TINUMOTUMO NGA SUGILANON
Usa ka bakak nga sugilanon, tumotumo, sugilambong, minugna, kabakakan; gikan sa Gregong pulong nga myʹthos. Ang myʹthos makaplagan sa 1 Timoteo 1:4; 4:7; 2 Timoteo 4:4; Tito 1:14; 2 Pedro 1:16.
Ang myʹthos mao ang kaatbang sa a·leʹthei·a, “kamatuoran,” nga nagpaila sa dayag, tinuod nga kaundan sa usa ka butang. Sa Galacia 2:5 “ang kamatuoran sa maayong balita” nagpalahi sa tinuod nga pagtulon-an sa ebanghelyo gikan sa mga pagtuis niini. Ang mga apostoles nagpasidaan sa mga Kristohanon batok sa kapeligrohan nga mahisalaag gikan sa kamatuoran ngadto sa bakak nga mga sugilanon, sanglit kini walay tinuod nga pasukaranan apan maoy mga hinanduraw sa mga tawo. Ang Judaismo puno sa maong bakak nga mga sugilanon, ang mga tradisyon sa mga ansiyano nga naglangkob sa gitawag nga binaba nga balaod nga sa ulahi gilakip sa Talmud. Ang Judaismo, ang pangunang kaaway sa Kristiyanidad sa unang siglo, naimpluwensiyahan pag-ayo sa paganong mga pilosopiya ug mga pagtulon-an.
Ingong pananglitan sa usa niining bakak nga mga sugilanon, tagda kining gikan sa Talmud sa Palestina (Jerusalem): “Si R. Samuel b. Nahman sa ngalan ni R. Jonathan miingon: Ang mga papan [nga diha niana nadawat ni Moises ang Napulo ka Sugo] maoy unom ka dapal ang gitas-on ug tulo ka dapal ang gilapdon: ug si Moises naggunit sa duha ka dapal, ug ang Diyos sa duha ka dapal, tungod niana dihay duha ka dapal nga distansiya tali sa ilang mga tudlo; ug sa dihang ang mga Israelinhon misimba sa nating baka, buot agawon sa Diyos ang mga papan gikan sa mga kamot ni Moises; apan kusgan kaayo ang mga kamot ni Moises mao nga kini iyang naagaw hinuon gikan Kaniya.” Ang sugilanon nagpadayon nga niadtong tungora “ang mga letra nangatagak” gikan sa mga papan; busa, sanglit “ang mga sinulat maoy nagsangga niini,” ang mga papan “nahimong bug-at kaayo alang sa mga kamot ni Moises, ug nahulog, ug nabuak.”—Taʽanit, V, pp. 116, 117, gihubad ni A. W. Greenup.
Ang Apokripal nga mga sinulat napuno sa bakak, hinanduraw nga mga sugilanon, sama sa sugilanon bahin sa pagpatay ni Daniel sa usa ka dakong dragon pinaagig sinagol nga bulitik, mantika, ug buhok (Gidugang diha sa Daniel 14:22-26, Dy), ug ang lain maoy bahin sa mga gahom ni Tobias sa pagpanambal ug sa pagpalayas ug demonyo nga iyang nakuha gikan sa kasingkasing, apdo, ug atay sa usa ka dako kaayong isda.—Tobias 6:2-9, 19, Dy.
Angayng Isalikway sa mga Kristohanon ang Tinumotumo nga mga Sugilanon. Sa 1 Timoteo 1:4, gisugo ni Pablo ang mga Kristohanon nga dili tagdon ang bakak nga mga sugilanon. Kini maglangkit lamang sa mga Kristohanon diha sa pagpanukiduki nga walay tinuod nga kapuslanan ug magpahisalaag sa ilang mga kaisipan gikan sa kamatuoran. Ang pipila niining bakak nga mga sugilanon mao kanang giasoy sa tigulang nga mga babaye kansang mga kinabuhi gigugol diha sa kalibotanong mga buhat. Ilang gilapas ang balaan, matarong nga mga sukdanan sa Diyos. (1Ti 4:6, 7; Tit 1:14) Si apostol Pedro, sa 2 Pedro 1:16, naghisgot sa bakak nga mga sugilanon (nga dili lamang tinumotumo apan inantigo ug malinglahong gilaraw usab lagmit aron mahisalaag ang usa ka Kristohanon) ug nagpalahi niini sa tinuod, tukma nga asoy bahin sa pagkausab sa dagway ni Jesus, nga niana siya usa ka saksing-nakakita. (Mar 9:2) Si Pablo, sa 2 Timoteo 4:3, 4, mitagna nga sa umaabot nga panahon ang mga tawo kinabubut-ong mopalabi sa bakak nga mga sugilanon inay sa kamatuoran.