Anaa ba sa mga Repormador ang Solusyon?

MALIMBONGONG mga kagawian sa negosyo, mapihigong pagpatuman sa balaod, inhustisya sa katilingban, dili-maayong pag-atiman sa panglawas, ubos-ug-kalidad nga edukasyon, pagpanghukhok sa ngalan sa relihiyon, ug pagdaot sa kalikopan​—kini maoy mga isyu nga nakapahigawad gayod sa kadaghanan. Kini usab maoy mga isyu nga nakatukmod sa mga repormador sa paglihok.

Ang mga repormador makaplagan halos diha sa tanang katilingban, diin sila nag-awhag ug kausaban sa hapsay, konstitusyonal nga paagi. Sa katibuk-an, sila dili batok sa kagamhanan o mga rebolusyonaryo, tungod kay kadaghanan sa mga repormador wala man molapas sa balaod ug wala mogamit ug kapintasan. Ang pipila sa mga repormador naghupot ug dagkong mga katungdanan diha sa katilingban ug nanguna sa pagduso sa kausaban. Ang uban naningkamot sa pag-impluwensiya ug pag-awhag niadtong anaa sa gahom sa paglihok.

Ang mga repormador maningkamot sa pagtukmod sa katilingban sa paghunahuna pag-usab sa ilang mga paagi sa pagsulbad sa mga isyu. Sila dili lang moprotesta; sila may mga ideya kon unsaon pagpaarang-arang ang mga kahimtang. Aron matagad ang ilang gikabalak-an, ang mga repormador mahimong mohangyo sa publiko, mohimog demonstrasyon diha sa kadalanan, o magpaanunsiyo sa media. Lakip sa labing makapapikal sa usa ka repormador mao ang dili pagpanumbaling sa katilingban kaniya.

Mga Repormador sa Kasaysayan

Daghan nang reporma ang nahitabo latas sa kasaysayan. Ang Bibliya nagtug-an kanato nga duolag 2,000 ka tuig kanhi, usa ka publikong mamumulong nagdayeg kang Felix, ang prokurador sa Romanhong lalawigan sa Judea, pinaagi niining mga pulonga: “Ang mga reporma nangahimo niining nasora pinaagi sa imong abanteng panghunahuna.” (Buhat 24:2) Mga 500 ka tuig una kang Felix, ang Gregong magbabalaod nga si Solon nagpasiugdag mga reporma sa pagpaarang-arang sa kahimtang sa mga kabos. Si Solon “nagtapos sa daotang mga epekto sa kakabos” sa karaang Atenas, matod pa sa The Encyclopædia Britannica.

Ang kasaysayan sa relihiyon punog mga repormador. Pananglitan, si Martin Luther misulay sa pagreporma sa Romano Katolikong Iglesya, ug ang iyang kinaugalingong mga lakang maoy nag-abli sa dalan nga matukod ang Protestantismo.

Ang Gilapdon sa Kalihokan sa Pagreporma

Mahimong sulayan usab sa mga repormador ang pag-usab sa ordinaryong mga butang. Ang ubang mga repormador nagpasiugda ug lahi gayod nga estilo sa kinabuhi. Mao kana ang kahimtang sa Lebensreform (pagreporma sa estilo sa kinabuhi) nga kalihokan sa Alemanya sa unang bahin sa ika-20ng siglo. Tungod kay nag-anam ka industriyalisado ang katilingban, daghang tawo ang mibating walay bili ug wala tagda ingong indibiduwal. Gipasiugda sa mga repormador ang pagbalik ngadto sa kinaiyanhong paagi sa pagkinabuhi. Gipasiugda nila ang pisikal nga kahimsog, mga kalihokan sa gawas sa balay, kinaiyanhong paagi sa pagtambal, ug ang pagkaon lag utanon.

Ang ubang mga repormador nagyagyag sa inhustisya ug nagpit-os sa kagamhanan sa pagtul-id sa maong kahimtang. Sukad sa unang mga tuig sa 1970, ang mga grupo sa mga aktibista alang sa kalikopan nagprotesta batok sa mga pag-abuso ug pagpangdaot sa kalikopan. Sa pagkakaron midaghan na ang pipila niining maong mga grupo ug nahimong tibuok-globong mga organisasyon. Ang mga aktibista mohimog labaw pa kay sa paghimo lamang ug mga demonstrasyon ug mga pagprotesta batok sa mga kadaot sa kalikopan. Nagtanyag usab silag mga sugyot kon unsaon pagsulbad ang kahimtang. Lakip sa ubang mga butang, nakatabang sila sa pag-usab sa mga balaod maylabot sa paglabay ug makahilong mga biya ngadto sa dagat ug sa pagpanguha ug mga balyena.

