabi/STSimages.com
[Mapa/Mga hulagway sa panid 13]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
NEW DELHI
[Mga hulagway]
Pipila sa pangunang mga riles
Alisngaw, Zawar
Alisngaw, Darjeeling Himalayan Railway (DHR)
Elektrisidad, Agra
Elektrisidad, Mumbai
Krudo, Hyderabad
Krudo, Simla
[Credit Line]
Map: © www.MapsofIndia.com
[Mapa/Hulagway sa panid 15]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
MUMBAI
[Hulagway]
Churchgate Station, Mumbai
[Credit Line]
Sandeep Ruparel/STSimages.com
[Mapa/Hulagway sa panid 15]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Nilgiri Hills
[Hulagway]
Ang makinang gipaandar sa alisngaw nagduso sa gamay nga tren sa Nilgiri pasaka sa titip nga tungason
[Mapa/Mga hulagway sa panid 18]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Darjeeling
[Mga hulagway]
Ang Batasia loop, diin ang riles mobanday sa kaugalingon niini
Talan-awon sa Kanchenjunga Mountain gikan sa Batasia loop
[Picture Credit Line sa panid 14]
Trains on pages 2, 13, 15 middle, 16-18: Reproduced by permission of Richard Wallace