Sa katuigan sa 1960, ang Ikaduhang Konseho sa Batikano mihimog usa ka reporma sa Romano Katolikong Iglesya. Sa katuigan sa 1990 diha usay mga repormador unta gikan sa layko sa Katolikong Iglesya. Pananglitan, misugyot silag kausaban sa isyu bahin sa selibasiya. Ang mga repormador sa sulod sa Iglesya sa Inglaterra nagpasiugda ug kausaban nga magtugot sa pag-ordinar ug mga babaye ngadto sa katungdanan sa pagkapari.

Wala Maangayi sa Tanang Tawo

Ang ubang mga reporma nakakab-ot ug dagkong kaayohan. Pananglitan, diha sa Bibliya makakaplag kitag daghang pananglitan sa mga lider sa nasod ug uban pa nga nagpasiugda ug mapuslanong mga reporma. Ang maong mga paningkamot nakapatunghag espirituwal nga kapasig-ulian, kauswagan sa katilingban, ug pag-uyon sa Diyos. (2 Hari 22:3-20; 2 Cronicas 33:14-17; Nehemias, mga kapitulo 8 ug 9) Sa di pa dugayng mga panahon, ang mas dakong pagpasiugda sa paninugdang mga kagawasan, sibil nga mga katungod, ug tawhanong mga katungod dakog nahimo sa pagpanalipod sa hinikawan nga mga minoriya ug sa ginalutos nga mga tawo.

Hinunoa, ang mga reporma, human kini mapatuman, kanunayng magpahinabog wala-damhang mga resulta. Si John W. Gardner, usa ka publikong opisyal sa ika-20ng siglo, nag-ingon: “Usa sa mga panagsumpaki sa kasaysayan nga ang mga repormador subsob gayod nga masayop sa paghunahuna sa mga sangpotanan sa ilang mga reporma.” Tagda ang pipila ka pananglitan.

Sugod sa unang bahin sa katuigan sa 1980, ang agrikultural nga mga reporma nga gitumong alang sa kaayohan sa kasagbotan ug kalamakan gipangunahan sa European Community. Tungod sa bag-ong mga polisa labot sa agrikultura, kapin sa 300,000 ka ektaryang matikad nga yuta sa Alemanya ug Italya ang gihimong kasagbotan. Bisan pa sa maayong mga katuyoan, dunay dili-makitang-daan nga mga kapeligrohan. “Bisan tuod gidawat sa sinugdan ingong kahigayonan sa pagpauswag sa ekolohikal nga kapuslanan sa maong mga dapit,” matod pa sa United Nations Environment Programme, “ang mga kalihokan nga gihimo sa paggahin ug pipila ka luna ingong dili-tikaron nga kasagbotan makapatungha usab ug dili-maayong mga resulta​—nga magpahinabo sa mga tawo sa pagbiya sa naandang mga sistema sa pagpanguma ug pagsagop sa di-hustong mga pamaagi sa pagpananom ug kahoy o pag-ugba sa kalasangan.”

Mahitungod sa mga paningkamot sa pagtabang sa mga kabos, ang International Fund for Agricultural Development nag-ingon: “Ang tanang paningkamot sa paghatag ug kaayohan sa mga kabos pinaagig institusyonal nga reporma nag-atubang ug dako kaayong problema. Ang mga institusyon sagad gimugna ug gipalihok alang sa kaayohan sa mga tawong anaa sa gahom. . . . Ang ‘mga dagkong tawo’ gustong modumala sa lokal nga mga institusyon alang sa kaugalingon nilang kaayohan.”

Ang laing pananglitan mao ang kalihokan nga nagpasiugda sa katungod sa kababayen-an, nga nag-usab sa dagan sa kinabuhi sa mga babaye sa Kasadpang kalibotan pinaagi sa paghatag kanilag mga pribilehiyo sama sa katungod sa pagbotar ug mas dagkong mga kahigayonan alang sa mas taas nga edukasyon ug mga karera. Apan bisan ang ubang mga tigpaluyo sa kagawasan sa kababayen-an miangkon nga ang pagpasiugda sa katungod sa kababayen-an nakasulbad sa pipila lamang ka suliran samtang gipasamot ang uban. Nangutana ang magsusulat nga si Susan Van Scoyoc: “Napauswag ba gayod nato ang kahimtang sa kababayen-an o, sa pagdahom nga ang mga babaye tabangan sa ilang mga kapikas sa mga buluhaton sa panimalay, wala ba hinuon nato giyudyod ang kababayen-an sa tumang kaalaotan?”

Dili-Epektibong mga Reporma

Ang ubang mga repormador giakusar nga nagtinguhag reporma aron lang mausab ang mga butang. Naghubit sa gitawag niyang dili-epektibong mga reporma, si Frederick Hess, kinsa nagtuon bahin sa pagreporma sa eskuylahan, nag-ingon: “Ang problema sa makapaguol nga mga resulta sa hinobrang mga paningkamot sa pagreporma maoy tungod sa kinaiyahan mismo sa gihimong reporma. Inay sulbaron ang mga problema, kining maong mga kalihokan sa pagreporma nahimong makapadaning mga kalingawan nga sa pagkatinuod nakapasamot” sa mga problema nga angay untang sulbaron. Siya mipadayon: “Tungod kay ang matag rehimen mokiling man sa pagpasiugda ug bag-ong mga reporma, ang bug-os nga proseso magsugod na usab matag pipila ka tuig.”

Ang mga reporma mahimo sab nga gamiton sa ulahi sa laing kawsa nga usahay makadaot. Ang Lebensreform nga kalihokan sa Alemanya nakatabang sa pag-ugmad sa teoriya sa eugenics, ang pagtuon kon unsaon pagpauswag sa tawhanong rasa pinaagi sa pagpili sa mga ginikanan nga magpatunghag mas lig-ong mga kaliwat. Apan, ang radikal nga mga tawo naggamit ning maong kahibalo sa sayop nga paagi aron paluyohan ang mga National Socialist sa ilang ideolohikanhong pakigbisog sa pagmugna ug usa ka superyor nga rasa.

Bisan ang masibotong mga tigpaluyo sa reporma mahigawad usahay sa mga resulta. Ang Sekretaryo-Heneral sa HK nga si Kofi Annan mimulo: “Nagtuo ko nga ang labing makapahigawad nga bahin mao nga kitang tanan nahibalo kon unsay sayop ug kon unsay kinahanglang buhaton, apan subsob nga kita dili makahimo niana. Usahay ang departamento nga gipangulohan sa sekretaryo-heneral mandoan nga atimanon ang usa ka kahimtang nga kinahanglang repormahon, apan ang mga kahinguhaan nga gikinahanglan sa pagpatuman sa maong mga mando dili mabatonan. Usahay, sa dihang mahitabo ang talagsaong mga butang ug buot natong tukbilon ang tanlag sa katawhan, wala nay mosanong tungod sa daotang mga kasinatian nga nahitabo sa miagi.”

Ang mga repormador dili makalaom nga mainila, tungod kay sa ilang pagdani sa pagtagad ngadto sa ilang kawsa, gilisodlisod nila ang kinabuhi sa uban. “Ang usa ka repormador kanunayng usa ka tunok sa unod,” matod pa ni Jürgen Reulecke, usa ka propesor sa modernong kasaysayan ug usa ka espesyalista bahin sa mga repormador nga gikutlo sa mantalaang Die Zeit. Gawas pa, bisan tuod kadaghanan sa mga repormador dili molapas sa balaod ug dili mogamit ug kapintasan, ang uban mawad-ag pailob kon hinay kaayo ang kauswagan. Ubos sa maong mga kahimtang ang kalihokan sa pagreporma makapatunghag mga militante kinsa molapas sa balaod.

Ang kaylap bang mga reporma sa di pa dugayng katuigan nakapahimo sa mga tawo nga mas matagbawon sa kinabuhi? Daw wala gayod. Sa Alemanya, pananglitan, ang mga surbi sa opinyon nagpaila nga sa miaging 35 ka tuig o kapin pa, ang lebel sa katagbawan sa kinabuhi halos wala mausab. Komosta na man ang bahin sa relihiyon? Nakadani bag mas daghang mga magsisimba ang relihiyosong mga reporma? Natagbaw ba sa relihiyon ang mga magsisimba? Wala, sumala sa gipamatud-an sa kamatuoran nga ang Kasadpanhong kalibotan nag-anam ka walay-pagtagad sa relihiyon ug ang mga tawo wala na kaayo madani sa establisadong relihiyon.

Usa ka Repormador ba si Jesu-Kristo?

Ang uban nag-ingon nga si Jesu-Kristo maoy usa ka repormador. Tinuod ba kana? Kining pangutanaha hinungdanon alang kang bisan kinsa nga buot mahimong matuod nga alagad sa Diyos, sanglit kana naglangkit man ug pagsunod pag-ayo sa tunob ni Kristo.​—1 Pedro 2:21.

Walay duhaduha nga si Jesus dunay katakos sa pagpatunghag reporma. Ingong hingpit nga tawo, makapanguna unta siya sa paghimog dagkong mga kausaban ug bag-ong mga paagi. Bisan pa niana, wala sugdi ni Kristo ang kampanya sa pagwagtang sa korap nga mga opisyales o sa malimbongong mga negosyante. Siya wala manguna sa mga protesta diha sa kadalanan batok sa inhustisya, bisan pag siya mismo mahimong usa ka inosenteng biktima sa grabeng inhustisya. Usahay, si Jesus “walay dapit nga kapahilunaan sa iyang ulo.” Bisan pa niana, siya wala mosugod sa pag-impluwensiya ug usa ka grupo sa pagtagad sa mga panginahanglan sa mga walay balay. “Ang mga kabos kanunay nga anaa kaninyo,” siya nag-ingon sa dihang may nagpahayag ug kabalaka bahin sa panalapi. Gihuptan ni Jesus ang iyang kaugalingon nga neyutral maylabot sa mga kabingkilan sa kalibotan.​—Mateo 8:20; 20:28; 26:11; Lucas 12:​13, 14; Juan 6:​14, 15; 18:36.

Siyempre, ang mga problema sama sa kakabos, korapsiyon, ug inhustisya nakatandog gayod sa galamhan ni Kristo. Gani, ang Bibliya nagpakita nga siya natugaw gayod tungod sa makaluluoy nga kahimtang sa katawhan. (Marcos 1:​40, 41; 6:​33, 34; 8:​1, 2; Lucas 7:13) Apan ang iyang gitanyag maoy usa ka talagsaong solusyon. Ang anaa sa hunahuna ni Kristo maoy, dili yanong reporma lamang, kondili bug-os nga kausaban sa mga pamaagi sa pagdumala sa mga kalihokan sa katawhan. Kining maong kausaban ipatuman sa langitnong Gingharian nga gitukod sa Maglalalang sa katawhan, si Jehova nga Diyos, ug gidumala ni Jesu-Kristo ingong Hari. Hisgotan kini sa sunod nga artikulo.

[Blurb sa panid 6]

“Usa sa mga panagsumpaki sa kasaysayan nga ang mga repormador subsob gayod nga masayop sa paghunahuna sa mga sangpotanan sa ilang mga reporma.”​—John W. Gardner

[Blurb sa panid 7]

“Nagtuo ko nga ang labing makapahigawad nga bahin mao nga kitang tanan nahibalo kon unsay sayop ug kon unsay kinahanglang buhaton, apan subsob nga kita dili makahimo niana.”​—Sekretaryo-Heneral sa HK nga si Kofi Annan

[Kahon/Mga hulagway sa panid 8, 9]

“Akong Gipameligro ang Akong Kinabuhi Aron Panalipdan ang Kalikopan”

Si Hans maoy usa ka marinero sulod sa 48 ka tuig, nga naglakip sa kapin sa 35 ka tuig ingong kapitan sa barko. Sa talitapos na ang iyang karera, siya nag-alagad ingong kapitan sa usa ka barko nga gigamit sa usa ka organisasyon maylabot sa kalikopan. Siya miingon:

“Nagtuo gayod ako nga kinahanglang tahoron sa katawhan ang kalikopan ug trataron ang kinaiyahan uban ang dignidad. Busa sa dihang gitanyagan ko nga mahimong kapitan sa barko sa usa ka organisasyon maylabot sa kalikopan, gidawat ko dayon kadto. Ang among trabaho mao ang pagbutyag sa mga kapeligrohan nga mapahinabo ngadto sa kalikopan. Sa dihang wala madugay nagplano ming mohimog kampanya diha sa dagat, gilangkit namo ang media aron makuha ang atensiyon sa publiko. Nangadto mi sa lawod ug mihimog aksiyon sa pagsulay sa pagsanta sa paglabay sa radioaktibong mga biya ug makahilong mga substansiya. Sa laing kampanya, gisulayan namo ang pagpahunong sa pagpamatay ug mga poka ug mga itoy sa poka.

“Kining trabahoa dili para sa mga talawan. Akong gipameligro ang akong kinabuhi aron panalipdan ang kalikopan. Sa usa ka pagprotesta, giposasan nako ang akong kaugalingon diha sa angkla sa barko ug naunlod ngadto sa ilalom sa dagat uban niana. Sa laing higayon, misakay ko sa usa ka rubber speedboat nga naglawig ubay sa usa ka dakodakong barko. Dihay milabayg bug-at nga baril nga puthaw ngadto sa among rubber boat, mao nga misirko kini. Grabe ang akong mga samad.”

Sa kadugayan naamgohan ni Hans nga bisan pag maayo ang mga katuyoan sa maong organisasyon, iyang gipameligro ang iyang kinabuhi nga gamay rag purohan nga mahitabo ang dumalayong kausaban sa kalikopan. (Ecclesiastes 1:9) Wala madugay human siya mobiya sa maong grupo, siya nagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova ug nahimong bawtismadong Saksi. Karon siya usa na ka bug-os-panahong ministro. “Ang Bibliya nakatabang kanako sa pagkaamgo nga ang bugtong tinuod nga paglaom sa pag-atiman sa kalikopan maoy pinaagi sa Mesiyanikong Gingharian sa Diyos.”

[Kahon/Hulagway sa panid 9]

Siya Nakigbisog Alang sa Reporma

Si Sara (dili niya tinuod nga ngalan) natawo sa Asia sa tuig 1965. Tin-edyer siya sa dihang tungod sa usa ka rebolusyon, migahom ang usa ka bag-ong rehimen sa iyang nasod, nga nagsaad ug politikal ug katilingbanon nga mga reporma. Sa sinugdan, ang mga lungsoranon sa iyang nasod nalipay sa maong kausaban, apan sulod lang sa usa ka tuig ang bag-ong kagamhanan misugod sa paglutos sa mga magsusupak, sama sa gihimo sa nag-unang kagamhanan. Kaylap ang kahigawad, ug si Sara nalangkit sa organisadong oposisyon batok sa bag-ong kagamhanan. Siya misaysay:

“Ang among grupo sa oposisyon mihimog mga miting, ug miprotesta mi diha sa publiko. Naglakawlakaw ko sa kadalanan sa kaulohang siyudad nga nagpapilit ug mga poster ug nanghatag ug mga handbill sa dihang gidakop ko sa mga sundalo. Sa ngadtongadto gibuhian ko nila. Alaot ang uban sa among grupo. Duha sa akong mga amiga ang gidakop ug gipamatay. Nameligro ang akong kinabuhi, busa giawhag ko sa akong amahan sa pagbiya sa nasod.”

Sa didto na siya sa Uropa, si Sara nagtuon sa Bibliya ug nabawtismohan ingong usa sa mga Saksi ni Jehova. Karon siya usa na ka bug-os-panahong ministro. Sa paghinumdom sa nangagi, si Sara miingon:

“Ang akong gipangandoy mao ang hustisya ug kasulbaran sa atong mga problema sa katilingban. Akong nakita nga ang bag-ong kagamhanan sa among nasod nagsugod uban ning mao gihapong mga tumong apan naghinobra pag-ayo nga kini nalimot na sa maong mga tumong ug misugod sa pagdaogdaog sa katawhan. Naamgohan ko usab nga ang nagprotestang grupo nga akong gianiban dili makasulbad sa mga kalisdanan sa among nasod. (Salmo 146:​3, 4) Karon akong naamgohan nga ang solusyon sa tanang problema sa katawhan mao ang Mesiyanikong Gingharian sa Diyos.”

[Hulagway sa panid 7]

Ang Paril sa Berlin nalumpag niadtong 1989

[Hulagway sa panid 8]

Nakadani bag mas daghang mga magsisimba ang relihiyosong mga reporma?

[Picture Credit Line sa panid 5]

Top right: U.S. Information Agency photo

[Picture Credit Lines sa panid 7]

Kofi Annan: UN/DPI photo by Evan Schneider (Feb97); background: WHO/OXFAM